Στον αναδυόμενο γίγαντα της Ασίας, της παγκόσμιας οικονομίας και του γεωπολιτικού χάρτη, που είναι ταυτόχρονα και η πολυπληθέστερη κοινοβουλευτική Δημοκρατία του κόσμου, οι εκλογές δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι ένας οργανωτικός μαραθώνιος διάρκειας μεγαλύτερης των 40 ημερών, που θα απασχολήσει ολόκληρο στρατό του κρατικού μηχανισμού. Δύο διαφορετικοί κόσμοι αναμετρώνται σ’ ένα σκηνικό πόλωσης, πολιτικής όξυνσης και μεγάλης κοινωνικής κινητικότητας.
Από τη μια η εθνοκεντρική αφήγηση του απερχόμενου πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι με σημαία την οικονομική πρόοδο και την παγκόσμια καταξίωση της Ινδίας, απ’ την άλλη η προσπάθεια της κατακερματισμένης και αποδυναμωμένης αντιπολίτευσης, συσπειρωμένης γύρω από το ιστορικό Κόμμα του Κογκρέσου, να «σώσει τη Δημοκρατία».
Η διαδικασία
Οι εκλογές στην Ινδία άρχισαν την Παρασκευή 19 Απριλίου. Θα γίνουν σε επτά φάσεις και θα ολοκληρωθούν την 1η Ιουνίου.
Τα αποτελέσματά τους θα ανακοινωθούν τρεις μέρες μετά, στις 4 Ιουνίου. Από κάθε άποψη είναι ένας οργανωτικός άθλος. «Μια γιγάντια άσκηση δημοκρατίας και επιμελητείας, που θα διαρκέσει πάνω από ένα μήνα», όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε. Θα αναδειχθούν απ’ αυτήν τα 543 από τα 545 μέλη της 18ης Λοκ Σαμπ(χ)ά, του «Οίκου του Λαού», δηλαδή της Κάτω Βουλής, που ασκεί την κύρια νομοθετική εξουσία. Εκλέγονται με άμεση, καθολική ψηφοφορία. Οι δύο υπολοιπόμενες έδρες καταλαμβάνονται «τιμής ένεκεν» από πρόσωπα που επιλέγει ο Πρόεδρος της χώρας. Τα 250 μέλη τής Ράτζε Σαμπ(χ)ά, της Άνω Βουλής ή «Συμβουλίου των Κρατιδίων», εκλέγονται από τα τοπικά Κοινοβούλια των 28 κρατιδίων και των 8 αυτόνομων περιφερειών.
Οι εκλογές γίνονται κάθε πέντε χρόνια μ' ένα πλειοψηφικό σύστημα βασισμένο στο βρετανικό. Και οι 543 βουλευτές εκλέγονται σε μονοεδρικές περιφέρειες συγκεντρώνοντας σχετική πλειοψηφία (σύστημα first-past-the-post). Εκλέγεται δηλαδή εκείνος που έχει λάβει τις περισσότερες ψήφους μεταξύ των υπολοίπων στο ένα και μοναδικό ψηφοδέλτιο - λίστα που υπάρχει για κάθε εκλογική περιφέρεια. Μπορεί αυτό το σύστημα να δίνει την εντύπωση της χαλαρής εμπλοκής των κομμάτων στον σχηματισμό των ψηφοδελτίων αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Οι κομματικοί ηγέτες έχουν τον απόλυτο έλεγχο στην ανάδειξη των υποψηφίων. Ανεξάρτητοι υποψήφιοι είναι απίθανο να τα πάνε καλά στις εκλογές. Ενδεικτικά, από τους 543 βουλευτές που εξελέγησαν το 2019, μόνο οι 4 ήταν ανεξάρτητοι.
Ο αριθμός των υποψηφίων σε κάθε εκλογική περιφέρεια ποικίλλει σημαντικά. Για παράδειγμα, το 2019, στην εκλογική περιφέρεια Νιζαμαμπάντ του κρατιδίου Τελανγκάνα, στ’ ανατολικά, το ψηφοδέλτιο περιελάμβανε 185 υποψήφιους (!). Αντίθετα, στην εκλογική περιφέρεια Τούρα στο κρατίδιο Μεγκαλάγια, στα βορειοανατολικά, οι υποψήφιοι ήταν μόλις τρεις. Στις προηγούμενες εκλογές, ο συνολικός αριθμός των υποψηφίων ξεπέρασε τις 8.000. Φέτος, αναμένεται ότι θα είναι περισσότεροι, καθώς υποψηφιότητες ανακοινώνονταν έως και την περασμένη εβδομάδα. Περισσότερα από 2.700 κόμματα (!) κατεβαίνουν στις εκλογές, απ’ αυτά τα έξι σε εθνικό επίπεδο και σχεδόν 70 σε τοπικό.
Οι έδρες του εθνικού Κοινοβουλίου «μοιράζονται» μεταξύ των κρατιδίων ανάλογα με τον πληθυσμό τους. Περίπου το 25% προβλέπεται συνταγματικά να εκχωρείται σε εκλεγμένους από τις δύο μεγάλες μειονεκτούσες κοινότητες της Ινδίας, τους «Νταλίτ» από την κατώτερη κάστα και τους «Αντιβασίς» από τις φυλές. Οι 84 έδρες προορίζονται για τη μια κοινότητα και οι 47 για την άλλη. Στις εκλογικές περιφέρειες των κοινοτήτων αυτών, μόνο υποψήφιοι από τις κοινότητες μπορούν να κατέβουν στις εκλογές. Αν και το ινδικό Κοινοβούλιο ψήφισε πρόσφατα νέο νόμο για την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών προβλέποντας την κατάληψη έως και του ενός τρίτου των εδρών από γυναίκες υποψήφιες, η εφαρμογή του μετατέθηκε για μετά το 2024. Πάντως, σε αντίθεση με πολλές προηγμένες Δημοκρατίες της Δύσης, που χρειάστηκαν περισσότερο από έναν αιώνα για να αναγνωρίσουν δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, η Ινδία το έκανε αμέσως μετά την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία, το 1947.
Δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι Ινδοί πολίτες που έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους. Οι φετινές θα είναι οι μεγαλύτερες εκλογές στην ιστορία της χώρας, με περίπου 970 εκατομμύρια ανθρώπους από έναν πληθυσμό 1,44 δισεκατομμυρίων να ψηφίζουν. Από αυτούς, σχεδόν τα 216 εκατομμύρια είναι κάτω των 30 ετών. Το εκλογικό σώμα έχει αυξηθεί κατά 72 εκατομμύρια συγκριτικά με τις προηγούμενες εκλογές του 2019. Ένας ασύλληπτος αριθμός ψηφοφόρων, που είναι μεγαλύτερος από όλο τον πληθυσμό ΗΠΑ, Ε.Ε. και Ρωσίας αθροιστικά (925 εκατ.)! Ταυτόχρονα με τις εθνικές βουλευτικές εκλογές θα γίνουν εκλογές για την ανάδειξη τοπικών Κοινοβουλίων στα κρατίδια Άντρα Πραντές, Αρουνάτσαλ Πραντές, Οντίσα και Σικίμ. Σε άλλα 16 κρατίδια θα διεξαχθούν ταυτόχρονα ενδιάμεσες εκλογές για τη μερική ανανέωση της σύνθεσης των Κοινοβουλίων τους.
Οι εκλογές στην Ινδία θεωρούνται ως οι πιο δαπανηρές στον κόσμο, ξεπερνώντας ακόμη και εκείνες των ΗΠΑ. Στην προηγούμενη αναμέτρηση, τα πολιτικά κόμματα, οι υποψήφιοι και οι ρυθμιστικές Αρχές δαπάνησαν συνολικά 8,6 δισεκατομμύρια δολάρια στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας και της οργανωτικής προετοιμασίας, σύμφωνα με το Κέντρο Μελετών ΜΜΕ του Νέου Δελχί. Φέτος, οι δαπάνες αναμένεται να ξεπεράσουν το ποσό αυτό.
Στο μεγαλύτερο τμήμα τους, οι εκλογές θα γίνουν με ηλεκτρονική κάλπη σε περισσότερα από ένα εκατομμύριο εκλογικά τμήματα. Θα χρησιμοποιηθούν 1,74 εκατομμύρια ηλεκτρονικές κάλπες, που θα στηθούν κατά φάσεις σε όλη τη χώρα από περίπου 11 εκατομμύρια εκλογικούς αντιπροσώπους, οι οποίοι για να φτάσουν στους προορισμούς τους διασχίζοντας ζούγκλα, παγετώνες, έρημο και έναν ωκεανό θα χρειαστεί να ταξιδέψουν με αυτοκίνητο, τρένο, πλοίο, άλογο, καμήλα και ελικόπτερο. Ο εκλογικός νόμος της Ινδίας ορίζει ότι θα πρέπει να υπάρχει εκλογικό τμήμα σε απόσταση όχι μεγαλύτερη των δύο χιλιομέτρων από οποιοδήποτε κατοικημένη περιοχή.
Παράλληλα, η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή θα αναπτύξει 340.000 μέλη της ένοπλης αστυνομίας και των αστυνομικών δυνάμεων των κρατιδίων για να περιφρουρήσουν την εκλογική διαδικασία. Στη Δυτική Βεγγάλη, όπου οι εκλογές τείνουν να παίρνουν βίαιη τροπή, θα αναπτυχθούν 92.000 ένοπλοι αστυνομικοί, ενώ άλλοι 63.500 θα λάβουν θέσεις στη «θερμή» περιφέρεια που αποτελούσε κάποτε το κρατίδιο Τζαμού και Κασμίρ.
Τον περασμένο μήνα, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας απέρριψε την προσφυγή του Κόμματος του Κογκρέσου, του σημαντικότερου αντιπολιτευόμενου, να τερματιστεί η χρήση ηλεκτρονικών μηχανών ψηφοφορίας και να επιστρέψει η εκλογική διαδικασία στα έντυπα ψηφοδέλτια και την καταμέτρηση με το χέρι όπως γινόταν έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990, υπό την επίκληση κινδύνων εκλογικής νοθείας.
Το διακύβευμα
Μεταξύ των μόλις δύο κομμάτων εθνικής εμβέλειας, του Μπαρατίγια Τζανάτα (BJP) και του Κόμματος του Ινδικού Κογκρέσου (INC), μεσολαβούν περισσότερα από 60 άλλα, τα περισσότερα από τα οποία είναι τοπικά, με περιορισμένη επιρροή στο εθνικό εκλογικό σώμα. Ως εκ τούτου, κι αυτές οι εκλογές, όπως οι περισσότερες προηγούμενες, αναμένεται ότι θα είναι μια πολύπλοκη και περίπλοκη πολιτική εξίσωση.
Δύο εκ διαμέτρου αντίθετοι πολιτικοί κόσμοι -στα όρια του αρχέτυπου-, με δύο παρομοίως εντελώς αντίθετες αφηγήσεις για τη σημερινή κατάσταση και τη μελλοντική πορεία της Ινδίας, συγκρούονται στις εκλογές οριοθετώντας τον διακριτό διαχωρισμό Δεξιάς - Αριστεράς στη χαοτική ινδική πολιτική σκηνή.
Από τη μια, το συντηρητικό, εθνοκεντρικό, επικεντρωμένο στην οικονομία και τις επιχειρήσεις κυβερνών κόμμα Μπαρατίγια Τζανάτα (BJP) του 73χρονου πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι, εκλεγμένου για πρώτη φορά πριν από δέκα χρόνια, το 2014, που διεκδικεί με πολλές πιθανότητες επιτυχίας μια τρίτη πενταετή θητεία. Απ’ την άλλη, ο ιστορικός εκπρόσωπος του ινδικού «τρίτου δρόμου» και της αδέσμευτης πορείας της Ινδίας, το Κόμμα του Ινδικού Κογκρέσου (INC), που κυβέρνησε τη χώρα για περισσότερες από επτά δεκαετίες αλλά τώρα αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση ταυτότητας και «αποξένωση» από το εκλογικό σώμα. Ίσως να ήταν αναπόφευκτο αυτό για έναν πολιτικό σχηματισμό που έχει υποστεί τη φθορά της εξουσίας -και του χρόνου- και έχει στιγματιστεί κατά καιρούς από κατηγορίες για διαφθορά και νεποτισμό.
Το κυβερνών BJP κέρδισε 303 έδρες το 2019 και συνολικά ο συνασπισμός του με τ’ άλλα μικρότερα τοπικά κόμματα υπό την ομπρέλα της Εθνικής Δημοκρατικής Συμμαχίας διέθετε ισχυρή πλειοψηφία 352 εδρών στην απερχόμενη Βουλή. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι αν οι εκλογές γίνονταν σήμερα, η Συμμαχία του Μόντι θα κέρδιζε πάλι άνετη πλειοψηφία στη Λοκ Σαμπ(χ)ά.
Το Κόμμα του Κογκρέσου, με επικεφαλής τον 81χρονο Μαλικαρτζούν Καργκέ, αρχηγό της αντιπολίτευσης στη Ράτζε Σαμπ(χ)ά, είναι ο μοναδικός αντίπαλος του BJP σε εθνικό επίπεδο. Το Κογκρέσο προσπαθεί να ανακάμψει και να ξαναβρεί τον βηματισμό του ύστερα από δύο διαδοχικές εκλογικές συντριβές, το 2014, όταν συρρικνώθηκε απελπιστικά στις μόλις 44 έδρες, και το 2019, όταν τις αύξησε οριακά στις 52. Οι περισσότεροι πολιτικοί παρατηρητές λένε ότι εάν το Κογκρέσο καταφέρει να κερδίσει έως και 100 έδρες μόνο του αυτή τη φορά, θα πρέπει να θεωρείται δυναμική επιστροφή.
Σαφώς, με σημαία του την ανάπτυξη παντού και με κάθε μέσο για να ανέβει η Ινδία με το σπαθί της στο βάθρο των παγκόσμιων δυνάμεων, για να είναι δικαιωματικά η φωνή του «Παγκόσμιου Νότου», ο Μόντι σαγηνεύει -πολιτικά- το πλήθος. Με σύνθημα του τον «ανένδοτο» κατά της διαφθοράς αλλά και πιο εμφανές από κάθε άλλη φορά το πέπλο του ινδουιστικού εθνικισμού, δυναμώνει το ρεύμα υπέρ του και συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να είναι ο νικητής και αυτών των εκλογών.
Δημοκρατία των κουπονιών
Μια ακόμη νίκη του απερχόμενου πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι θα παγίωνε τη θέση του ως ενός από τους μακροβιότερους ηγέτες της Ινδίας, αλλά, το σημαντικότερο, θα μπορούσε να δρομολογήσει εξελίξεις προς άλλη κατεύθυνση. Το Μπαρατίγια Τζανάτα και οι σύμμαχοί του έχουν βάλει στόχο να ξεπεράσουν τις 400 έδρες στη νέα Λοκ Σαμπ(χ)ά, κάτι που θα τους έδινε τη δύναμη να προχωρήσουν σε συνταγματική αναθεώρηση. Τον κίνδυνο αυτό επισείει τελευταία όλο και πιο συχνά η αντιπολίτευση, χωρίς πάντως να αποσαφηνίζει ποιος μπορεί να είναι ο σκοπός μιας τέτοιας κίνησης και πώς θα βοηθούσε πιθανές απώτερες επιδιώξεις του Μόντι.
«Το Μπαρατίγια Τζανάτα και η Συμμαχία του θέλουν να απαλλαγούν από το σύνταγμα, θέλουν να απαλλαγούν από τη δημοκρατική διαδικασία για να μπορέσουν να συντρίψουν όλες τις άλλες ιδέες», είπε χαρακτηριστικά, σε μια πρόσφατη προεκλογική συγκέντρωσή του, ο Ραχούλ Γκάντι, απόγονος της γνωστής πολιτικής δυναστείας, μια από τις πιο αναγνωρίσιμες πολιτικές φυσιογνωμίες της αντιπολίτευσης και συχνά πολιτικός στόχος του Μόντι. Ο 53χρονος Ραχούλ είναι γιός του δολοφονημένου πρώην πρωθυπουργού της δεκαετίας του ‘80 Ρατζίβ Γκάντι και εγγονός της, επίσης δολοφονημένης το 1984, ιστορικής πρωθυπουργού της Ινδίας Ίντιρα Γκάντι.
Σε μια προσπάθειά του να αποτρέψει μια ακόμη νίκη του Μόντι, το Κογκρέσο συνασπίστηκε με άλλα αντιπολιτευόμενα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων περιφερειακών, του σοσιαλιστικού DMK του κρατιδίου Ταμίλ Ναντού με τον «διάσημο» αρχηγό του και τοπικό πρωθυπουργό Μουθουβέλ Καρουνανίντι Στάλιν, αλλά και το AAP του τεχνοκράτη περιφερειάρχη του Δελχί Αρβίντ Κερτζιβάλ. Στον συνασπισμό με τη διακριτική ονομασία INDIA (Ινδική Συμμαχία Ανάπτυξης και Ενσωμάτωσης) συμμετέχει επίσης το Παν-ινδικό Κογκρέσο Τριναμούλ της Μαμάτα Μπανερτζί, πρωθυπουργού της Δυτικής Βεγγάλης, μια ισχυρή περιφερειακή πολιτική δύναμη με 22 έδρες στο εθνικό Κοινοβούλιο.
Η INDIA ξεκίνησε την εκστρατεία της στα τέλη του περασμένου μήνα με ένα βασικό σύνθημα και μια κοινή πλατφόρμα: Τη «διάσωση της Δημοκρατίας». Ωστόσο, οι εσωτερικές έριδες και οι ανταγωνισμοί δοκιμάζουν τη συνοχή της, ενώ η υποψηφιότητα του 81χρονου Καργκέ δεν φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα ελκυστική, σίγουρα όχι η εναλλακτική πρόταση απέναντι στον παντοδύναμο Μόντι. Οι αναλυτές λένε ότι ο συνασπισμός προσπαθεί να βρει τον βηματισμό του για να ακολουθήσει και να ταιριάξει τη ρητορική και την επικοινωνιακή τακτική του μ’ εκείνες του Μόντι, ευελπιστώντας σε μια ανάλογη απήχηση στο εκλογικό σώμα.
Η αντιπολίτευση δέχεται επίσης πιέσεις από αυτό που η ίδια θεωρεί ως οργανωμένη εκστρατεία της κυβέρνησης να αποδυναμώσει τους πολιτικούς αντιπάλους της.
Αρκετά εξέχοντα μέλη του αντιπολιτευόμενου μπλοκ, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού του Δελχί Αρβίντ Κερτζιβάλ, συνελήφθησαν ή ερευνήθηκαν από κρατικές υπηρεσίες, σε ενέργειες που αποδοκιμάστηκαν ως πολιτικά υποκινούμενες. Ακόμη περισσότερο, οι φορολογικές Αρχές πάγωσαν τους τραπεζικούς λογαριασμούς του Κογκρέσου και διέταξαν τους διαχειριστές των οικονομικών του να πληρώσουν επιπλέον 218 εκατομμύρια δολάρια (!) σε φόρους. Φυσικά, η κυβέρνηση αρνείται οποιαδήποτε ανάμειξη στις υποθέσεις αυτές.
Ενώπιον των προβλημάτων
Την ίδια ώρα, τα μεγάλα προβλήματα του λαού είναι πάντα πάνω στο τραπέζι: υψηλή ανεργία ιδιαίτερα μεταξύ των νέων, επίμονος πληθωρισμός, αγροτικός ξεσηκωμός, πολιτική και θρησκευτική πόλωση. Ο Μόντι περηφανεύεται που η Ινδία έγινε συνδαιτυμόνας στους G20 και ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις τους Κινέζους στην οικονομία αλλά αυτή είναι η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή είναι ότι 800 εκατομμύρια άνθρωποι είναι τόσο φτωχοί που επιβιώνουν με κουπόνια τροφίμων.
Η κυβέρνηση συχνά παρουσιάζει το δωρεάν σιτηρέσιο που παρέχει στο 60% σχεδόν του πληθυσμού ως «επίτευγμα» αλλά οι οικονομολόγοι τονίζουν ότι αυτό και μόνο δείχνει πως η θεαματική οικονομική πρόοδος στα χρόνια του Μόντι… ξέχασε κι άφησε απ’ έξω μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια. Κι ενώ η οικονομία καλπάζει, οι θέσεις εργασίας για τα εκατομμύρια των νέων που προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους γίνονται όλο και πιο δυσεύρετες. Η ανεργία μεταξύ των νέων ηλικίας 20-24 ετών έφτασε στο ιλιγγιώδες 44,4% στα τέλη του 2023.
Την ίδια ώρα, η δεκαετής διακυβέρνηση του BJP έχει αφήσει το αποτύπωμά της στην ποιότητα των δημοκρατικών θεσμών. Οι μειονότητες, ειδικά τα 200 εκατομμύρια των μουσουλμάνων, αισθάνονται σε κλοιό υπό την ινδουιστική εθνικιστική πολιτική του BJP, σημειώνει το CNN. Στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, η Ινδία έπεσε πέρυσι στη 161η θέση μεταξύ 180 χωρών, από την 140η το 2014, όταν ο Μόντι εκλέχθηκε για πρώτη φορά.
«Από την κατεδάφιση ισλαμικών μνημείων μέχρι τη μετονομασία πόλεων που ιδρύθηκαν από μουσουλμάνους ηγεμόνες και την αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων Ιστορίας, η διακυβέρνηση Μόντι σηματοδότησε μια σεισμική μετατόπιση για την Ινδία. Μια νέα θητεία της θα σπρώξει τη χώρα ακόμη πιο βαθιά σ΄ αυτό τον δρόμο», σχολιάζει το αμερικανικό δίκτυο.
