Ποιος γνωρίζει σήμερα τη σύντομη μεταπολεμική βιομηχανική άνοιξη της Ελλάδας με εξαίρεση κάποια ονόματα που εντυπώθηκαν στη μνήμη μας, όπως της Ιζόλα με τα αθάνατα ψυγεία της; Που άρχισε να εκδηλώνεται από τη δεκαετία του ’60 με τα εργοστάσια της κλωστοϋφαντουργίας, του μετάλλου, του τσιμέντου ή της ναυπηγίας; Και καταπνίγηκε απότομα με την απροετοίμαστη είσοδο της χώρας στην ΕΟΚ του φιλελεύθερου ανταγωνισμού και εμπορίου των μεγάλων πολυεθνικών και την έλλειψη προστασίας από την Πολιτεία; Με τις οικογενειακές κυρίως επιχειρήσεις να βάζουν λουκέτο η μία μετά την άλλη και όσες διασώθηκαν με την εθνικοποίησή τους να ξεπουλιούνται σήμερα μισοτιμής στο όνομα της εξυγίανσής τους ή να κλείνουν οριστικά; Οριστικοποιώντας την αποικιοκρατική μετάλλαξη της Ελλάδας σε μια χώρα παροχής τουριστικών υπηρεσιών; Με τα βιομηχανικά συγκροτήματα, εκτός από κάποια ελάχιστα που άλλαξαν χρήση και συνδέθηκαν με τον σύγχρονο Πολιτισμό, να μετατρέπονται σταδιακά δίπλα σε εκείνα του Μεσοπολέμου σε σκηνικά της ερήμωσης;
Η απελευθερωτική τέχνη της μνήμης
Ενα από αυτά τα σκηνικά, τα δεμένα με την προσωπική της αλλά και τη συλλογική, βιομηχανική ιστορία μας, επιχειρεί να συνθέσει η εικαστική καλλιτέχνης Ντένη Θεοχαράκη σε μια εγκατάσταση που προβάλλει στο Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος επί της οδού Πειραιώς 254 στον Ταύρο. Σε απόσταση αναπνοής από το πάλαι ποτέ φημισμένο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας Σικιαρίδη, που χάρη στον οραματιστή καλλιτέχνη και διατελέσαντα πρύτανη Νίκο Κεσσανλή στεγάζει σήμερα την ΑΣΚΤ της Αθήνας. Πρόκειται για το εργοστάσιο συναρμολόγησης αυτοκινήτων με χώρους άθλησης, τραπεζαρίας, λεωφορείο μετακίνησης των εργαζομένων και καινοτόμα πρόβλεψη για την ανακύκλωση Datsun, Nissan ΤΕΟΚΑΡ ΑΒΕΕ, που εγκαινιάστηκε το 1979 στη βιομηχανική ζώνη του Βόλου, συμπληρώθηκε με μια μονάδα κατασκευής καθισμάτων και μεταλλικών μερών αυτοκινήτων, έκλεισε το 1995 και έκτοτε παραμένει έρμαιο του χρόνου και της εγκατάλειψης.
Η Θεοχαράκη ονοματίζει το πολυμορφικό έργο της «assembling memories». Δένει το ασαμπλάζ με το ζωγραφικό κολάζ, τη φωτογραφία. Το δομεί μέσα στις αίθουσες σαν έναν ζωντανό οργανισμό, με κείμενα και βίντεο που εισάγουν τον θεατή στο ιστορικό της άνθησης και του μαρασμού της οικογενειακής της επιχείρησης. Μιλούν για τη συναισθηματική, βιωματική εμπλοκή της και για την όψιμη απόφασή της να το επισκεφτεί ξανά, να συναρμολογήσει επί δέκα χρόνια τη μνήμη του μέσα από τα ερείπιά του και να την εκθέσει 29 χρόνια μετά το κλείσιμό του. Με φωτογραφίες αναρτημένες γύρω από παλιούς στοιβαγμένους κώνους που τεκμηριώνουν την αφήγηση, αναδεικνύουν με την καλά εστιασμένη φωτοσκίαση την καταστροφή αλλά και την κάλυψη της ανθρώπινης απουσίας από τη φύση, που με τα κλαριά των δέντρων της καταλαμβάνει μέσα από τα σπασμένα τζάμια το κενό. Δημιουργούν μια ατμόσφαιρα μυστηριακή.
Με εγκαταστάσεις από τα αντικείμενα που συνέλεξε (παλιές επιγραφές, πινακίδες ασφαλείας, κρεμάστρες, καρέκλες και τόπια, σωρευμένα σε ετοιμόρροπα ντοσιέ) να μαρτυρούν τη χαμένη ζωή του. Με ζωγραφικά έργα φτιαγμένα πάνω σε σχέδια για την ανάπτυξη του εργοστασίου από ριζόχαρτο και blue prints (σχέδια συναρμολόγησης) που βρήκε πεταμένα. Εκεί μετασχηματίζει με κάρβουνο, μελάνι, λαδοπαστέλ, λάδια τους χώρους παραγωγής σε τοπία υπερρεαλιστικά, εφιαλτικά και ονειρικά. Καταγράφει σε διαφορετικούς άξονες, αλλοιώνοντας τις προοπτικές και πυκνώνοντας τον χρόνο, με ρεαλιστική ακρίβεια τα αυτοκίνητα ολοκληρωμένα και ημιτελή, μισοβυθισμένα ή επιπλέοντα στο νερό δίπλα σε αναποδογυρισμένους πάγκους, ξεχαρβαλιασμένες καρέκλες, σκουριασμένα πλαίσια, αραγμένα στη σειρά λάστιχα.
Πλάθει με ρευστές, διάφανες πινελιές, μεγάλες και μικρές κηλίδες τα ρημαγμένα δωμάτια, με τα γκράφιτι της οργής των σύγχρονων περιοδικών επισκεπτών τους στους τοίχους και μια αφαιρετική, γυμνή, γυναικεία φιγούρα καθισμένη σε ένα ερμάριο να παρατηρεί την καταστροφή. Και τα μεταμορφώνει έτσι με μια μαγική εξπρεσιονιστική γραφή σε παλλόμενα, πολύχρωμα σύμπαντα. Φανερώνουν μέσα από την απελευθερωτική τέχνη της μνήμης το χθες ως πανταχού παρόν μέσα στο σήμερα. Αναπτύσσουν με τις πλαστικές τους φόρμες τη δική τους ζωογόνα δυναμική.
Info:
Ντένη Θεοχαράκη, «assembling memories»
Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος, Πειραιώς 254, Ταύρος
Διάρκεια έκθεσης: 6 Μαρτίου-31 Μαΐου 2024
Ωρες λειτουργίας: Τρ.-Παρ. 9 π.μ.-1 μ.μ., Σάβ. 11 π.μ.-5 μ.μ., Κυρ. 10 π.μ.-6 μ.μ.
