Είχε προηγηθεί συστηματική δουλειά χρόνων από αρχιτέκτονες, που πίστευαν και πιστεύουν ότι η ιστορική μνήμη πρέπει να παραμένει ακέραιη μέσα στον χρόνο. Έτσι, μετά τη σχετική γνωμοδότηση από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων επί της μελέτης αποκατάστασης για το σύνολο των πολυκατοικιών, δρομολογείται η διαδικασία για την “αναβίωση” των κτισμάτων. Τη μελέτη αποκατάστασης υπέβαλε η Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε. υπό τον πρόεδρό της Νίκο Μπελαβίλα.
Ειδικότερα, τα 177 διαμερίσματα επιφάνειας 50 τ.μ. έκαστο που περιλαμβάνονται στα οκτώ κτήρια των προσφυγικών πολυκατοικιών της λεωφόρου Αλεξάνδρας, που έχουν μεταβιβαστεί στην Περιφέρεια Αττικής, θα διατεθούν κατά ένα μέρος ως κοινωνική κατοικία στους συνοδούς των ασθενών που νοσηλεύονται στο Νοσοκομείο Άγιος Σάββας. Ένα άλλο μέρος θα αξιοποιηθεί ως κοινωνική κατοικία, ενώ χώρος θα διατεθεί για τη μουσειακή έκθεση μικρασιατικής μνήμης. Τα κτήρια πρόκειται να ανακατασκευαστούν με πόρους της Περιφέρειας Αττικής, καθώς με νομοθετική ρύθμιση της παρούσας κυβέρνησης έχουν μεταβιβαστεί από την ΕΤΑΔ. Για τις εγκεκριμένες μελέτες ανακατασκευής, η αντιπεριφερειάρχης Κεντρικού Τομέα Αθηνών Ερμίνα Κυπριανίδου μνημονεύει την ακαδημαϊκή συμβολή της αρχιτέκτονα Άννυς Βρυχέα.
Μέχρι στιγμής έχουν ολοκληρωθεί οι αρχιτεκτονικές και στατικές μελέτες. Παράλληλα, έχουν δοθεί οι σχετικές γνωμοδοτήσεις από το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων για να μην απαιτείται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ενώ θετική γνωμοδότηση έχει δώσει το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής (πρώην ΕΠΑΕ) καθώς και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων, που συνεδρίασε την 31η Ιανουαρίου. Σύμφωνα με τους γνωρίζοντες, απομένει να κατατεθούν ο φάκελος στην υπηρεσίας δόμησης για την έκδοση της άδειας, η μελέτη εφαρμογής, τα τεύχη δημοπράτησης και τέλος να επιλεχθεί από την αρμόδια επιτροπή ο ανάδοχος του έργου κατόπιν ολοκλήρωσης του σχετικού διαγωνισμού.
Το ιστορικό
Οι οκτώ προσφυγικές πολυκατοικίες κατασκευάστηκαν, δύο φάσεις, από το 1933 μέχρι το 1936. Στην πρώτη (φάση 1933 - 1935) υλοποιήθηκαν τα σχέδια του πολιτικού μηχανικού Δημήτρη Κυριακού για την κατασκευή των πρώτων τεσσάρων πολυκατοικιών και στη δεύτερη φάση (1934 -1936) για τις άλλες τέσσερις υλοποιήθηκαν τα σχέδια του αρχιτέκτονα Κίμωνα Λάσκαρη. Το οικόπεδο που έχουν ανεγερθεί οι οκτώ πολυκατοικίες έχει συνολικό εμβαδόν 17.215,45 τετραγωνικά μέτρα. Οι οκτώ πολυκατοικίες αποτελούνται από 228 διαμερίσματα των περίπου 50 τ.μ., εκ των οποίων τα 51 ανήκουν σε ιδιοκτήτες. Οι δύο μπροστινές πολυκατοικίες αποτελούνται από 24 διαμερίσματα και οι υπόλοιπες έξι από 30 (συνολικά περίπου 11.400 μ.).
Η ιδιαιτερότητα των κτισμάτων εστιάζεται στην αρχιτεκτονική τους, καθώς συνιστούν αντιπροσωπευτικό δείγμα κοινωνικής κατοικίας της δεκαετίας του 1930 και αντανακλούν ένα κομμάτι της Αθήνας που συμπυκνώνει μνήμες και ιστορία μιας σημαδιακής εποχής του ελληνισμού και σημαντικές στιγμές της ελληνικής Ιστορίας.
Σύμφωνα με τους μελετητές, “μια γενική συντήρηση εξωτερικά και εσωτερικά των κτισμάτων θα προσφέρει ιδανικές συνθήκες κατοικίας στο πυκνοδομημένο κέντρο της πόλης των Αθηνών”. Όπως διαβεβαιώνουν, οι παρεμβάσεις θα είναι ήπιου χαρακτήρα. Άλλωστε, όπως λένε οι ίδιοι, “πρωταρχικό στόχο της ανάπλασης των κτισμάτων αποτελούν η αναζωογόνηση του χώρου και η απόδοσή του στην πόλη, με στόχο τη διατήρηση της μνήμης, την προστασία και ανάδειξη αντιπροσωπευτικού δείγματος της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα, αλλά και την επανάχρησή του, με χρήση δηλαδή ως κοινωνική κατοικία, για να καταστεί η περιοχή ένα ζωντανό κύτταρο της πόλης”.
Για τη διατήρηση και ανάδειξη της ιστορικότητας των πολυκατοικιών, οι μελετητές προτείνουν τη διατήρηση μέρους των χαρακτηριστικών αποτυπωμάτων των οβίδων από τις συγκρούσεις των Δεκεμβριανών του 1944, στην περίοδο του Εμφυλίου. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης προτείνεται “η εξάρτηση των αποτυπωμάτων αυτών με συντεταγμένες για τη διασφάλιση της αυθεντικής θέσης τους και τη δυνατότητα ανάδειξή τους με εξειδικευμένη τεχνική στο μέλλον”.
Κι ενώ κατά περιόδους οι κυβερνήσεις αποπειρώνταν την κατεδάφιση των προσφυγικών κατοικιών, σωτήρια για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης των συγκροτημάτων ήταν η απόφαση του ΣτΕ την 27η Νοεμβρίου του 2008, κατόπιν προσφυγής κατοίκων και φορέων. Να σημειωθεί ότι το 2003, με ΦΕΚ το υπουργείο Πολιτισμού είχε χαρακτηρίσει διατηρητέες τις δύο από τις οκτώ πολυκατοικίες. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2009, το υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε διατηρητέες τις υπόλοιπες έξι πολυκατοικίες, καθώς αποτελούν ενιαίο σύνολο κτηρίων κοινωνικής κατοικίας του μοντέρνου κινήματος και ιδιαίτερα σημαντικών για τη μελέτη της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής της μεσοπολεμικής περιόδου και της ιστορικής εξέλιξης της πόλης των Αθηνών.
Ερμ. Κυπριανίδου: Αξιοποιούμε τα εμβληματικά τοπόσημα
“Η πορεία των προσφυγικών στον χρόνο παίρνει έναν νέο δρόμο” υπογράμμισε η αντιπεριφερειάρχης Κεντρικού Τομέα Αθηνών Ερμίνα Κυπριανίδου. “Μαζί με τον οργανισμό Ανάπλαση της Αθήνας Α.Ε. προχωράμε στο επόμενο βήμα: τη διατήρηση και αξιοποίηση των εμβληματικών τοποσήμων της πρωτεύουσας με άξονες την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, την κοινωνική χρησιμότητα και την ισορροπημένη ένταξη των προσφυγικών στις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής” τόνισε η Ερμ. Κυπριανίδου, υπενθυμίζοντας ότι από την ανάληψη των καθηκόντων της περιφερειακής αρχής Δούρου το ζήτημα της αποκατάστασης των ιστορικών κτηρίων είχε τεθεί ψηλά στις προτεραιότητές της.
Ν. Ηλιόπουλος: Ιστορική νίκη των αγώνων μας
“Η αποκατάσταση των προσφυγικών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας θα δώσει χρώμα και ζωή στην ευρύτερη περιοχή” τόνισε ο υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων Νάσος Ηλιόπουλος, χαρακτηρίζοντας την απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων ως “ιστορική νίκη”, η οποία όμως “δεν έπεσε από τον ουρανό”, “αλλά είναι αποτέλεσμα των αγώνων των κατοίκων, των συλλογικοτήτων, των φοιτητών”. Υπενθύμισε, μάλιστα, ότι τον Νοέμβριο του 2003 είχε γίνει μεγάλη κινητοποίηση κόντρα στα σχέδια του τότε ΥΠΕΧΩΔΕ να τα κατεδαφίσει, η οποία και ευοδώθηκε. “Χαμένος αγώνας, είναι μόνο αυτός που δεν δίνεται...” καταλήγει ο Ν. Ηλιόπουλος.
