Ανησυχία και προβληματισμός έχουν απλωθεί πάνω από τη Γερμανία. Προπηλακισμοί, εμπρησμοί, βίαιες επιθέσεις. Ο στόχος, εκλεγμένοι και πολιτικοί ακτιβιστές. Υπάρχουν και τραυματισμοί, ανάμεσά τους ενός ευρωβουλευτή των Σοσιαλδημοκρατών στη Δρέσδη. Γεγονότα που θυμίζουν άλλες εποχές προκαλούν ανησυχία σε μια πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα κατήφειας και τοξικότητας.
Την ίδια ώρα έχει ανοίξει η συζήτηση για το πολιτικό κλίμα στη χώρα. Ωμότητα, επιθετικότητα, εμπρηστικός λόγος. Ορισμένοι κάνουν ήδη συγκρίσεις με το είδος της πολιτικής βίας που γνώρισε η Γερμανία στις σκοτεινότερες περιόδους της Ιστορίας της. Την περασμένη εβδομάδα ο Ματίας Έκε, πολιτικός του SPD, του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τοποθετούσε προεκλογικές αφίσες για τις επερχόμενες ευρωεκλογές στη Δρέσδη, στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Σε μια στιγμή τον πλησίασε μια ομάδα τεσσάρων νεαρών 17-18 χρόνων. Δίχως άλλη κουβέντα άρχισαν να τον χτυπούν. Μεταξύ των σοβαρών τραυμάτων ο Έκε υπέστη κάταγμα στο ζυγωματικό και χρειάστηκε να νοσηλευτεί. Στην ίδια περιοχή της Δρέσδης εκείνο το βράδυ η ίδια ομάδα νεαρών φέρεται ότι επιτέθηκε και σ’ έναν ακτιβιστή των Πρασίνων. Ένας από τους τραμπούκους τον γρονθοκόπησε δύο φορές στο πρόσωπο. Το θύμα έπεσε στο έδαφος και οι δράστες άρχισαν να τον κλοτσούν ασταμάτητα, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες.
Το βράδυ της περασμένης Τρίτης, πάλι στη Δρέσδη, η τοπική υποψήφια των Πρασίνων Ιβόν Μόσλερ τοποθετούσε προεκλογικές αφίσες υπό την κάλυψη ενός τηλεοπτικού συνεργείου όταν δύο άντρες την πλησίασαν. Ο ένας την έσπρωξε, την έφτυσε και έσκισε τις αφίσες. Κατά τις μαρτυρίες, οι δύο δράστες προέρχονταν από μια ομάδα ατόμων απ’ την οποία κάποιος ακούστηκε να φωνάζει «Χάιλ, Χίτλερ».
Στο ίδιο χρονικό διάστημα σημειώθηκαν και άλλες επιθέσεις κατά πολιτικών προσώπων, συμπεριλαμβανομένης της πρώην δημάρχου του Βερολίνου, προερχόμενης από το SPD, Φραντσίσκα Γκίφεϊ. Ένας άνδρας της επιτέθηκε μέσα σε μια δημόσια βιβλιοθήκη, χτυπώντας την στο πίσω μέρος του κεφαλιού με μια τσάντα, που είχε μέσα ένα βαρύ μεταλλικό αντικείμενο.
Συναγερμός στην κυβέρνηση
Οι επιθέσεις σήμαναν συναγερμό. Η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φίζερ συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη με τους επικεφαλής των κρατιδίων με αντικείμενο τη λήψη πρόσθετων μέτρων. Πρότεινε την αυστηροποίηση των νομικών κυρώσεων για επιθέσεις σε πολιτικούς. «Είναι σύμπτωμα μιας αυξανόμενης βαρβαρότητας στην κοινωνία μας» έγραφε η ανακοίνωση που δόθηκε στη δημοσιότητα.
Η Γερμανία βιώνει την αύξηση των αδικημάτων με πολιτικά κίνητρα τα τελευταία χρόνια. Το 2022 σημειώθηκαν 58.916 αδικήματα αυτού του είδους, ο υψηλότερος αριθμός από τότε που άρχισαν να τηρούνται αρχεία, το 2001. Από αυτά τα 4.043 αφορούσαν βίαιες επιθέσεις. Μια πολιτική δολοφονία το 2019 συγκλόνισε τη χώρα. Ο θάνατος του Βάλτερ Λούμπκε, ενός πολιτικού της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης που είχε υποστηρίξει την υποδοχή προσφύγων από την Άνγκελα Μέρκελ, από το δολοφονικό χέρι ενός νεοναζί ήταν μια ζοφερή καμπή στη γερμανική μεταπολεμική Ιστορία. Ήταν η πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που ένας πολιτικός δολοφονείται από ακροδεξιό εξτρεμιστή στη Γερμανία. Πέρυσι σημειώθηκαν 234 επιθέσεις σωματικής βίας εναντίον πολιτικών και εκπροσώπων πολιτικών κομμάτων, μια απότομη αύξηση συγκριτικά με το 2022, σύμφωνα με τα προσωρινά στατιστικά στοιχεία, αν και τα προηγούμενα χρόνια ο αριθμός αυτός ήταν ακόμη υψηλότερος.
Πολλοί πολιτικοί, γράφει το Politico, κατηγορούν την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία, την ανερχόμενη AfD, και γενικότερα την όλο και πιο «τολμηρή» γερμανική Ακροδεξιά ως παράγοντες που έχουν οδηγήσει στη διάβρωση του πολιτικού λόγου και στη διάδοση της ολοένα και πιο εμπρηστικής ρητορικής. «Τα λόγια γίνονται πράξεις» λέει η Καταρίνα Μπάρλεϊ, η επικεφαλής υποψήφια του SPD για τις ευρωεκλογές, αντανακλώντας τη διάχυτη εντύπωση που επικρατεί στο πολιτικό σύστημα.
«Ολα για τη Γερμανία»
Πρόσφατα περιφερειακό δικαστήριο στην πόλη Χάλε της Ανατολικής Γερμανίας καταδίκασε τον αρχηγό της AfD στο κρατίδιο της Θουριγγίας, τον 52χρονο Μπγιορν Χόκε, σε 100 ημερήσια πρόστιμα των 130 ευρώ καθένα με την κατηγορία ότι χρησιμοποίησε απαγορευμένα ναζιστικά συνθήματα στις πολιτικές συγκεντρώσεις του. Οι Αρχές τον έχουν ήδη χαρακτηρίσει δεξιό εξτρεμιστή. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της DW, η Εισαγγελία τον κατηγόρησε για «χρήση συμβόλων αντισυνταγματικών και τρομοκρατικών οργανώσεων». Το 2021 ο Χόκε φέρεται ότι είπε σε συγκέντρωση της AfD στο ανατολικό κρατίδιο της Σαξονίας-Άνχαλτ: «Τα πάντα για την πατρίδα μας, τα πάντα για τη Σαξονία-Άνχαλτ, τα πάντα για τη Γερμανία». Οι εισαγγελείς λένε ότι ο Χόκε, πρώην καθηγητής Ιστορίας, γνώριζε πως το «Όλα για τη Γερμανία» είναι ένα απαγορευμένο, μεταπολεμικά, σύνθημα που χρησιμοποιούσαν τα διαβόητα τάγματα εφόδου των ναζί τη δεκαετία του 1930. Ο ίδιος αρνήθηκε την κατηγορία, περιγράφοντας το σύνθημα ως μια «καθημερινή φράση». Στο σκεπτικό της ετυμηγορίας ο εισαγγελέας Μπενεντίκτ Μπέρτσεν ανέφερε ότι ο πολιτικός της AfD έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν το ναζιστικό λεξιλόγιο «στρατηγικά και συστηματικά». Ο Μπ. Χόκε είναι ο κύριος υποψήφιος της Εναλλακτικής για τη Γερμανία στη Θουριγγία για τις τοπικές εκλογές που θα γίνουν στις αρχές Σεπτεμβρίου.
«Υποπτη οργάνωση»
Ανώτερο περιφερειακό δικαστήριο στο Μίνστερ της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας απέρριψε την περασμένη Δευτέρα προσφυγή της AfD κατά του χαρακτηρισμού της από την BfV, την υπηρεσία πληροφοριών, ως οργάνωσης «ύποπτης» για ακροδεξιό εξτρεμισμό. Η AfD προσπαθεί να αμφισβητήσει δικαστικά την απόφαση αυτή, που χρονολογείται από το 2021 και θέτει το κόμμα στο μικροσκόπιο των Αρχών, αλλάζοντας τον χαρακτηρισμό της από «υπόθεση ενδιαφέροντος» σε «ύποπτη οργάνωση». Η προηγούμενη ετικέτα σήμαινε ότι μόνο οι δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες μπορούσαν να αξιολογηθούν για τον προσδιορισμό πιθανής απειλής, ενώ η νέα υποδηλώνει ότι το κόμμα, η δράση και τα μέλη του βρίσκονται δυνητικά «υπό παρακολούθηση».
Ο χαρακτηρισμός «ύποπτη» επιτρέπει στις Αρχές παρακολουθήσεις, στρατολογώντας, για παράδειγμα, πληροφοριοδότες. Υπό ορισμένες συνθήκες είναι, επίσης, δυνατόν να παρακολουθούνται και οι τηλεπικοινωνίες μελών και στελεχών. Σύμφωνα με την DW, η BfV σκοπεύει να προχωρήσει ακόμη περισσότερο, ταξινομώντας την AfD ως μια «αποδεδειγμένα δεξιά εξτρεμιστική» ομάδα σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Περιφερειακά παραρτήματα του κόμματος στα κρατίδια της Θουριγγίας, της Σαξονίας και της Σαξονίας-Άνχαλτ έχουν ήδη χαρακτηριστεί ως τέτοια.
Οι δικαστές στο δικαστήριο στο Μίνστερ επιβεβαίωσαν ότι ο χαρακτηρισμός «ύποπτη οργάνωση» είναι ενδεδειγμένος και δεν παραβιάζει ούτε το γερμανικό σύνταγμα ούτε την ευρωπαϊκή νομοθεσία. «Υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι η AfD επιδιώκει στόχους που έρχονται σε αντίθεση με την αξιοπρέπεια ορισμένων κοινωνικών ομάδων και ενάντια στη Δημοκρατία» έγραψαν οι δικαστές στην ετυμηγορία τους. «Υπάρχουν λόγοι να υποψιαζόμαστε ότι τουλάχιστον ένα μέρος του κόμματος θέλει να αποδώσει δεύτερη θέση σε Γερμανούς πολίτες με μεταναστευτικό υπόβαθρο» συμπλήρωνε το σκεπτικό. Όπως σχολίασαν τα ΜΜΕ, η απόφαση του δικαστηρίου είναι σαν «συναγερμός καπνού» για την AfD, δηλαδή αν χτυπήσει η αστυνομία, θα μπορεί να σπάσει την πόρτα για να δει αν υπάρχει φωτιά…
Η Εναλλακτική για τη Γερμανία επέκρινε την απόφαση, ισχυριζόμενη ότι οι δικαστές δεν παρουσίασαν «επαρκή στοιχεία για τη διευκρίνιση των γεγονότων» και γνωστοποιώντας ότι «φυσικά» θα ασκήσει άλλη έφεση. Η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέιζερ, από το SPD, χαιρέτισε την απόφαση του δικαστηρίου. «Δείχνει ότι η Δημοκρατία μας αμύνεται» είπε…
Ανοδικό ρεύμα
Αλλά τι σημαίνει αυτό; Είναι αρκετό για να δικαιολογήσει τον εφησυχασμό; Ενόψει των ευρωεκλογών του επόμενου μήνα η AfD, που είναι ήδη πνιγμένη από καταγγελίες για εξτρεμισμό και διαφθορά, έχει υποχωρήσει στις δημοσκοπήσεις, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σταθερά δεύτερη σε εθνικό επίπεδο. Παραμένει ισχυρή σε περιοχές της Ανατολικής Γερμανίας που συνεχίζουν να ζουν σε διαφορετικό επίπεδο ποιότητας ζωής και οικονομικών ευκαιριών από εκείνες του δυτικού τμήματος.
Μία από τις μεγαλύτερες βάσεις υποστήριξης της AfD βρίσκεται στην ανατολική Γερμανία. Στα κρατίδιά της Βραδεμβούργου, Θουριγγίας και Σαξονίας θα γίνουν εκλογές τον Σεπτέμβριο. Σε εθνικό επίπεδο η AfD συγκεντρώνει περίπου 20% και είναι σήμερα πιο δημοφιλής από πολλά κεντροαριστερά κόμματα. Στις ανατολικές περιοχές το ποσοστό αυτό φτάνει το 30%. Οι κάτοικοι στα ανατολικά είναι πιο πιθανό από εκείνους στο δυτικό τμήμα να αισθάνονται παραγκωνισμένοι και «αόρατοι» από την εξουσία. Είναι πιο πιθανό να έχουν ξενοφοβικές απόψεις, να τους απασχολούν ζητήματα εθνικής ταυτότητας. Κατά μέσο όρο, οι επιδόσεις της οικονομίας και οι ευκαιρίες απασχόλησης εξακολουθούν να είναι χειρότερες στα ανατολικά, ενθαρρύνοντας την αμφισβήτηση της κυβερνητικής εξουσίας. Η βία κατά των μεταναστών και οι επιθέσεις σε κέντρα προσφύγων είναι επίσης πιο συχνές στ’ ανατολικά, με τους μετανάστες να θεωρούνται «ανταγωνιστές» στην αναζήτηση στέγης και θέσεων εργασίας.
Σε αυτό το «έδαφος» ευδοκιμούν η απογοήτευση, η αβεβαιότητα, η καχυποψία, η αμφιβολία. Η αίσθηση ότι η εθνική και η θρησκευτική ταυτότητα αλλοιώνονται, ότι η χώρα «έχει πάρα πολλούς ξένους» κυριαρχεί. Ορισμένοι, όπως ο 44χρονος Μάριο που μιλάει στην αμερικανική επιθεώρηση Vox, πιστεύουν ότι η Γερμανία αλλάζει: πάρα πολύ και πολύ γρήγορα. Ανησυχούν για την ασφάλειά τους όταν διασχίζουν με το ποδήλατο κάποιους δρόμους. Πιστεύουν ότι οι μαθητές στο σχολείο των παιδιών τους μιλούν πάρα πολλές γλώσσες που δεν είναι γερμανικά. Και δυσανασχετούν που οι νεοφερμένοι απολαμβάνουν οικονομικά οφέλη που οι ντόπιοι δεν είχαν τη δυνατότητα να γευτούν επί μακρόν. Για πολλούς Γερμανούς όπως ο Μάριο η αιτία που βρίσκεται στη ρίζα όλων αυτών των «προβλημάτων» είναι μία: η αθρόα εισροή μεταναστών τα τελευταία χρόνια.
Η AfD κάθεται στο… τραπέζι της πολιτικής
Μαζικές απελάσεις μεταναστών και προσφύγων είναι η επίσημη θέση του ακροδεξιού κόμματος, που συμπαρασύρει και τα άλλα κόμματα μαζί με τον κεντροαριστερό συνασπισμό του Σολτς
Οπως πολλά άλλα «αδελφά» κόμματα στην Ευρώπη, η AfD τελευταία διαδίδει με θέρμη την ιδέα της «επαναμετανάστευσης», μ’ άλλα λόγια τις μαζικές απελάσεις μεταναστών και προσφύγων. Πολλοί θεωρούν τον όρο ως κάτι περισσότερο από έναν ευφημισμό για μαζικής κλίμακας απελάσεις ανθρώπων με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Θα επιτευχθεί είτε με την πολιτική πίεση είτε με τον εξαναγκασμό. Ένα από τα στελέχη της Εναλλακτικής για τη Γερμανία, ο Ματίας Χέλφεριχ, τον οποίο επικαλείται το BBC, είναι ευθύ όταν μιλά για τις ελπίδες του να «επαναμεταναστεύσουν» (remigration) εκατομμύρια ως απάντηση στη «μαζική εισροή» από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Εκλέχθηκε στη γερμανική Βουλή το 2021, αλλά του απαγορεύτηκε ουσιαστικά να ενταχθεί στην Κοινοβουλευτική Ομάδα της AfD αφού ήρθαν στο φως αναρτήσεις του στο facebook την περίοδο 2016-17 με σχόλια για πρόσωπα του ναζιστικού παρελθόντος. Οι αναφορές ότι υψηλόβαθμα στελέχη της AfD συμμετείχαν σε μια «μυστική» συνάντηση για τη μετανάστευση με τον Αυστριακό ακροδεξιό ακτιβιστή Μάρτιν Σέλνερ έξω από το Βερολίνο πυροδότησε μαζικές διαδηλώσεις στη Γερμανία πριν από μερικούς μήνες. Σημειωτέον ότι οι Αρχές έχουν απαγορεύσει την είσοδο του Μ. Σέλνερ στη Γερμανία.
«Εθνικά ομοιογενής» χώρα
«Δεν πρόκειται για υποτίμηση των ανθρώπων, δεν πρόκειται για απελάσεις για ρατσιστικούς λόγους. Πρόκειται για τη διατήρηση της Γερμανίας ως χώρας των Γερμανών» λέει ο Μ. Χέλφεριχ. Πέρυσι μίλησε σ’ ένα «καλοκαιρινό πάρτι» που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Κρατικής Πολιτικής (IfS), μια δεξαμενή σκέψης που μερικούς μήνες νωρίτερα είχε χαρακτηριστεί «εξτρεμιστική» από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών. Σύμφωνα με την ίδια αξιολόγηση, το IfS προβάλλει και υποστηρίζει την ιδέα μιας «εθνικά ομοιογενούς» Γερμανίας.
Η προβολή και η απήχηση των αντιμεταναστευτικών θέσεων της AfD έχουν ωθήσει τ’ άλλα κόμματα να υιοθετήσουν πιο σκληρές θέσεις και παρόμοια επιθετική ρητορική. Έτσι, ακόμη και ο κεντροαριστερός συνασπισμός του Σολτς έχει ανοίξει το κουτί της Πανδώρας για πολιτικές που διευκολύνουν την επιτάχυνση της απέλασης αιτούντων άσυλο, των οποίων οι αιτήσεις απορρίπτονται. Αυτή η στάση σηματοδοτεί σαφώς μια χτυπητή διαφορά σε σχέση με τους χειρισμούς της προηγούμενης κυβέρνησης της προερχόμενης από τη συντηρητική Χριστιανοδημοκρατική Ένωση Άνγκελα Μέρκελ. Εάν η Γερμανία τεθεί υπό τον έλεγχο της AfD ή ενός κυβερνητικού συνασπισμού με βασικό εταίρο την AfD, θα αλλάξει ριζικά όλη η εικόνα για όσους αναζητούν άσυλο όχι μόνο στη γερμανική επικράτεια, αλλά σε ολόκληρη την Ε.Ε. Αν μη τι άλλο, η Γερμανία είναι μια από τις δυνάμεις της Ένωσης που επηρεάζουν καθοριστικά και διαμορφώνουν τη μεταναστευτική πολιτική του μπλοκ.
Ανθρωποι που λόγω θέσης παρακολουθούν στενά την εξέλιξη του πολιτικού λόγου στη Γερμανία εκφράζουν ανοιχτά τον προβληματισμό τους για τη μετάλλαξη της AfD. Είναι ένα κίνημα που την τελευταία δεκαετία μετακινήθηκε από τον κοινοβουλευτικό συντηρητισμό στον δεξιό εξτρεμισμό, λέει στο BBC ο Στέφαν Κράμερ, επικεφαλής του παραρτήματος του Γραφείου για την Προστασία του Συντάγματος στο κρατίδιο της Θουριγγίας. Προερχόμενος από το SPD, ο Στ. Κράμερ παραδέχεται ότι οι πιθανότητες η AfD να κερδίσει τις περισσότερες έδρες στο τοπικό Κοινοβούλιο στις εκλογές του φθινοπώρου είναι «πολύ, πολύ καλές»... Κατά τον ίδιο, το κόμμα αυτό δεν είναι παρά ο «κοινοβουλευτικός βραχίονας» της νέας (Ακρο) Δεξιάς που αποκτά «μομέντουμ» σε όλη την Ευρώπη αυτή την εποχή. «Ένα παλιό, γέρικο αλλά δυνατό δέντρο μπορεί ν’ αντέξει σε καταιγίδες και θύελλες, όμως όταν ο εχθρός του πηγαίνει στις ρίζες, αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Επηρεάζει ζωτικά μέρη της Δημοκρατίας μας» λέει ο Κράμερ.
Στο Σόνεμπεργκ, μια κομητεία της Θουριγγίας στην Ανατολική Γερμανία, που εξέλεξε πρόσφατα διοικητή από την AfD, τον πρώτο σε όλη τη χώρα, η έκφραση εξτρεμιστικών απόψεων έχει γίνει πιο συχνή, παρατηρεί η γερμανική εφημερίδα Die Tageszeitung. «Η νίκη της AfD έδωσε στους ακροδεξιούς εξτρεμιστές από το Σόνεμπεργκ μια βάση στο κέντρο της κοινωνίας» λέει εύστοχα στο σχετικό ρεπορτάζ ο Μαρσέλ Ρότσο, ιδιοκτήτης ενός τοπικού μπαρ, και συμπληρώνει με σκωπτική διάθεση: «Τώρα κάθονται σε τραπέζι»…
