Σχέδια και μελέτες του ζωγράφου Σπύρου Παπαλουκά, που τα περισσότερα δημοσιεύονται και παρουσιάζονται για πρώτη φορά και που ορισμένα από αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά, αποτελούν την έκθεση που εγκαινιάζεται απόψε στο Μέγαρο Εϋνάρδου.
Πρόκειται για περίπου διακόσια σχέδια και μελέτες του ζωγράφου από εννέα ιδιωτικές συλλογές, τα οποία καλύπτουν σχεδόν όλες τις περιόδους της καλλιτεχνικής του δημιουργίας.
Έργα που προσφέρουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να δει με μεγαλύτερη ευκρίνεια τον τρόπο της εικαστικής σκέψης του Παπαλουκά, αλλά και να γνωρίσει μέσα από αυτά, έστω αποσπασματικά, έργα που έμελλε να μείνουν ανολοκλήρωτα ή να μη γίνουν καθόλου. Μερικά αποτελούν προσχέδια για γνωστούς πίνακές του, σκίτσα φτιαγμένα βιαστικά, μέσα από τα οποία ο ζωγράφος θα διαμορφώσει μια σύνθεση ή μια παραγγελία ή και σχεδιαστικές ή χρωματικές μελέτες για κάποια θεματική που τον απασχολούσε. Τέτοιες θεματικές υπήρξαν, π.χ., οι βάρκες στην Πάρο ή την Ύδρα. Τα σχέδια αυτά δίνουν επίσης τη δυνατότητα να γνωρίσει το κοινό όσο γίνεται πλευρές της δημιουργίας του όχι ιδιαίτερα γνωστές, όπως η κατασκευή σκηνικών, η εικονογράφηση βιβλίων και η διακόσμηση χώρων.
Τα σχέδια έχουν γίνει με μολύβι, με μελάνι, αλλά και χρωματιστά μολύβια. Επίσης υπάρχουν υδατογραφίες και τέμπερες σε χαρτί, καθώς και μερικές ελαιογραφίες σε χαρτί ή καμβά. Τα περισσότερα έργα με χρώμα είναι ανολοκλήρωτα ή αποτελούν μελέτες. Σ’ αυτά σπάνια σημειώνεται χρονολογία, ενώ πολύ λίγα έργα είναι υπογεγραμμένα. Σε ορισμένα υπάρχουν μόνο τα αρχικά του ζωγράφου, Σ.Π., γραμμένα συνήθως εκ των υστέρων.
Η θεματική των έργων παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και περιλαμβάνει από φοιτητικές σπουδές, Μικρασιατική Καταστροφή και νεκρές φύσεις, έως τοπία της Ύδρας, της Πάρου, του Παρνασσού, της περιοχής Κυπριάδου, σχέδια από τη διαμονή του στο Άγιον Όρος κ.ά.
Μέγας ανανεωτής της ελληνικής ζωγραφικής, ο Παπαλουκάς, γεννημένος στη Δεσφίνα, έζησε έντονα το μεγαλείο της φύσης αλλά και του αρχαίου και βυζαντινού κλέους και αποτυπώματος μέσα από τη γειτνίαση με τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών και τη μονή του Οσίου Λουκά, όπου μελέτησε τα μοναδικά ψηφιδωτά δημιουργώντας μια σειρά από αντίγραφα.
Η χριστιανική παράδοση είναι εμφανής στο έργο του, καθώς έζησε για μεγάλο διάστημα στον Άθω, αποτυπώνοντας μια σειρά από μεγάλα μοναστήρια της αθωνικής πολιτείας, που τον ενέπνευσε μεγάλο μέρος του έργου του.
Το Άγιο Όρος υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στην εξέλιξη του έργου του, καθώς έζησε από κοντά την πνευματικότητα της Ορθοδοξίας και του μοναχικού βίου. Σ’ αυτό το διάστημα, αλλά και αργότερα, ζωγράφισε περισσότερους από εκατό πίνακες και εξήντα έργα - σπουδές, εμπνευσμένα από τοιχογραφίες, εικονίσματα, χειρόγραφα κ.ά. Το Άγιο Όρος απασχόλησε τον Παπαλουκά για ένα διάστημα που εξαπλώνεται περίπου από το 1929 έως και το 1935.
Η παραμονή του στο Παρίσι τον απομακρύνει από το πνεύμα της Σχολής του Μονάχου, καθώς ζωγραφίζει πορτρέτα και γυμνά με λιτό σχέδιο και φωτεινούς τόνους, μελετώντας ταυτόχρονα νεωτερισμούς ομοτέχνων του.
Επιστρέφει στην Ελλάδα και συμμετέχει στη Μικρασιατική Εκστρατεία ως πολεμικός ζωγράφος. Από εκείνη την περίοδο ωστόσο δεν σώζονται πολλά έργα του, καθώς ένας μεγάλος αριθμός καταστράφηκε από πυρκαγιά.
Ζωγράφος που ακολούθησε τη δική του πορεία, ο Παπαλουκάς δημιούργησε έναν προσωπικό και ιδιότυπο τρόπο έκφρασης, που έλκει την καταγωγή του από την παράδοση, αλλά που το αποτύπωμά του εμπεριέχει μια σύγχρονη εικαστική ματιά με την πλαστικότητα που αναδεικνύεται κυρίως από το χρώμα.
Καθιερώνει δικούς του νόμους και κανόνες, χρησιμοποιώντας, π.χ., εκτός από το λευκό και το κίτρινο, κόκκινο και μπλε, τρία συμπληρωματικά χρώματα που τον έκαναν να ξεχωρίσει αποτυπώνοντας την προσωπική εικαστική του γλώσσα.
Για τις ανάγκες προετοιμασίας της έκθεσης καταμετρήθηκαν και καταγράφηκαν περίπου 480 έργα, το πλήρες αρχείο των οποίων, για όσους ενδιαφέρονται, είναι προσβάσιμο αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή στον σύνδεσμο https://www.miet.gr/collections/kallitexnika-arxeia-psifiakes-siloges/
Την έκθεση συνοδεύει έκδοση με πλούσια εικονογράφηση, που περιέχει κείμενο του επιμελητή Μάρκου Καμπάνη και νέο αναθεωρημένο χρονολόγιο του ζωγράφου από την Κάτια Χανδρά. Θα παραμείνει επισκέψιμη από Δευτέρα έως και Παρασκευή 11 π.μ. - 6 μ.μ., έως και την Παρασκευή 31 Ιανουαρίου.
