Της Γιάννας Τσούπρα*
Με την Κρήτη να μετρά ακόμη τις πληγές της, είναι φανερό ότι η κλιματική αλλαγή έφτασε και στην Ελλάδα. Μας κάνει γνωστή την παρουσία της καθιστώντας υποχρεωτική την ανάγκη αλλαγών στην πολιτική προστασία σε όλα τα επίπεδα.
Έχουμε εντονότερα και πιο εντατικά ακραία καιρικά φαινόμενα με υψηλές θερμοκρασίες, ξηρασίες κ.λπ. Το 91% όλων των καταστροφών προκλήθηκαν από πλημμύρες, καταιγίδες, ξηρασίες, καύσωνα και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι συνολικές απώλειες την εικοσαετία 1998-2017 από ακραία καιρικά φαινόμενα αυξήθηκαν κατά 151%.
Πριν λίγες εβδομάδες, δημοσιοποιήθηκε το πόρισμα της αρμόδιας ανεξάρτητης επιτροπής που συστήθηκε με απόφαση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα μετά την εθνική τραγωδία που προκάλεσαν οι φονικές πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού.
Το πόρισμα επιβεβαιώνει αυτό για το οποίο από την αρχή είχε μιλήσει η περιφερειάρχης Ρένα Δούρου, δηλαδή την ανάγκη να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο σε κρίσιμα θέματα: συναρμοδιότητες, αλληλεπικάλυψη, γραφειοκρατία, συντονισμός, εκπαίδευση του προσωπικού στη διαχείριση ενός συμβάντος πολίτικης προστασίας.
Το πόρισμα, μεταξύ άλλων, κάνει λόγο για χαοτική δομή και ελλείψεις στο νομοθετικό πλαίσιο. Χρειάζεται αναδιοργάνωση της διαχείρισης των φυσικών καταστροφών. Και το σύστημα της πολιτικής προστασίας είναι το πρώτο που πρέπει να αλλάξει με δράσεις που θα μειώσουν αφενός την επίδραση των ακραίων καιρικών φαινομένων και αφετέρου την εμφάνιση καταστροφών.
Ο μηχανισμός και οι πολιτικές της πολιτικής προστασίας θα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που φέρνει η κλιματική αλλαγή. Αναφέρομαι σε μερικές που τις θεωρώ σημαντικές:
1. Να καθοριστεί (και νομοθετικά) και να γίνει συνείδηση ότι πολιτική προστασία αφορά το σύνολο του δυναμικού της χώρας. Η πολιτική προστασία δεν μπορεί να αφορά μόνο μερικούς ανθρώπους που βρίσκονται σε κάποιες θέσεις ή υπηρεσίες. Αφορά όλους.
2. Να οριστεί ότι η πολιτική προστασία, όπως και η προστασία του περιβάλλοντος αφορά τον χωροταξικό - πολεοδομικό σχεδιασμό.
3. Να μελετηθούν σε κεντρικό επίπεδο οι τρωτότητες που υπάρχουν σε κάθε περιοχή και ανά είδος καταστροφής σε σχέση και με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να προταθούν συγκεκριμένα έργα με βαθμονόμηση προτεραιότητας και να υπάρξει η ανάλογη χρηματοδότηση.
4. Αλλαγή νοοτροπίας με ευρεία ενημέρωση - εκπαίδευση των πολιτών για θέματα κλιματικής αλλαγής και πολιτικής προστασίας.
5. Σημαντική ενίσχυση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας.
6. Σχεδιασμός σε κεντρικό επίπεδο συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης σε περιπτώσεις έντονων καιρικών φαινομένων.
7. Αποσαφήνιση εκ νέου του μοντέλου επέμβασης και συντονισμού σε περιπτώσεις εκτάκτων καταστάσεων.
8. Εκπαίδευση του εμπλεκόμενου προσωπικού σε θέματα αντιμετώπισης και ενίσχυση του εθελοντισμού.
Οι προκλήσεις αυτές απαιτούν την άμεση λήψη αποφάσεων για διάφορα θέματα που σχετίζονται με την εμπλοκή των Περιφερειών. Αναφέρομαι σε ορισμένα που εκτιμώ ότι είναι σημαντικά:
1. Σχεδιασμός των δράσεων πολιτικής προστασίας σε σχέση και με την κλιματική αλλαγή σε εθνικό επίπεδο.
2. Επανακαθορισμός του ρόλου που θα έχουν οι Περιφέρειες στον μηχανισμό της πολιτικής προστασίας με βάση τις αρμοδιότητες αλλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν.
3. Σχεδιασμός για τη ροή της πληροφορίας που αφορά έκτακτες καταστάσεις και κανόνες που να αφορούν την εμπλοκή της Περιφέρειας (πότε και πώς εμπλέκεται).
4. Πρόβλεψη για τους αναγκαίους πόρους που θα διατεθούν στις Περιφέρειες.
5. Να ξεκαθαριστεί ποιες υπηρεσίες των Περιφερειών αποτελούν επιχειρησιακούς φορείς στην αντιμετώπιση καταστροφών ώστε να μην υπάρχουν παρερμηνείες ή διαφορετικές ερμηνείες.
6. Να προβλεφθεί (νομοθετικά, αλλά και με παροχή πόρων) η συνδρομή των επιστημονικών φορέων (ερευνητικών ιδρυμάτων, πανεπιστημίων) και θεσμικών επιστημονικών οργάνων (ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ κ.ά.) σε θέματα μελετών, σύνταξης σχεδίων και παρακολούθησης των κλιματικών φαινομένων στις Περιφέρειες, εφόσον αυτές καλούνται να έχουν επιχειρησιακό ρόλο και ρόλο σύνταξης σχεδίων.
7. Να ξεκαθαριστεί το θέμα του συντονισμού και της λήψης αποφάσεων.
8. Να καθοριστεί ο τρόπος λειτουργίας επιχειρησιακών συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για φυσικές καταστροφές. Τι θα αφορούν, ποιος θα έχει την αρμοδιότητα παρακολούθησης και λειτουργίας τους, ποιες θα είναι οι προδιαγραφές τους και ποια η συμμετοχή στη λειτουργία τους των Περιφερειών.
9. Ενιαίο σύστημα επικοινωνιών με ευθύνη της κεντρικής διοίκησης.
10. Ενίσχυση με ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό των Διευθύνσεων Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειών.
11. Εκπαίδευση του εμπλεκόμενου προσωπικού και των εθελοντών σε θέματα εκτάκτων καταστάσεων με τη λειτουργία της Σχολής Πολιτικής Προστασίας.
Πρέπει να διαφοροποιηθεί το θεσμικό πλαίσιο και να δοθούν τα εργαλεία και οι πόροι που αναλογούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ανάλογα με τον ρόλο που αυτή θα κληθεί να έχει. Γιατί σκέτη μια νομοθεσία, χωρίς τα εφόδια, είναι στρουθοκαμηλισμός στο πρόβλημα. Δεν θέλω να δώσω παραδείγματα γιατί με πονάνε και γιατί όλοι τα έχουμε στο μυαλό μας. Τα παθήματα ας γίνουν μαθήματα έστω και τώρα.
* Η Γιάννα Τσούπρα είναι περιφερειακή σύμβουλος Ανατολικής Αττικής, υπεύθυνη Πολιτικής Προστασίας
Χρειάζεται αναδιοργάνωση της διαχείρισης των φυσικών καταστροφών. Και το σύστημα της πολιτικής προστασίας είναι το πρώτο που πρέπει να αλλάξει
