Η οικονομική πολιτική σε πολλές χώρες έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή ενισχύσεων και επιδοτήσεων. Ωστόσο, οι χρηματαγορές δεν έχουν ακόμα προφτάσει τις εξελίξεις. Αναλογιστείτε μερικά από τα πρωτοσέλιδα των τελευταίων ημερών. Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσιγκτον οι αποκαλούμενοι θεσμοί του Μπρέτον Γουντς βρέθηκαν υπό πολιορκία, καθώς ηγέτες του πλανητικού Νότου κατήγγειλαν την υποκρισία των πλούσιων πιστωτών να απαιτούν λιτότητα από τους δανειστές τη στιγμή που οι ίδιοι αυξάνουν το δικό τους χρέος.
Στις Βρυξέλλες ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι υποστήριξε στην ομιλία του μια βιομηχανική πολιτική για όλη την Ε.Ε. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού η διακυβέρνηση Μπάιντεν ζήτησε τον τριπλασιασμό των δασμών απέναντι στην Κίνα και ικανοποίησε το αίτημα των εργατικών συνδικάτων για ενίσχυση του ναυπηγικού τομέα προκειμένου να ισοσκελιστεί η κινεζική υποστήριξη προς τη δική της βιομηχανία. Ωστόσο, την ίδια ώρα οι διασυνοριακές επιχειρηματικές δραστηριότητες συνεχίζονταν κανονικά. Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς επισκέφθηκε το Πεκίνο με ομάδα βιομηχάνων με σκοπό τη συγκρότηση κοινοπραξιών με την Κίνα. Και η Αμερικανίδα υπουργός Εμπορίου Τζίνα Ραϊμόντο βοήθησε τη Microsoft να καταλήξει σε συμφωνία για επενδύσεις ύψους 1,5 δισεκατομμυρίου δολαρίων στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ο τρόπος για να καλύψει κανείς το κενό ανάμεσα σ’ αυτά τα πρωτοσέλιδα είναι να κατανοήσει ότι ακόμα και τη στιγμή που η δημοσιονομική πολιτική των πλούσιων χωρών αλλάζει για να υποστηρίξει τη μακροπρόθεσμη διαδικασία της επαναβιομηχάνισης και της κλιματικής μετάβασης στο εσωτερικό, οι διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές παραμένουν σκοπίμως επικεντρωμένες στη μεγιστοποίηση του βραχυπρόθεσμου κέρδους για τον ιδιωτικό τομέα. H πάλη μεταξύ των δύο θα συνεχιστεί μέχρι να ανακύψει μια νέα ισορροπία. Στην Ευρώπη ο δημοσιονομικός τομέας αρχίζει να αντιστέκεται στον χρηματοοικονομικό. «Ακολουθήσαμε μια σκόπιμη στρατηγική περιορισμού του μισθολογικού κόστους ο ένας απέναντι στον άλλον» τόνισε ο Ντράγκι αναφερόμενος στη στρατηγική της Ευρώπης μετά την κρίση του 2008. «Το τελικό αποτέλεσμα», συνέχισε, «ήταν να αποδυναμώσουμε τη δική μας εσωτερική ζήτηση και να υπονομεύσουμε το κοινωνικό μας μοντέλο». Τώρα η Ε.Ε. προσπαθεί επίμονα να γεφυρώσει το χάσμα με μια νέα ένωση κεφαλαιαγορών.
Στο μεταξύ ο Λευκός Οίκος συνηθίζει στην ιδέα ότι το ελεύθερο εμπόριο δεν μπορεί να αντισταθμίσει το κόστος αρνητικών εξωτερικών παραγόντων, όπως η κλιματική αλλαγή. Την προηγούμενη εβδομάδα ο Τζον Ποντέστα, σύμβουλος του Προέδρου Τζο Μπάιντεν για την καθαρή ενέργεια, τόνισε σε ομιλία του: «Αν υπολογίσει κανείς σοβαρά τις εκπομπές που ενσωματώνονται σε ανταλλάξιμα προϊόντα (…) τις εκπομπές από τις διαδικασίες παραγωγής που δημιουργούν τα αγαθά που αγοράζουμε και πουλάμε στη διεθνή αγορά (…) τότε τα αγαθά αυτά ευθύνονται για το 25% περίπου των παγκόσμιων εκπομπών». Υπό αυτή την έννοια, το ίδιο το ελεύθερο εμπόριο είναι ο μεγαλύτερος ρυπαντής άνθρακα μετά την Κίνα. Κι αυτό επειδή το σημερινό πλαίσιο δίνει κίνητρα για ό,τι είναι φθηνότερο για τις εταιρείες και πιο επικερδές για τους μετόχους, όχι για ό,τι είναι καλύτερο για τον πλανήτη. Όπως σημείωσε ο Ποντέστα, οι ΗΠΑ ήταν παλιότερα ο μεγαλύτερος παραγωγός αλουμινίου παγκοσμίως. Τώρα το μισό αλουμίνιο προέρχεται από την Κίνα, όμως με 60% περισσότερες εκπομπές. Στην πραγματικότητα οι εκπομπές που ο Νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού φιλοδοξεί να περικόψει έως το 2030 ισούνται μόλις με τις εισαγωγές αγαθών με μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα το 2019.
Σε μια προσπάθεια να τετραγωνίσει τον κύκλο, ο Λευκός Οίκος ανήγγειλε μια νέα κλιματική και εμπορική task force, η οποία θα συνεχίσει να εργάζεται πάνω στην ιδέα της εκπροσώπου για το εμπόριο των ΗΠΑ Κάθριν Τάι για ένα «μετα-αποικιακό» εμπορικό σύστημα που θα λαμβάνει υπόψη το αποτύπωμα άνθρακα και τους εργασιακούς κανόνες. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε, για παράδειγμα, να προσφέρει μεταφορές τεχνολογίας σε αναπτυσσόμενες χώρες σε αντάλλαγμα για βασικά αγαθά. Όμως θα πρέπει επίσης να αλλάξουν και οι χρηματοοικονομικοί θεσμοί προκειμένου να υπάρξει πραγματική αλλαγή προς ένα καλύτερο σύστημα. Σε εκδήλωση της Oxfam στην Ουάσιγκτον την προηγούμενη εβδομάδα η ειδική οικονομική σύμβουλος του Προέδρου της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα αναφέρθηκε στην «αναντιστοιχία» που υπάρχει μεταξύ «πλούσιων χωρών και περιφερειών που τώρα ακολουθούν και υπερασπίζονται ανοιχτά τη βιομηχανική πολιτική», τη στιγμή που «ωθούν ακόμα τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς θεσμούς να εφαρμόζουν μια παρωχημένη συνταγή της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον».
Ο Λευκός Οίκος γνωρίζει ότι ο πλανητικός Νότος έχει δίκιο. Την προηγούμενη εβδομάδα ο σύμβουλος για θέματα διεθνών οικονομικών Νταλίπ Σινγκ ζήτησε την περαιτέρω χρησιμοποίηση της αμερικανικής Αρχής Εγγύησης Κρατικών Δανείων προκειμένου να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Έριξε όμως και αρκετές ιδέες για την ενίσχυση των επενδύσεων στις ΗΠΑ που έμοιαζαν να προέρχονται από κάποιο εγχειρίδιο βιομηχανικής πολιτικής αναπτυσσόμενων χωρών. Όλα αυτά μας λένε ότι βρισκόμαστε σε σημείο καμπής και ότι καμία χώρα δεν έχει όλες τις απαντήσεις. Πολλοί μέτοχοι ωστόσο θέλουν να γραπωθούν στο παρελθόν ακόμα και τη στιγμή που το μέλλον αλλάζει. Απορώ, για παράδειγμα, με την εθελοτυφλία των Γερμανών αυτοκινητοβιομηχάνων που υπογράφουν διακηρύξεις για τη συμπαραγωγή οχημάτων με την Κίνα ακόμα και τη στιγμή που η Ευρώπη ετοιμάζεται να θέσει περιορισμούς στις εισαγωγές κινεζικών ηλεκτρικών οχημάτων στην Ευρώπη. Παρομοίως, ανησυχώ πως η αμερικανική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κινεζικής Τεχνητής Νοημοσύνης θα δώσει σε μια χούφτα τεχνολογικών γιγάντων στις ΗΠΑ ακόμα μεγαλύτερη δύναμη στην αγορά από αυτή που ήδη έχουν. Η μετατόπιση προς ένα νέο οικονομικό παράδειγμα έχει αρχίσει. Το πού ακριβώς θα καταλήξει παραμένει αβέβαιο.
