Αποστολή στα Χανιά
Το 3ο Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά είναι πλέον παρελθόν, αλλά καλά αγκυροβολημένο πλέον στην πόλη και το παλιό λιμάνι της πόλης. Μπορεί να μην έχει στο λογότυπο του την λέξη «διεθνές» ,όμως και με την φετινή παρουσία 24 ξένων συγγραφέων από 17 διαφορετικές χώρες που «γέμισαν» το αμφιθέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» και το « Μεγάλο Αρσελάνι» με βιβλιόφιλους, εγγράφεται στον χάρτη των « Διεθνών Φεστιβάλ Βιβλίου». Η πινέζα αμετακίνητη. Γιατί «πέτυχε» και δεν «έτυχε». Μπορεί να επιστρέψαμε στην Αθήνα , όμως ο νους μας -από την Κυριακή το βράδυ- γυροφέρνει στα αγωνιώδη περάσματα μας από αίθουσα σε αίθουσα για να μην χαθεί ούτε λεπτό από τις συζητήσεις και τις παρουσιάσεις βιβλίων. Με το πολυσέλιδο και πολύχρωμο πρόγραμμα του Φεστιβάλ στο χέρι (πολύχρωμο όπως και η Ευρώπη που θέλουμε να ζήσουμε κόντρα στο μαύρο που σηματοδοτεί η πρώτη κάλπη στην Γαλλία) κυκλωμένο με τις συζητήσεις ανά ώρα -από τις 6 το απόγευμα έως τις 11 το βράδυ- που θες να παρακολουθήσεις και σε κατακλύζει η θλίψη γιατί πολλές γίνονται παράλληλα και τις χάνεις. Ένα μόνο παράδειγμα ασθμαίνουσας αγωνίας και επιλογής συζητήσεων την ίδια ώρα: Η απονομή του βραβείου στην Ρέα Γαλανάκη και η συζήτηση γύρω από τις θεματικές του τελευταίου της βιβλίου «Πού ζει ο λύκος;»( στο «Μίκης Θεοδωράκης»), η συζήτηση περί νομιμοποίησης της αρχαιοκαπηλίας με Ζηργάνο, Χαρτουλάρη και Βλαζάκη με αφορμή το βιβλίο « Επιχείρηση Νόστος»( στην μικρή αίθουσα « Μίκης Θεοδωράκης») και η συζήτηση για την λογοτεχνία με αφορμή τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης με Τρουλλινού, Μπασκόζο, Αποστολίδη και Σεβαστάκη ( στο Μεγάλο Αρσενάλι)…
Τόσοι λογοτέχνες –πολλοί από αυτούς πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και διανοούμενοι- σε μια πόλη να συζητούν για τα κεντρικά παγκόσμια προβλήματα, δεν τον συναντά ο ανήσυχος πολίτης ούτε στην πρωτεύουσα. Πολυεθνικό, πολυπολιτισμικό, πολυεπίπεδο και με πολυσημία το διεθνές αυτό αντάμωμα στα Χανιά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τσεβάτ Τσαπάν / Ο χαμογελαστός Τουρκοκρητικός ποιητής
Ο Μανώλης Πιμπλής- επικεφαλής του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων -μαζί με μια ολιγολελή ομάδα που το τρέχει- σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την Περιφέρεια Κρήτης- κατόρθωσαν να δημιουργήσουν κατά την γνώμη μου ένα μεγάλο πολιτικό και πολιτιστικό γεγονός. Οργάνωσαν για 5 ημέρες έναν βαθύ και μεγάλο κύκλο συζητήσεων και προβληματισμών για τα παγκόσμια προβλήματα με όχημα την λογοτεχνία, κάτι που κανένας πολιτικός φορέας και συλλογικότητα δεν το σκέφτηκε ή δεν το οργάνωσε. Λίγες μέρες μετά τις ευρωεκλογές και μερικές μέρες πριν την κρίσιμη αναμέτρηση της ακροδεξιάς με τις προοδευτικές δυνάμεις στην Γαλλία, το Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά, τολμά να οργανώσει πολλές συζητήσεις με θέμα « Ευρώπη, παρελθόν και μέλλον, ματιές στην λογοτεχνία, τον πολιτισμό, την πολιτική». Επίσης με αφορμή τα «50 χρόνια κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην Ελλάδα», οργανώθηκαν συζητήσεις πάντα με όχημα το βιβλίο, για τα προβλήματα του σήμερα. Το βιβλίο που ξεφεύγει από το «εγώ» και περνάει στο «εμείς» και την κοινωνία ,παράγει πολιτική σκέψη, δημιουργεί ρωγμές σε βεβαιότητες. Υπό αυτό το πρίσμα θεωρώ μεγάλο φάουλ την απουσία της Υπουργού Πολιτισμού από το Φεστιβάλ( ούτε γραπτό μήνυμα δεν έστειλε η κ. Μενδώνη), αλλά και της Αριστεράς. Μόνο η Ντόρα Μπακογιάννη ( βουλευτής Χανίων) ήταν παρούσα στα αμφιθέατρα.
Από όσα πρόλαβα να παρακολουθήσω ξεχωρίζω την συζήτηση με τον πολυβραβευμένο Βούλγαρο συγγραφέα Γκεόργκι Γκοσμποντίνοφ, ο οποίος έθεσε θέματα που αφορούν την αναγκαιότητα της μνήμης σε μια Ευρώπη που γνώρισε πολέμους, φασισμό και στρατόπεδα συγκέντρωσης και την σημασία της συνεννόησης και της γνωριμίας με τους γείτονες για να γκρεμίζονται εθνικιστικά στερεότυπα που χτίζονται σε κάθε χώρα. Ο Γάλλος πολυβραβευμένος συγγραφέας Ματίας Εναρντ, με αφορμή το βιβλίο του «ο χορός της προδοσίας» αναφέρθηκε στο θέμα των εθνικισμών, της μνήμης και του παρελθόντος , της ακροδεξιάς στην Γαλλία και την Ευρώπη. Κατάμεστη η αίθουσα στο Μεγάλο Αρσενάλι, στην συζήτηση με τον Γιάννη Χαμηλάκη, καθηγητή Αρχαιολογίας και Νεοελληνικών Σπουδών στο Brown των ΗΠΑ, για την αρχαιολογική κατασκευή της Ευρώπης: οριενταλισμός, οι μύθοι της λευκότητας και ο παγκόσμιος Νότος» , με προβολή εικόνων σε βίντεο από τις ανασκαφές και με την αριστερή –κατά την γνώμη μου- ματιά στην αρχαιολογία. Οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι στην Κρήτη Δημητρακάκης, Σκαλιδάκης, Κολοβός, μίλησαν σε πολυπληθέστατο κοινό για το αν οι Οθωμανοί είναι υπεύθυνοι για την απομάκρυνση της Ελλάδας από την Ευρώπη.. Ο καθηγητής γεωπολιτικής του Πανεπιστημίου της Σορβόνης ο Γεώργιος Στυλιανός Πρεβελάκης , αναφέρθηκε την πρώτη μέρα του φεστιβάλ, στον γεωπολιτικό ρόλο της Κρήτης σε ένα κόσμο πολυπολικό και πολυπολιτισμικό που αλλάζει, ενώ ο Λουκάς Τσούκαλης, πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ, την τελευταία ημέρα του Φεστιβάλ και λίγες ώρες πριν κλείσουν οι κάλπες στην Γαλλία, συζήτησε για την σημασία των αποτελεσμάτων των ευρωεκλογών.
Το αδιαχώρητο, στην συζήτηση του βιβλίου του Νικόλα Ζηργάνου για την αρχαιοκαπηλία, όπου οι καρέκλες δεν αρκούσαν στην μικρή αίθουσα « Μίκης Θεοδωράκης». Το αδιαχώρητο στο «Μεγάλι Αρσενάλι», όπου η γαλλοκρητικιά συγγραφέας Ζοέλ Λοπινό – μητέρα του τραγουδιστή Γ.Περρή- παρουσίαζε χωρίς εθνικιστικές ωραιοποιήσεις το βιβλίο της που στηρίζεται στην πραγματική ιστορία του χωριού Μανωλιόπουλο των Χανίων που αφανίστηκε από την βία των Τουρκοκρητικών. Πλήρες και το αμφιθέατρο «Μίκης θεοδωράκης», όταν ο Ματθαίος Φρατζεσκάκης, η Ανθη Καρρά και οι κόρες του τουρκοκρητικού Τσεβάτ Τσαπάν, μας σύστησαν τον σπουδαίο ποιητή που ζει στην Κωνσταντινούπολη και γνώρισε την ποίηση του Ρίτσου και του Ελύτη στους Τούρκους. Συγκινητικές ήταν οι στιγμές όταν η συγγραφέας Αντωνία Μποτονάκη, διάβασε ένα κομμάτι από το μυθιστόρημά της « Ας το και ας αποθάνει» ιστορίες πραγματικές που διαδραματίστηκαν στην Μεσσαρά, με την Νίκη Τρουλλινού να παρουσιάζει ολιγόλογα αλλά διεισδυτικά την σχέση της ιστορίας αυτής με το σήμερα. Ο Γ. Κιουρτσάκης, στο Νεώριο που λειτουργεί ως ναυτικό μουσείο, παρά την ζέστη , παρουσίασε ανάμεσα σε καράβια και ναυτικούς χάρτες το δοκίμιο του για τον φανταστικό διάλογο Καμύ –Σεφέρη που τους ενώνει η Μεσόγειος και ο Ελληνισμός. Οι «δωσίλογοι» του Μενέλαου Χαραλαμπίδη ,συγκέντρωσαν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον καθώς στο « Μίκης Θεοδωράκης» δεν έπεφτε καρφίτσα.
Σημαντικοί συγγραφείς της ισπανικής λογοτεχνίας ήρθαν στα Χανια , λόγω της συνεργασίας του Φεστιβάλ Χανίων με το λατινοαμερικανικό Φεστιβάλ ΛΕΑ, με την συζήτηση του Περουβιανού Σαντιάγκο Ρονκαλίολο με τον νεαρό λογοτέχνη και πανεπιστημιακό Κάρλο Φονσέκα , να κλέβει την παράσταση γιατί έφτασε μέχρι και τα.. fake news …
Στα σκαλάκια του Αγίου Μάρκου, η ποιήτρια Παυλίνα Μάρβιν, εκπροσωπώντας τις « γραφούλες», απευθύνονται στους περαστικούς , γράφοντας ποιήματα εκείνη την ώρα. Ο Ακύλλας Καραζήσης, παρουσίασε μια μουσική ανάγνωση του βιβλίου του Ντιντιέ Εριμπόν « Επιστροφή στις Ρίζες» τα μεσάνυχτα στο « Μίκης Θεοδωράκης» σε συνεργασία με το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο της Κρήτης.
Από τις εκδηλώσεις για τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης πρόλαβα να δω την συζήτηση με Γαλανάκη και Ζήρα, αλλά όρθια και έξω από το «Μεγάλο Αρσενάλι» λόγω συνωστισμού, την συζήτηση Τρουλλινού, Σεβαστάκη, Αποστολίδη και Μπασκόζου, με την ψυχή κομμένη στα τρία λόγω των παράλληλων εκδηλώσεων που με αφορούσαν και την συζήτηση με τον Στέφανο Τραχανά ( Πανεπιστημιακές Εκδόσεις της Κρήτης) γα την σχέση Επιστήμης-Δημοκρατίας ,που είχε τόσο ενδιαφέρον, ώστε να καθυστερήσει η τελετή βράβευσης της Ρέας Γαλανάκη … Θα μπορούσα να συνεχίσω να γράφω για όλα αυτά που με εντυπωσίασαν αλλά επιλέγω να κλείσω με τα λόγια της Ρέας Γαλανάκη για το πώς τα βιβλία κράτησαν όρθιους εκείνους οι οποίοι ήταν κρατούμενοι στις φυλακές της Χούντας. Το βιβλίο σώζει, άρα και το Φεστιβάλ βιβλίου στα Χανιά πρέπει να παραμείνει, οργανώνοντας περισσότερες συζητήσεις με ξένους συγγραφείς και με λιγότερες παρουσιάσεις βιβλίων Ελλήνων λογοτεχνών, κατά την γνώμη μου. Να ανταμώσει και με άλλες τέχνες-μουσική, τραγούδι, θέατρο , χορός -να ανταμώσει και με τα άλλα καταξιωμένα Φεστιβάλ της πόλης. Οι υπεύθυνοι του Φεστιβάλ , ζήτησαν την γνώμη ημών των δημοσιογράφων για τις αλλαγές που μπορεί να γίνουν στην επόμενη διοργάνωση. Δεν συνηθίζεται και όμως εδώ το έκαναν και τους αξίζει έπαινος. Η εθελοντική συνδρομή του Εργαστηρίου Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας είναι καθοριστική στην επικοινωνία του Φεστιβάλ με την σκέψη να προβάλλονται και ως αρχείο οι συζητήσεις , μετά το πέρας του Φεστιβάλ. Τα συμπεράσματα της ερευνά τους για την σχέση των νέων ανθρώπων με το βιβλίο στον ελεύθερο χρόνο τους, αξιοποιήσιμα από όσους νοιάζονται για το βιβλίο. Και βέβαια όλα καθημερινά τελείωναν με ρακί, κρασί και παρέες που δημιουργήθηκαν λόγω του Φεστιβάλ. Και του χρόνου!
