Συναντηθήκαμε με την Ηρώ Μπέζου στην ταράτσα του σπιτιού της, κάπου στο κέντρο, κάτω από τον καλοκαιρινό ουρανό, όπου αφέθηκε στις ερωτήσεις μας και στον φωτογραφικό φακό του Παύλου Παρασκευά. Αφορμή για τη συνάντησή μας, η παράσταση «Ηρακλής μαινόμενος», η εμβληματική τραγωδία του Ευριπίδη που την ανεβάζει στη σκηνή στον ρόλο της Ίριδας, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του πολυσχιδή Δημήτρη Καραντζά, σε μια μεγάλη καλοκαιρινή περιοδεία που ξεκινάει στις 5 Ιουλίου από το Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου. Η Ηρώ Μπέζου έχει ισχυρή επιθυμία γι’ αυτό που κάνει, επιζητεί και αναζητά ασφάλεια πάνω στη σκηνή και κάθε λέξη της μαρτυρά το πείσμα της και το πόσο τη νοιάζει και την ενδιαφέρει το επάγγελμά της. Ανησυχεί, ενδιαφέρεται, ασχολείται και μπαίνει και στη σκηνοθεσία με την ίδια λαχτάρα, ρόλο στον οποίο θα την ξαναδούμε σύντομα, χωρίς ακόμα να μπορεί να μας πει πολλά γι’ αυτό. Χωρίς να φοβάται τις λέξεις της, με άποψη και ισχυρή επιθυμία και διάθεση, η Ηρώ Μπέζου μας άνοιξε καρδιά και μυαλό και μας μίλησε για το έργο, τη διαδρομή της, τις ανησυχίες της, τις επιθυμίες της, τους φόβους της, το τώρα, χαρίζοντάς μας μια φωτεινή συνάντηση. Αυτή είναι η Ηρώ Μπέζου.
Συνέντευξη στον Χρήστο Τζίφα
Φωτογραφίες για την ΑΥΓΗ: Παύλος Παρασκευάς
Ποιος είναι ο ρόλος σου στο έργο;
Παίζω τον ρόλο της Ίριδας, που εμφανίζεται μαζί με τη Λύσσα. Είναι δύο θεότητες, έρχονται στα μισά του έργου, πάνω στο happy end που θα μπορούσε να υπάρχει, όταν πια ο Ηρακλής έχει φτάσει και έχει σώσει την οικογένειά του από τον τύραννο που εξουσιάζει την πόλη. Και έρχονται αιφνιδιαστικά επιβάλλοντας τη δική τους τυραννία, φέρνοντας την εντολή της Ήρας. Αυτές οι δύο θεότητες φέρνουν αυτή την πληροφορία, πως ό,τι και να κάνεις, πάντα θα σε καταδιώκει αυτό που είσαι. Η Λύσσα είναι η θεότητα που φέρνει τη μανία και η Ίριδα προσπαθεί να πείσει τη Λύσσα να καταστρέψει τον Ηρακλή, να τον οδηγήσει να σκοτώσει τα παιδιά του. Να κάνει το πιο φριχτό πράγμα που θα μπορούσε να κάνει ένας άνθρωπος. Και υπάρχει μια αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο θεότητες. Και στη δική μας παράσταση υπάρχει μια μικρή «αυθαιρεσία» θα λέγαμε. Τον ρόλο του αγγελιοφόρου, που πετά και αφηγείται, τον έχουμε αναλάβει εμείς οι δύο. Η αφήγηση γίνεται από τις ίδιες τις θεότητες που έχουν φέρει την καταστροφή αυτή. Νομίζω πως λειτουργεί αρμονικά μέσα στην παράσταση. Οπότε θα έλεγα ότι αυτό που φέρω εγώ είναι το χειρότερο πράγμα που υπάρχει μέσα στο έργο. Είμαι η κακιά μπορώ να πω (γέλια).
Το έργο αυτό αποτελεί μια κριτική στην απουσία δημοκρατίας. Έχουμε όντως ένα έλλειμμα δημοκρατίας;
Γενικώς νομίζω πως είναι δύσκολο κάποιος να μην φοβάται με το τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Ελλοχεύει κάτι. Υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί με το γάντι εδώ και αρκετά χρόνια. Και με αφορμή την Covid. Είναι πολύ τρομακτικές οι τελευταίες μέρες στην Ευρώπη. Δεν γίνεται να μην θορυβηθείς. Βρίσκω μια αντιστοιχία περισσότερο σε σχέση με το ότι δεν έχουμε τον τρόπο να αντιδράσουμε. Βλέπουμε όλα αυτά τα φρικτά πράγματα που συμβαίνουν παγκοσμίως από το laptop. Μιλάω για τους πολέμους προφανώς. Και σε πιο κοντινά. Μπορεί να υπάρξουν κάποιες αντιδράσεις, κάποιες διαμαρτυρίες, αλλά νομίζω πως μας έχει καλλιεργηθεί πολύ αργά και σταδιακά η βεβαιότητα ότι δεν έχουμε δύναμη. Μπορεί κάποιος να είναι πιο αισιόδοξος, πιο μαχητικός. Αλλά γενικώς υπάρχουν μια αγκύλωση, μια ακαμψία και μια δυσκίνητη κατάσταση που και στο έργο και στην παράστασή μας επίσης υπάρχουν. Είναι ένα έργο με πλήρη απουσία των θεών. Οι θεοί έρχονται μόνο για να καταστρέψουν. Περιμένουν όλοι να έρθει κάποιος να απονείμει έστω λίγη δικαιοσύνη απέναντι σε ανθρώπους που δεν έχουν κάνει φαινομενικά τίποτα κακό, και δεν έρχεται. Υπάρχει μια στιγμή που ο χορός επαναστατεί, που αντιδρά. Είναι πολύ σπάνιο. Δεν ξέρω αν συμβαίνει σε άλλα έργα. Αλλά παίρνει θέση. Είναι απελπιστικό όμως το ότι ακόμα κι αν κάνεις την υπέρβαση, και πάλι αισθάνεσαι τελείως αδύναμος γιατί υπάρχει κάτι πιο ισχυρό. Υπάρχει μια δύναμη αρνητική και βίαιη. Αυτό είναι το τρομακτικό στο έργο. Δεν θέλω να νιώθω έτσι για τη ζωή μου και για τον κόσμο.
Γιατί είπες ότι δεν νιώθεις πολύ μαχητική;
Αισθάνομαι ότι είμαι πολύ μαχητική σε προσωπικό επίπεδο. Αλλά είτε επειδή είμαι έτσι ως άνθρωπος και δεν έχω προπονηθεί πολύ σ’ αυτό, δεν αισθάνομαι ότι μπορεί εύκολα να ανθίσει μια πολύ μεγάλη αντίδραση. Μπορεί όμως να έρθει ένας άνθρωπος που είναι πιο μαχητικός και πιο ενεργός από εμένα και να πει ότι αυτό είναι άδικο, να έχει ανθρώπους που αγωνίζονται μαζί και παλεύουν. Το σέβομαι και το θαυμάζω. Αλλά νιώθω πως είναι σαν να έχουμε φάει πολλά χτυπήματα και δεν πιστεύουμε ότι μπορεί πραγματικά να ανθίσει κάτι καλύτερο. Αισθάνομαι ότι κάτι μας έχει ναρκώσει. Μπορεί ατομικά ο καθένας να έχει διάθεση να είναι δημιουργικός, να παλέψει για τη ζωή του, για την τέχνη του, για τις σχέσεις του. Σε συλλογικό επίπεδο νομίζω πως κατά βάση υπάρχει κάτι ναρκωμένο. Δεν το λέω ηθικά. Είναι σαν να χτυπάς μια πόρτα και να μην ακούει κανένας.
Στον χώρο σας όμως δεν υπήρξε κάτι πιο φωτεινό και συλλογικό; Κάτι δεν έχει αλλάξει;
Πέρα από το MeToo, σκεφτόμουν όλη αυτή την ιστορία με το Προεδρικό Διάταγμα, που υπήρξε πρωτοφανής αντίδραση. Μια τρομερή μαζική κινητοποίηση. Στον δρόμο έβλεπες συναδέλφους που μπορεί να μην είχαν ξανακατέβει. Πολύ διαφορετικών ηλικιών, ενδεχομένως και πολιτικών πεποιθήσεων. Συσπειρώθηκαν γιατί έχουμε αυτό το επάγγελμα που απαξιώνεται. Και, παρ’ όλα αυτά, πραγματικά δεν καρποφόρησε τίποτα. Ίσως η επιμονή έπρεπε να είναι μεγαλύτερη, πιο σταθερή και πιο έντονη. Η απογοήτευση ήταν μεγάλη. Όμως 48ωρη απεργία στο θέατρο είχε να γίνει πολλά χρόνια. Έχει σημασία. Ωστόσο, δεν υπήρξε καμία διάθεση ουσιαστικής διαπραγμάτευσης. Αυτό ήταν ένα δείγμα καταστολής. Πρέπει να έχεις πολύ ισχυρά αποθέματα. Να είσαι συνειδητά πολιτικοποιημένος για να πεις «θα επιμείνω». Κάποιοι άνθρωποι το κάνουν. Αλλά έσβησε στ’ αλήθεια η φλόγα αυτής της πρώτης αγανάκτησης. Έμπαινες σε όλα τα θέατρα και διάβαζαν όλοι την ανακοίνωση του ΣΕΗ. Υπήρχαν μια συσπείρωση και ελάχιστες αντιπαραθέσεις, μια τρομερή σύμπνοια. Σίγουρα ο αγώνας είναι σημαντικός και καλώς έγινε. Αλλά έχει σημασία το αποτέλεσμα. Γιατί αν δεν υπάρξει ένα μικρό αποτέλεσμα, αισθάνεσαι ότι δεν υπάρχεις.
Νιώθεις πως είναι όντως απαξιωμένο το επάγγελμά σας διαχρονικά;
Συνολικά τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα. Δεν λέω μόνο για τους ηθοποιούς. Ίσως το θέατρο να είναι και λίγο πιο στηριγμένο από το κοινό. Οι άλλες τέχνες είναι για να γελάμε. Ο χορός, τα εικαστικά, η μουσική. Νομίζω πως οι καλλιτέχνες θεωρούνται αστείοι. Δεν έχω ζήσει σε άλλη χώρα. Δεν ξέρω τι συμβαίνει στο εξωτερικό. Αλλά νομίζω πως είναι πολύ δύσκολο να σε πάρει κάποιος σοβαρά αν πεις ότι είσαι καλλιτέχνης. Εκτός αν σε κοιτάξει, σε αναγνωρίσει από κάπου και άρα μπορεί να έχεις πολλά λεφτά. Γιατί είναι τόσο συγκεκριμένο το ταμπού ότι οι καλλιτέχνες είναι φτωχοί. Είναι πολύ βαθύ. Οι καλλιτέχνες είναι σαν να τιμωρούμαστε επειδή δεν υποφέρουμε κάνοντας το επάγγελμά μας. Γιατί είναι ένα επάγγελμα που το κάνεις γιατί σου αρέσει. Είναι σαν να σου λέει κάποιος «δεν γίνεται να έχεις το χόμπι σου για δουλειά». Μας τιμωρούν. Γιατί στη ζωή πρέπει να βασανίζεσαι. Είναι απαξιωμένα όλα τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα. Ήταν πολύ σημαντικό ότι υπήρξε αυτή η συσπείρωση, αλλά η απογοήτευση είναι πολύ μεγάλη.
Μέχρι τώρα τα πράγματα ήταν εύκολα για σένα;
Πολύ σταδιακά χτίστηκε και ομαλά νομίζω. Τα πρώτα χρόνια είχα τέτοια επιθυμία να παίξω, που θα έκανα οτιδήποτε. Θα έπαιζα οτιδήποτε είχα τη δυνατότητα να παίξω. Έκανα πολλές παραστάσεις με ανθρώπους που μπορεί να μην βιοποριζόμουν από αυτές, αλλά με ενδιαφέραν πολύ καλλιτεχνικά. Ή άλλες, που μπορεί να με ενδιαφέραν λιγότερο, αλλά εκτιμούσα ή συμπαθούσα τους ανθρώπους. Ήθελα να παίζω και να έχω εμπειρία. Κάποια στιγμή, κοντά στην πενταετία, άρχισα λίγο να σκέφτομαι τι θέλω, να είμαι πιο επιλεκτική, αν ταλαιπωρούμαι σε κάποιες καταστάσεις. Προφανώς έχω μείνει άνεργη κατά διαστήματα. Καλοκαίρια κυρίως, που είναι πιο δύσκολο. Αλλά δεν έχει χρειαστεί να κάνω κάποια άλλη δουλειά. Ευτυχώς. Δεν έχει χρειαστεί να βιοποριστώ με κάποιον άλλον τρόπο.
Για μια γυναίκα ηθοποιό είναι πιο δύσκολα τα πράγματα;
Σίγουρα, γιατί είμαστε πάρα πολλές και πολύ καλές θα τολμήσω να πω. Καλύτερες από τ’ αγόρια. Η αλήθεια είναι αυτή. Και πολύ λιγότεροι οι ρόλοι. Και στη συγγραφή υπάρχει πατριαρχία. Εγώ αποφοίτησα πριν από δεκαπέντε χρόνια. Ήταν σημαντικό που πήρα πρωτοβουλία πριν από μερικά χρόνια να κάνω κάτι δικό μου. Αυτό δεν θα με ζήσει φυσικά. Είναι σαν ένα παράθυρο μέσα στο οποίο μπορώ κι εγώ να αισθάνομαι πως μπορώ να ορίσω κάποια πράγματα. Και νιώθω πως μπορώ να ορίσω κάποια πράγματα και παίζοντας. Θέλω να βρίσκομαι σε περιβάλλοντα με συνεργάτες που δεν θα νιώθω ασφυξία. Αυτό είναι μια κατάκτηση. Είναι πολύ λίγοι οι άνθρωποι που νομίζω πως πραγματικά θα χαιρόμουν να συνεργάζομαι μαζί τους.
Είναι μια τέτοια στιγμή τώρα λοιπόν.
Βέβαια. Έχουμε ξαναδουλέψει με τον Δημήτρη και είναι πολύ βοηθητικό γιατί γνωριζόμαστε. Κερδίζουμε πολύ χρόνο. Είναι πολύ ενεργός. Κάνει πολλά πράγματα. Οπότε το μυαλό του νομίζω δουλεύει συνεχώς. Δεν ξέρω αν μπορώ να μιλήσω για σύμπαν. Εξελίσσεται πολύ. Δεν μένει αγκυλωμένος σε κάτι που γνωρίζει. Καταλαβαίνω ότι στη φάση που εγώ τον πέτυχα έχει την επιθυμία να δίνει στους ηθοποιούς περισσότερο χώρο από το παρελθόν, να ελέγχει λιγότερο. Γι’ αυτό πηγαίνει και σε έργα όπως ο Τσέχοφ, που είναι απαραίτητο να εμπιστευτεί τον ψυχισμό των ηθοποιών. Έχει πάντα πολύ ισχυρή δραματουργία. Πολύ ισχυρό το εικαστικό και δραματουργικό πλαίσιο. Καλούς συνεργάτες. Αυτά όλα δημιουργούν μεγάλη ασφάλεια. Δίνει χώρο, ξέρει πότε να σε πιέσει και πότε να σε αφήσει.
Μιλάς συνέχεια για ασφάλεια. Είναι η σκηνή τόσο σκληρή;
Ναι. Η σκηνή μπορεί να γίνει ψυχοφθόρα για τον ηθοποιό. Έχω συνηθίσει την ιδέα ότι θα δουλεύω και θα παίζω μπροστά τον κόσμο. Αλλά ασφάλεια είναι να ξέρεις ότι μπορείς να φέρεις ένα κομμάτι του εαυτού σου χωρίς να το «βιάσουν». Να διαφυλαχτεί κάτι πολύτιμο. Είναι πολύ ευαίσθητο το να ανοίγεις κάτι δικό σου και να μοιράζεσαι τη στιγμή αυτή μπροστά στον κόσμο, το τι νιώθεις μπροστά στους ανθρώπους. Είναι ευαίσθητα πράγματα αυτά. Κι αν ο σκηνοθέτης δεν το αντιλαμβάνεται ή αν κάποιοι συμπαίκτες δεν το αντιλαμβάνονται και πάνε να φορέσουν κάτι από πάνω ή το ξεπετάνε σαν να είναι κάτι δεδομένο, αυτό είναι βίαιο. Και υπάρχει ο κίνδυνος αυτό που έχεις μέσα σου να φοβηθεί και να λουφάξει. Αυτό εννοώ ασφάλεια. Είναι μια πνευματική δουλειά. Χρειάζεσαι ασφάλεια και σεβασμό.
Με μπαμπά τον Μπέζο και μαμά την Τσαλίκη, ανοιχτές πόρτες ή αμφισβήτηση;
Ηθελα τόσο πολύ να γίνω ηθοποιός, που απλώς το έκανα. Αν ασχολούμουν μ’ αυτό, θα έπρεπε να αμφισβητώ τον εαυτό μου κάθε είκοσι λεπτά. Έχω πολύ ισχυρή σχέση μ’ αυτό που κάνω. Είναι και αρκετά διαφορετικό από τον τρόπο που λειτουργούν οι γονείς μου, που και αυτοί είναι διαφορετικοί μεταξύ τους. Έχω πολύ γερή σχέση μ’ αυτό που με ενδιαφέρει. Και μόνο που το συζητάμε, υπάρχει. Με έχει κουράσει λίγο. Σίγουρα θα υπάρχει μεγάλη αμφισβήτηση για το αν δικαιούμαι κάποια πράγματα που έχω κάνει. Εγώ νιώθω πως κοπιάζω γι’ αυτό και πως είμαι καλή. Δεν νιώθω μειονεκτικά ή ότι έχω φάει τη δουλειά κάποιου συναδέλφου. Όταν ήμουν πιο άπειρη και πιο μικρή, σκεφτόμουν ότι κανένας δεν θα πιστέψει ότι βγαίνω σ’ αυτή τη δουλειά επειδή μπορώ και θέλω. Στις συνεντεύξεις δεν τελειώνει ποτέ. Εδώ ακόμα ρωτάνε την Ελεωνόρα Ζουγανέλη για τον πατέρα της. Μόνο αν γίνεις πρωθυπουργός μπορείς να έχεις ισχυρούς γονείς και να μην πειράζει (γέλια).
