Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορεί το βιβλίο της Marcia Bjornerud, Η αυτοβιογραφία της Γης, σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Γουργιώτη. Η Bjornerud είναι αμερικανίδα γεωλόγος, καθηγήτρια περιβαλλοντικών σπουδών και γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο Lawrence των ΗΠΑ και το ερευνητικό της έργο επικεντρώνεται στη φυσική σεισμών και στις ορογενετικές διαδικασίες. Το συγκεκριμένο βιβλίο δεν είναι απλώς μια ιστορία της Γης. Δεν είναι απλώς μια επιστημονική μελέτη για το παρελθόν του πλανήτη μας. Είναι ένα κείμενο που αναφέρεται στις συνέπειες της ανθρωπογενούς παρέμβασης. Δεδομένου ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται ως Ανθρωπόκαινος, οφείλουμε να αντιληφθούμε την οργανική σχέση που έχει ο ανθρώπινος πολιτισμός με την ίδια την ιστορία του πλανήτη μας. Συνήθως, ξεχνάμε ότι η ιστορία της Γης είναι η μοναδική ιστορία που είναι διαρκώς παρούσα για όλες και όλους. Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι και ένα κάλεσμα σε ευαισθητοποίηση και δράση.
Στην εισαγωγή του κειμένου της, η Bjornerud αναφέρεται στον τόπο που μένει και διδάσκει, στη βόρεια ακτή της λίμνης Ουινεμπάγκο του Ουισκόνσιν, σημειώνοντας ότι λίγα σημαντικά πράγματα έχουν συμβεί εκεί. Αναφέρει ότι εκεί έζησαν ο μάγος Χουντίνι και ο γερουσιαστής Τζο Μακάρθυ. Στη συνέχεια, αναφέρεται σε κάποιες μάχες του παρελθόντος και σύντομα συνεχίζει την εξιστόρησή της με ευρήματα από μαμούθ, απομεινάρια από ένα δάσος της Παγετωνικής Περιόδου, απολιθώματα από κοράλλια και αρχαία καλαμάρια, χονδρόκοκκους γρανίτες, μεταλλεύματα χαλκονικελίου, σχηματισμούς κόκκινου σιδήρου που τρελαίνουν τις πυξίδες και ροές βασαλτικής λάβας, τρεις γενιές ηφαιστείων, κλιματικές αλλαγές, σχηματισμούς κοραλλιογενών υφάλων, κατακλυσμιαίες πλημμύρες και πολλά άλλα. Μάλλον, στον τόπο της έχουν συμβεί αρκετά αξιόλογα πράγματα.
Η ιστορία της Γης είναι μια ιστορία που πάει δισεκατομμύρια χρόνια πίσω και ο ίδιος ο πλανήτης έχει αποτυπώσει την ιστορία του πάνω στο σώμα του. Όπως σημειώνει και η συγγραφέας, η αυτοβιογραφία της Γης έχει μια τεράστια διαφορά από τις αυτοβιογραφίες των ανθρώπων. Είναι η μοναδική ουδέτερη και αντικειμενική ιστορία. Η συγγραφή της δεν έλαβε υπόψη οικονομικές και πολιτικές παραμέτρους. Δεν έλαβε υπόψη προσωπικές εκτιμήσεις και ερμηνείες. Γράφτηκε χωρίς πρόθεση και συνείδηση. Είναι μια ιστορία που υπερβαίνει τους κανόνες των ανθρώπινων κοινωνιών, γιατί πολύ απλά γράφτηκε πριν καν υπάρξει ο άνθρωπος. Ποια είναι, όμως, η γλώσσα με την οποία γράφτηκε αυτή η ιστορία; Οι πέτρες. Και, συνήθως, ό,τι γράφεται σε μια πέτρα μένει για πάντα.
Για τους γεωλόγους, οι πέτρες είναι πλούσια εικονογραφημένα κείμενα. Αφηγούνται ιστορίες από εποχές τόσο μακρινές, όταν ακόμη οι άνθρωποι δεν είχαμε περπατήσει στον πλανήτη. Οι πέτρες λένε ιστορίες με βίαιες καταιγίδες, αφόρητη ζέστη, κατακλυσμούς αλλά και με γαλήνη και ομαλές αλλαγές. Όπως σημειώνει η Bjornerud, η ιστορία της Γης είναι σαν ένα παλίμψηστο. Έχει εγγραφεί πάνω της ξανά και ξανά και η εργασία των γεωλόγων είναι να ανακαλύπτουν πίσω από κάθε εύρημα μια κρυφή παλαιότερη ιστορία. Υπάρχουν ιστορίες αρκετά λεπτομερείς και άλλες αποσπασματικές. Η ιστορία της Γης είναι ένα κείμενο που οφείλουμε να διαβάσουμε και να καταλάβουμε, ενδεχομένως περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο.
Η συγγραφέας κάνει μια εκπληκτική αναλογία δίνοντας και το στίγμα της ανθρώπινης παρέμβασης. Οι άνθρωποι είναι σαν να ξηλώνουμε τη στέγη και να αλλάζουμε το σύστημα θέρμανσης σε μια μεγαλοπρεπή παλιά έπαυλη-το μόνο μας καταφύγιο-πριν μπούμε στον κόπο να κατανοήσουμε τις λεπτομέρειες της αρχιτεκτονικής της. Επισημαίνει εύστοχα ότι οι άνθρωποι είναι τα νεότερα παιδιά της Γης και εξαιτίας του ναρκισσιστικού ενθουσιασμού μας για την ανθρώπινη ιστορία δεν βλέπουμε ότι η ιστορία μας είναι απλώς ένα μικρό μέρος της επικής ιστορίας της Γης.
Αξίζει να σταθούμε σε μια κρίσιμη επισήμανσή της. Αν κάτι γνωρίζουμε με βεβαιότητα, είναι ότι η Γη διαρκώς αλλάζει. Γίνονται άπειρες μεταβολές αλλά ο πλανήτης παραμένει φιλόξενος. Η ισορροπία που προκύπτει μέσα από τις δυνάμεις του νερού, της πέτρας και της ζωής ευνοείται από έναν αποτελεσματικό μηχανισμό ανακύκλωσης και μια καλά αναμεμειγμένη ατμόσφαιρα και υδρόσφαιρα, καθώς και από μια βιόσφαιρα πολλαπλών επιπέδων αλληλεπίδρασης. Η Bjornerud ξετυλίγει την ιστορία της Γης και όλες τις πολύπλοκες διαδικασίες μέσα από τις οποίες το χάος οργανώνεται σε τάξη και οδηγεί σε νέες μεταμορφώσεις του πλανήτη μας. Οι διαδικασίες αυτές εξελίσσονται σε βάθος εκατομμυρίων χρόνων και μεταβάλλουν διαρκώς το περιβάλλον του πλανήτη.
Σημειώνει σε πολλά σημεία τους τρόπους με τους οποίους ο τεχνοεπιστημονικός πολιτισμός του ανθρώπου επιταχύνει φυσικές διαδικασίες με δραματικούς ρυθμούς, ενώ αναδεικνύει την ηθική μας υποχρέωση απέναντι στην αντίληψη ότι οι πόροι του πλανήτη είναι ανεξάντλητοι. Οι ανθρωπογενείς αλλαγές υπερβαίνουν σε ρυθμό τις αλλαγές που συνδέονται με τις χειρότερες γεωλογικές καταστροφές. Ακόμη και οι ρυθμοί εξαφάνισης ειδών του πλανήτη, οριακά ανταγωνίζονται τους ρυθμούς των σημαντικότερων μαζικών εξαφανίσεων του παρελθόντος. Επίσης, υπάρχουν ανθρωπογενείς αλλαγές που δεν έχουν προηγούμενο, όπως η δόμηση πόλεων. Μια πρόσφατη ανάλυση από δορυφόρους έδειξε ότι η συνολική δομημένη έκταση στις ηπειρωτικές ΗΠΑ έχει το μέγεθος της πολιτείας του Οχάιο. Ποτέ στην ιστορία δεν είχε καλυφθεί μια τόσο μεγάλη έκταση που να είναι απροσπέλαστη από το νερό. Οι συνέπειες αυτών των παρεμβάσεων στο περιβάλλον είναι δραματικές. Η Bjornerud μας θυμίζει ότι η Γη δεν είναι μια μηχανή αλλά ένας οργανισμός με τον οποίο έχουμε μια αρχέγονη σχέση. Από αυτή τη γενεαλογική σχέση προκύπτουν και οι αναπόφευκτες ηθικές μας υποχρεώσεις.
