Τα απαστράπτοντα χαμόγελα των συζυγικών φωτογραφιών, η ιλουστρασιόν ζωή των «πρώτων ονομάτων», η σοβαροφάνεια που κρύβεται στα πανάκριβα κοστούμια επιβεβαιώνουν την υποκρισία και εντέλει τη σήψη της πατριαρχίας. Μιας στυγνής εξουσίας που διαιωνίζεται με την εκμετάλλευση σε όλα τα επίπεδα της ζωής του γυναικείου φύλου.
«Κατάπινα τα αίματα και ένιωθα να πνίγομαι […] ούρλιαζα για βοήθεια και τον παρακαλούσα να σταματήσει» αναφέρει η Σοφία Πολυζωγοπούλου, περιγράφοντας πώς έγινε, με τον πιο τραγικό τρόπο, μία από τις επιζήσασες που είχε κληθεί να υπερασπιστεί. «Ενστικτωδώς και παρορμητικά» τέντωσε το χέρι του, «απαντά» ο κακοποιητής, μιλώντας με το θράσος του ισχυρού φύλου και της ευυπόληπτης θέσης του, όσο παράλογο κι αν ακούγεται αυτό.
Η υπόθεση αυτή δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από χιλιάδες άλλες βιαιοπραγίες εναντίον γυναικών που έχουν ως μόνο κίνητρό τους την κτητικότητα και την ατιμωρησία που συχνά «περιθάλπει» τους βιαστές, κακοποιητές, δολοφόνους. Στερεοτυπικός είναι και ο τρόπος που επιχειρείται η συγκάλυψη της άγριας κακοποίησης. Πάντα υπάρχει μία συγγνώμη σε ένδειξη μεταμέλειας και έλλειψης σκοπιμότητας, όταν η σοβαρότητα των τραυμάτων δεν μπορεί να κρύψει την εγκληματική συμπεριφορά. Ακολουθεί η περιβόητη «σκάλα» με τις παραλλαγές της, γιατί η γυναίκα πρέπει να ευθύνεται ακόμα και για την άγρια κακοποίησή της. Δεδομένη είναι και η τρομοκράτηση της γυναίκας από τον δράστη, ειδικά αν είναι και εξαρτημένη οικονομικά, ώστε να διασφαλιστεί η σιωπή της. Εν προκειμένω, όμως, ο κακοποιητής τυγχάνει να είναι διάσημος ποινικολόγος, ευυπόληπτος, οπότε έχει στο πλευρό του μια μερίδα του μιντιακού συστήματος και έναν συνάδελφό του, άλλο διάσημο ποινικολόγο, που προκειμένου να τον υπερασπιστεί είδε, εντελώς σεξιστικά και πατριαρχικά, «αντρικά χαρακτηριστικά» στην κακοποίηση, αιτιολογώντας την. Η τηλεπαρουσιάστρια του Star, που αγωνιούσε για την καριέρα του, ο συνάδελφός του, πολιτευτής της Ν.Δ., που αναπαρήγαγε απαρχαιωμένα στερεότυπα, πλην όμως διαδεδομένα και «ευχάριστα» για τα αυτιά της εγχώριας ματσίλας, ότι εδώ είμαστε Βαλκάνια και όχι Σουηδία, ήταν επίσης πρωταγωνιστές στο μιντιακό «πλυντήριο» που μπαίνει αυτόματα σε λειτουργία όταν ο κακοποιητής θεωρείται «υπεράνω υποψίας». Και όσο οδυνηρό είναι για τις επιζώσες αλλά και ιδιαίτερα ντροπιαστικό για όποιο νομικό πολιτισμό υποτίθεται ότι έχει η χώρα τόσο πραγματικό και επαναλαμβανόμενο είναι.
Παράλληλα, τα «στραβά μάτια» που φρόντισε αρχικά να κάνει η Δικαιοσύνη απέδειξαν για πολλοστή φορά την ταξικότητά της, εμπεδώνοντας την αντίληψη ότι το δίκαιο είναι του ισχυρού. Απόρροια αυτού, να βαθαίνει η ανυποληψία της ως θεσμού και η παραβατικότητα να πολλαπλασιάζεται. Επιπλέον, λόγω της «διασημότητας» του δράστη, η επαχθής πράξη του νομιμοποιείται στην κοινωνία, ειδικά όταν αρχικά μεθοδευόταν η «αθώωσή» του. Άλλωστε, τον δρόμο διαφυγής τον είχε δείξει ο Σ. Μπαλάσκας, όταν στη γυναικοκτονία της Καρολάιν παρείχε οδηγίες διά τηλεοράσεως για το πώς θα πέσει στα μαλακά ο δολοφόνος.
Κάνουν το ελάχιστο και με καθυστέρηση
Η υπόθεση Λύτρα φανερώνει πόσο εύκολα μπορούν να διαφεύγουν την προφυλάκιση οι κακοποιητές, ακόμα και όταν συντρέχουν λόγοι για την κράτησή τους, με την επίκληση ψυχολογικών προβλημάτων. Ειδικά στην υπόθεση αυτή, όπως τονίζει η Πρωτοβουλία κατά των Γυναικοκτονιών σε ανακοίνωσή της, παραβιάστηκε «πάγια τακτική των δικαστικών Αρχών για παραγγελία ιατρικής πραγματογνωμοσύνης από δημόσιο ψυχιατρικό νοσοκομείο». Παράλληλα, αναδείχθηκε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο η προβληματική εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων, που συχνά δεν επιβάλλονται με αφορμή την επικοινωνία με τα παιδιά. Έπρεπε να περάσει μία εβδομάδα με αβλεψίες και παραβιάσεις, που οδήγησαν τελικά στην κράτηση του Απ. Λύτρα, μετά και τις διαστάσεις που πήρε η υπόθεση, για να αποφασίσει ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης να κάνει δεκτό το αίτημα των γυναικείων οργανώσεων για «βραχιολάκι» στους δράστες προκειμένου να περιφρουρηθούν τα περιοριστικά μέτρα, κάτι που είχαν θέσει ήδη από τη διαβούλευση του ν/σ, και να ανακοινώσει ότι γίνεται πλέον κανόνας η προσωρινή κράτηση για τα κακουργήματα, αλλά και για τα πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας.
Η υπόθεση Λύτρα επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα μιας έρευνας για την ενδοοικογενειακή βία, η οποία διαπίστωνε ότι «οι έχοντες Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση κατέχουν την πρώτη θέση στη λίστα των κακοποιητών», σε αντίθεση με διαδεδομένες απόψεις που επιχειρούν να τους θέσουν «υπεράνω υποψίας», φορτώνοντας τη βίαιη συμπεριφορά σε ανθρώπους με χαμηλό μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο, επισημαίνει η Πρωτοβουλία κατά των Γυναικοκτονιών. Παραπέμπει, επίσης, στην Επιτροπή GREVIO, η οποία ελέγχει την εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, και επισημαίνει ότι «τα προγράμματα για τους δράστες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη δίωξη ή την καταδίκη και θα πρέπει να διασφαλίζεται το δικαίωμα των θυμάτων σε δίκη και σε δίκαιες νομικές διαδικασίες». Ειδικά για τα προγράμματα θεραπείας που ζητούσε να ενταχθεί ο Απ. Λύτρας, η GREVIO, αναφερόμενη στην Ελλάδα, σημειώνει τρία προβληματικά σημεία: πρώτο, ότι «δεν υπάρχουν αρκετά προγράμματα», δεύτερο, ότι «οι δράστες αντιμετωπίζονται από τον νόμο ως “ασθενείς” και όχι ως αντικοινωνικά άτομα χρήζοντα ειδικής συμβουλευτικής για τη βία σε βάρος των γυναικών», και τρίτο, ότι «δεν δόθηκαν στοιχεία από τα εμπλεκόμενα κέντρα συμβουλευτικής ούτε αξιολόγηση από οιονδήποτε φορέα για τη μέχρι τώρα αποτελεσματικότητά τους».
Σε μια χώρα που η στήριξη των κακοποιημένων γυναικών είναι αμελητέα μπροστά στο μέγεθος του προβλήματος της ενδοοικογενειακής βίας, είτε σε επίπεδο δομών, ψυχολογικής ή κοινωνικής στήριξης είτε σε επίπεδο οικονομικό και ευκαιριών εργασίας, θα ήταν τουλάχιστον οξύμωρο να υπήρχαν αποτελεσματικά προγράμματα για τους δράστες...
Σοκαριστείτε ελεύθερα. Είναι η καθημερινότητά μας. Μια γρήγορη ματιά στο αστυνομικό δελτίο της προπερασμένης εβδομάδας είναι αρκετή για να κατανοήσει κανείς τις τρομακτικές διαστάσεις της έμφυλης βίας. Τριανταδυάχρονη γυναίκα στη Θεσσαλονίκη κατήγγειλε τον πατέρα της για βιασμό κατ’ εξακολούθηση και ενδοοικογενειακή βία. Στο Ηράκλειο της Κρήτης εικοσάχρονη κατήγγειλε τον ομαδικό βιασμό της από δύο συνομήλικούς της, ο ένας εκ των οποίων ήταν πρώην σύντροφός της. Εικοσάχρονη Γαλλίδα στην Κάρυστο κατήγγειλε τον βιασμό της από ομοεθνή της. Στα Μάλγαρα σαραντάχρονος οδηγός αυτοκινήτου παρέσυρε τη σύζυγό του που οδηγούσε μηχανάκι, την έριξε στο έδαφος και επιχείρησε να την πνίξει. Στο Άργος Ορεστικού τριαντατριάχρονος υπαρχιφύλακας πήγε έξω από το σπίτι της πρώην γυναίκας του και την απείλησε.
Ανοιχτή εκδήλωση στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «DiverCity», που υλοποιείται σε τέσσερις χώρες -Ελλάδα, Ισπανία, Γερμανία, Βέλγιο-, διεξήχθη την Πέμπτη 27 Ιουνίου στο "Ρομάντσο" (Αναξαγόρα 3, Αθήνα), όπου συζητήθηκαν τα βιώματα των γυναικών στις σύγχρονες πόλεις. Χαιρέτισε η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Ισότητας του Δήμου Αθηναίων, Μαρία Στρατηγάκη, και μίλησαν εκπρόσωποι των ομάδων Kæna και Stipo, ενώ την εμπειρία τους μετέφεραν τρεις συμμετέχουσες στις δράσεις URBANA.
«Γυναίκες, μιλώ, ακούστε. Να σας σερβίρω ένα βασιλόπουλο είναι αδύνατο, φυσικά. Εκείνο που μπορώ να κάνω για σας είναι να σκοτώσω το βασιλόπουλο. Και τη Σταχτοπούτα…» Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και αντιστασιακή Λιλή Ζωγράφου γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου του 1922.
