«Πιστεύω στην Αμερική». Η φράση αυτή στριφογύριζε στο κεφάλι μου καθ’ όλη τη διάρκεια της ανόδου, της πτώσης και της επανάκαμψης του Ντόναλντ Τραμπ. Μόλις πρόσφατα θυμήθηκα ότι είναι η πρώτη ατάκα από την ταινία «Ο Νονός». Τις λέξεις προφέρει ο Αμέριγκο Μπονασέρα, ένας άνθρωπος που στην πραγματικότητα έχει χάσει την πίστη του στην Αμερική και στρέφεται σε έναν νονό της μαφίας αναζητώντας εκδίκηση.
Ο Ντ. Τραμπ λέει τώρα στους Αμερικανούς ψηφοφόρους «Είμαι η εκδίκησή σας» - βρίσκοντας απήχηση σε όλους εκείνους που «αδικήθηκαν και προδόθηκαν» από το σύστημα. Όλα αυτά θυμίζουν έντονα Ντον Κορλεόνε. Και λειτουργούν. Ο Ντ. Τραμπ προηγείται στις περισσότερες δημοσκοπήσεις για τις προεδρικές εκλογές του 2024. Είναι το φαβορί των στοιχηματικών εταιρειών όχι μόνο για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων αλλά και για την προεδρία. Πώς μπορώ επομένως να κρατήσω την πίστη μου στην Αμερική όταν οι ψηφοφόροι μοιάζουν αποφασισμένοι να εκλέξουν κάποιον που κατηγορείται πως προσπάθησε να ανατρέψει το αποτέλεσμα των προηγούμενων προεδρικών εκλογών;
Το να πιστεύει κανείς στην Αμερική μπορεί να σημαίνει δύο διαφορετικά πράγματα. Πρώτον, μπορείς να πιστεύεις σ’ αυτό που εκπροσωπεί η Αμερική. Δεύτερον, μπορείς να πιστεύεις ότι η Αμερική στο τέλος θα τα καταφέρει. Οι δύο ιδέες συνδέονται. Δεν είναι όμως ίδιες. Η πεποίθησή μου ότι η Αμερική αποτελεί δύναμη για το καλό του κόσμου με έκανε πολλές φορές να δεχτώ αρνητικά σχόλια. Για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, την κούρσα εξοπλισμών του Ρόναλντ Ρίγκαν, τον πόλεμο του Ιράκ, την ένοπλη βία οι επικριτές της Αμερικής είχαν πολλά να πουν. Η συνηθισμένη μου αντίδραση είναι ότι, όπως κάθε άλλη μεγάλη δύναμη στην Ιστορία, η Αμερική έκανε κι εκείνη τρομερά πράγματα. Όμως στις τρεις μεγάλες παγκόσμιες αντιπαραθέσεις του περασμένου αιώνα -τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο- βρέθηκε στη σωστή πλευρά. Στην πραγματικότητα η Αμερική ήταν ο καθοριστικός παράγοντας, διασφαλίζοντας ότι η δημοκρατική τάξη θα επικρατούσε επί της απολυταρχίας.
Αν η Δημοκρατία αρχίσει να καταρρέει στην Αμερική, τότε οι φιλελεύθερες Δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο θα συναντήσουν δυσκολίες. Είναι καθησυχαστικό ότι η πλουσιότερη και ισχυρότερη χώρα στον κόσμο είναι κι αυτή Δημοκρατία. Μια δεύτερη θητεία Τραμπ θα μπορούσε να εξαφανίσει αυτή την αίσθηση. Πολλοί υποστηρικτές του Ντ. Τραμπ θα απαντούσαν λέγοντας ότι αν ο δικός τους υποψήφιος κερδίσει τις εκλογές, η νίκη του θα είναι ένα παράδειγμα δημοκρατίας στην πράξη, όχι διολίσθηση στην απολυταρχία. Όμως μια εκλογική νίκη Τραμπ δεν θα διαγράψει ό,τι έχει ήδη συμβεί.
Γνωρίζουμε τον χαρακτήρα του ανδρός. Ο Ντ. Τραμπ είναι κάποιος που έχει ήδη αποδείξει ότι δεν έχει τον παραμικρό σεβασμό για τη βασικότερη δημοκρατική διαδικασία, τις εκλογές. Η υπόσχεσή του για εκδίκηση περιλαμβάνει επανειλημμένες απειλές να δικάσει πολιτικούς του αντιπάλους. Σε αντίθεση όμως με τις διώξεις σε βάρος του Ντ. Τραμπ, αυτές δεν θα είναι υποθέσεις που θα ανοίξουν ανεξάρτητοι εισαγγελείς οι οποίοι εξέτασαν στοιχεία. Θα είναι πολιτικές δίκες καθ’ υπόδειξη ενός αρχηγού κράτους. Το σήμα κατατεθέν δηλαδή της απολυταρχίας. Πώς μπορώ επομένως να πιστεύω ακόμα στην Αμερική κάτω από αυτές τις συνθήκες; Πρώτον, και κυριότερο προφανώς, τίποτα δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Απομένουν ακόμα πολλοί μήνες μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου. Δεύτερον, η περίοδος μεγαλείου και πλανητικής ηγεσίας της Αμερικής περιλάμβανε πάντοτε αναταραχή και μελόδραμα, από τη δολοφονία του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι το 1963 ως τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» του Τζορτζ Μπους. Στο τέλος η χώρα έβρισκε την ισορροπία της και ο δυναμισμός και συνταγματικό σύστημα αποκαθίσταντο. Οπότε μοιάζει απίθανο ότι το τελευταίο αυτό μελόδραμα -«Αμερική - 9η σεζόν», όπως κάποιοι το αποκαλούν- θα οδηγήσει τη σειρά σε μια οριστική και τραγική κατάληξη.
Τα μελοδράματα που παράγει η Αμερική, ακόμα κι εκείνο του Ντ. Τραμπ, μπορούν να αποτελούν ενδείξεις υγείας όσο και ασθένειας. Οι ΗΠΑ είναι μια χώρα με χαρακτηριστικά απείθειας και αμφισβήτησης του κατεστημένου που της επιτρέπουν να ταρακουνά τα πράγματα και συνεχώς να εφευρίσκει ξανά τον εαυτό της. Η ψήφος προς τον Ντ. Τραμπ αποτελεί ένδειξη ότι οι άνθρωποι απαιτούν ουσιαστική αλλαγή. Κι ακόμη κι αν ο Ντ. Τραμπ δεν αποτελεί τη σωστή απάντηση, η ανάδυσή του είναι σημάδι αυτής της αναταραχής και άρνησης αποδοχής του status quo. Η επίμονη δημοτικότητα του Ντ. Τραμπ ίσως να ενθαρρύνει έστω και καθυστερημένα την αμερικανική ελίτ να προχωρήσει σε αυτοκριτική. Η προσπάθεια του Τζο Μπάιντεν να βάλει την ισότητα ξανά στο επίκεντρο της οικονομικής πολιτικής αποτελεί παράδειγμα αυτής της διόρθωσης. Όπως και οι αντιδράσεις που προκαλεί η πολιτική κατά των διακρίσεων. Όπως το έθεσε ένας σύμβουλος του Τζο Μπάιντεν, «Συνειδητοποιήσαμε ότι πολλοί άνθρωποι φοβούνται την αμερικανική Αριστερά». Η εκδίκηση του Ντ. Τραμπ κατά της Αριστεράς θα μπορούσε να στρέψει την Αμερική προς νέες και τρομακτικές κατευθύνσεις. Πιστεύω όμως αρκετά στην Αμερική ώστε να νομίζω πως θα χρειαζόταν κάτι περισσότερο από ακόμα μία θητεία Τραμπ για να καταστρέψει την Αμερικανική Δημοκρατία.
Οι ΗΠΑ δεν είναι Ουγγαρία. Είναι μια μεγάλη, περίπλοκη χώρα, με πολλές διαφορετικές πηγές ισχύος και πλούτου. Ο Ντ. Τραμπ και οι υποστηρικτές του δεν κατόρθωσαν να τις υποτάξουν όλες σε μόλις τέσσερα χρόνια. Οπότε μπορείτε ακόμα να με υπολογίζετε ως κάποιον που «πιστεύει στην Αμερική». Εμένα και τον Αμερίγκο Μπονασέρα.
