4ο Γενικό Λύκειο Αθηνών «Μανώλης Γλέζος». Έτσι ονομάζεται πλέον το σχολείο αυτό στο κέντρο της Αθήνας, του οποίου οι μαθητές στην πλειονότητά τους είναι παιδιά μεταναστών ή προσφύγων από δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων. Το τρίτο σχολείο με το όνομα του Μ. Γλέζου μετά τη Νάξο και την Ανάφη.
Είναι το σχολείο στο οποίο φοίτησε από τα 13 ως τα 18 του χρόνια ο Μ. Γλέζος με συμμαθητή τον Λάκη Σάντα. Είναι το σχολείο στο οποίο έμαθε γράμματα όταν μετακόμισε το 1934 οικογενειακώς από τη Νάξο και έμενε στην οδό Παραμυθίας. Τότε ήταν «το εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων» επί της οδού Βίκτωρος Ουγκώ, που μεταφέρθηκε αργότερα στην οδό Μαιζώνος. Το μαρτυρά ο «Γενικός Έλεγχος Αποτελεσμάτων των Ενιαύσεων Εξετάσεων του σχολικού έτους 1939-1940», το απολυτήριο της χρονιάς που είναι στα αρχεία του σχολείου και με αφορμή τη συγκινητική εκδήλωση μετονομασίας του σχολείου -που έγινε με πρωτοβουλία της διεύθυνσης και του συλλόγου των καθηγητών- ήταν τοποθετημένο σε έναν πάγκο στην αίθουσα τελετών, μπροστά από ένα αναλόγιο και ένα πιάνο. «Γλέζος Νικ. Εμμανουήλ, Πατρίς: Απείρανθος, Διαγωγή: Κοσμιωτάτη, Επάγγελμα γονέων : Ορφανός, Απολύεται με βαθμό: 15 και 3/13», η αποτύπωση με μαύρα καλλιτεχνικά χειρόγραφα γράμματα. «Εγώ δεν απογοητεύομαι, οργίζομαι» είναι το σύνθημα -πρόκειται για λόγια του Μ. Γλέζου- στην αφίσα της εκδήλωσης στα κάγκελα της σχολικής εξώπορτας.
Πολυεπίπεδη δράση και προσωπικότητα
Αν μπορούσε, όμως, ο «τελευταίος Παρτιζάνος» να παρακολουθήσει τη σεμνή και ανεπιτήδευτη τελετή της μετονομασίας του σχολείου, θα μαλάκωνε η ψυχή του και θα ήταν περήφανος για τους δασκάλους και τους μαθητές αυτούς που φροντίζουν να μην σβήσουν τα καντήλια της μνήμης, όπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει. Η αίθουσα, γεμάτη από μαθητές και γονείς που, παρά τον καύσωνα, άκουγαν να ξεδιπλώνεται η ανυπότακτη, ηρωική και πολυπράγμονη ζωή του Μ. Γλέζου. Έξι μαθητές του Λυκείου διάβασαν ποιήματά του κάτω από το βλέμμα του Μ. Γλέζου, καθώς σε ένα τεράστιο video wall εναλλάσσονταν εικόνες, φωτογραφίες και λόγια της πολυεπίπεδης ζωής του: η Χαμπίμπα και η Αγάπη, παιδιά μεταναστών από την Αίγυπτο, ο Αλέξανδρος και ο Γιώργος, παιδιά μεταναστών από την Αλβανία, η Σοφία και ο Αλέξανδρος, παιδιά Ελλήνων.
Συγκίνηση και παρατεταμένα χειροκροτήματα επικράτησαν όταν η Χαμπίμπα Αχμέτ Αλί διάβασε τη «Μελωδία της ζωής», ένα ποίημα αφιερωμένο στον Λάκη Σάντα, μαζί με τον οποίο ο Μ. Γλέζος κατέβασε τη γερμανική σημαία με τη σβάστικα από την Ακρόπολη, ή το «Πατρίδα μήτρα» από τον Γιώργο Ζώκα, ένα ποίημα αφιερωμένο στον αγωνιστή Σπύρο Μουστακλή. Για την πολιτική δράση του ο Μ. Γλέζος καταδικάστηκε 28 φορές, τις 3 από αυτές σε θάνατο. Συνολικός χρόνος παραμονής στις φυλακές 11 χρόνια και 5 μήνες, 4 χρόνια και 6 μήνες στην εξορία και 9 απόπειρες δολοφονίας εναντίον του. Δηλαδή, 16 χρόνια σε φυλακές και εξορίες! Όμως «δεν θέλω να με θυμούνται μόνο για τη σβάστικα που κατεβάσαμε από την Ακρόπολη -πράξη συνειδητή-, αλλά να με θυμούνται για όλες τις δράσεις της ζωής μου. Θέλω να είμαι ο Μανώλης της καρδιάς σας, δεν θέλω αγάλματα και μνημεία» λέει ο Μανώλης Γλέζος σε ένα από τα αποσπάσματα που προβλήθηκαν από το ντοκιμαντέρ που αφορά τη ζωή του με τίτλο «Τελευταίος Παρτιζάνος» του Ανδρέα Χατζηπατέρα. Γι’ αυτό και οι ομιλητές ξεδίπλωσαν την πολυεπίπεδη δράση του Μ. Γλέζου, που αγαπούσε τα γράμματα, την ποίηση, τη φύση, τη γεωλογία, την επιστήμη, την πολιτική.
Ο Απόστολος Αλεξόπουλος, ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας του ΕΚΠΑ και προσωπικός φίλος του Γλέζου, ιχνηλάτησε όλη την πολυπραγμοσύνη του και τις ερευνητικές ανησυχίες του για τις γεωεπιστήμες και το περιβάλλον, όπως αποτυπώνονται και στα βιβλία του «Συνείδηση της Πετραίας γης», «Υδωρ, Αύρα, Νερό», «Ανάφη: ένα όνομα, ένας μύθος, ένα γεωλογικό φαινόμενο», «Το περιρρέον δέος», αλλά και στη δημιουργία του Γεωλογικού Μουσείου Απειράνθου και του Υδρολογικού Κέντρου με μετεωρολογικό σταθμό, υδρολογική σχολή και βιβλιοθήκη. «Έχω αυτήν την πολυπραγμοσύνη γιατί εκτελώ εντολές ή προσπαθώ να εκτελέσω τις εντολές όλων αυτών που μαζί αντιμετωπίσαμε τον θάνατο, που ήταν φίλοι μου και δεν ζουν σήμερα. Να κάνουμε πράξη τα δικά τους όνειρα. Κι αν πεθάνω, θα σας κυνηγάει η ύπαρξή μου για να κάνετε κι εσείς αυτό που πρέπει, μην νομίζετε ότι θα γλιτώσετε από εμένα» ακούγεται η φωνή του Μανώλη Γλέζου στη διάρκεια της προβολής ενός αποσπάσματος ντοκιμαντέρ.
Η επίσκεψη του 2008
Οι καθηγητές του 4ου Γενικού Λυκείου αφουγκράστηκαν το αίτημα του Μ. Γλέζου, αφού το 2008 μαζί με τον Λάκη Σάντα είχαν επισκεφθεί το σχολείο τους και είχαν συζητήσει με μαθητές και δασκάλους. Μετά από 16 χρόνια η καθηγήτρια Βάσω Σκλαβούνου, η οποία ήταν παρούσα τότε στο αντάμωμα, σε μια από στήθους συγκινητική ομιλία, απευθυνόμενη στον Μ. Γλέζο του λέει: «Εσύ μας έμαθες, Μανώλη, πώς να μην ξεχνάμε, να μην λιποψυχούμε. Αν ήσουν εδώ, θα έστεκες ανάμεσα στους μαθητές και θα κατανοούσες ότι το όνομά σου δεν είναι μόνο μία πινακίδα, αλλά η ευθύνη όλων μας να μεταδώσουμε το δικό σου φως. Κρατάμε ζωντανή τη μνήμη σου από τα βιβλία, είσαι σύμβολο ελευθερίας. Ξεχωριστή η σημερινή μέρα μετονομασίας του σχολείου μας. Η διαδρομή σου δεν τελείωσε με τον θάνατό σου. Εμείς, μαθητές και εκπαιδευτικοί, συνεχίζουμε τα δικά σου όνειρα για ισότητα, ελευθερία και δικαιοσύνη γιατί θέλουμε να ονειρευόμαστε σαν κι εσένα. Πώς μπορούμε να σε ξεχάσουμε; Είσαι ο φωτεινός μας φάρος για να αλλάξουμε τον κόσμο».
Η μετονομασία του σχολείου δείχνει ότι υπάρχουν ακόμη εκπαιδευτικοί που ανοίγουν δρόμους για να αλλάξει ο κόσμος. Στην εκδήλωση ακούστηκαν επιλεγμένες και καλοδουλεμένες μελωδίες και τραγούδια από τους μαθητές του Εθνικού Ωδείου, το οποίο συνεργάζεται με το 4ο Γενικό Λύκειο Αθηνών, που φόρτισαν την ατμόσφαιρα. Η σύντροφος του Μ. Γλέζου, η Τζώρτζια Αργυρού, μας μετέφερε την είδηση ότι ο Δήμος Αθηναίων αναζητά μια αίθουσα προκειμένου να στεγάσει τον Σύλλογο Μνήμης και Δράσης «Μανώλης Γλέζος», όπου θα προβάλλονται ολοκληρωμένα η ιστορική διαδρομή και το πολύπλευρο έργο του. Στόχος να οργανώνονται εκδηλώσεις ανάδειξης των ιστορικών, πολιτικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και περιβαλλοντικών θεμάτων με τα οποία ασχολήθηκε ο Μ. Γλέζος.
Ενα πολύχρωμο σχολείο
Ενα ανακαινισμένο, φροντισμένο σχολικό συγκρότημα, που φιλοξένησε φέτος 158 μαθητές Λυκείου. Στην πλειονότητά τους οι μαθητές έχουν μεταναστευτικό προφίλ, ενώ 39 είναι αγόρια πρόσφυγες από δομές ασυνόδευτων ανηλίκων της Αθήνας. Παιδιά από χώρες της Αφρικής, από εμπόλεμες ζώνες, από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Πακιστάν, την Αίγυπτο. Παιδιά-προσφυγόπουλα που δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα, που δεν γνωρίζουν το μέλλον τους, που δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα, αλλά βρίσκουν παντού εμπόδια στη φυγή τους.
Στο σχολείο «τρέχει» ειδικό πρόγραμμα της Γ.Γ. Ευάλωτων Ομάδων υπό τον τίτλο «Μέντορες», βάσει του οποίου ασυνόδευτα προσφυγάκια που κατόρθωσαν να σταθούν στα πόδια τους και είναι πλήρως ενταγμένα στην ελληνική κοινότητα επισκέπτονται το σχολείο και πραγματοποιούν σεμινάρια με τα παιδιά αυτά που επικοινωνούν στη γλώσσα τους, που τα εμπιστεύονται, τους μεταφέρουν τη δική τους οδύσσεια και τα ενημερώνουν για τα δικαιώματά τους και πού πρέπει να απευθυνθούν. «Υπάρχει άγνοια των δικαιωμάτων τους» μας εξηγεί η εκπαιδευτικός Μπέτυ Γκίζη, με πολυετή εμπειρία στο Μεταναστευτικό-Προσφυγικό, επισημαίνοντας όμως και την ευεργετική συνύπαρξή τους με τους Έλληνες μαθητές, οι οποίοι κινητοποιήθηκαν και ζήτησαν να επισκέπτονται τις δομές ανήλικων προσφύγων και να παρέχουν όποια βοήθεια.
«Μαζί», η λέξη-κλειδί στα εκπαιδευτικά εργαλεία. «Μαζί» μετανάστες, πρόσφυγες και γηγενείς μαθητές μαθαίνουν τα δικαιώματα του ανθρώπου, βγάζουν από την απομόνωση τους πρόσφυγες. Η άγνοια της γλώσσας είτε απομονώνει είτε ομαδοποιεί ανά εθνικότητα τα προσφυγόπουλα. Οι ειδικές Τάξεις Υποδοχής-Τμήματα και οι ειδικές Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) με τους «μέντορες» βοηθούν στην αποδοχή και όχι στην ανοχή, στην ενσυναίσθηση και στην προσέγγιση με το άλλο, το διαφορετικό. Η σχολική διαρροή, η γλώσσα και ενίοτε η θρησκεία αποτελούν εμπόδια, αλλά όχι αξεπέραστα. Σε μαθητική δράση για την «ένταξη των μαθητών με προσφυγικό και μεταναστευτικό υπόβαθρο» οι μαθητές, σε συνεργασία με τρεις «μέντορες», έκαναν ένα πολύχρωμο κολάζ για τα δικαιώματα που θα έπρεπε να έχουν όλοι οι μαθητές, ανεξαιρέτως φυλής, καταγωγής και θρησκείας. Οι μαθητές-πρόσφυγες μοιράστηκαν τις οδυνηρές εμπειρίες του ταξιδιού τους μέχρι την Ελλάδα. Κάθε τάξη του 4ου ΓΕ.Λ. Αθηνών «Μανώλης Γλέζος» γίνεται μια πολυπολιτισμική, διαθρησκειακή κοινότητα, όπου καλούνται να συνυπάρξουν όλοι αρμονικά και να κληρονομήσουν τον διαφορετικό πλούτο που κουβαλάει ο άλλος. «Η ένταξη είναι μια αμφίδρομη διαδικασία και για να επιτευχθεί το ανήκειν, πρέπει να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε το διαφορετικό ως ξένο από εμάς» μας επισημαίνει η εκπαιδευτικός Μπέτυ Γκίζη. Και αυτή είναι η βασική εκπαιδευτική φιλοσοφία του σχολείου.
