Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Όποια κι αν είναι η τελική έκβαση των σημερινών εκλογών στη Βαυαρία, το βέβαιο είναι ότι θα έχουν έναν ηττημένο: το αδελφό κόμμα των χριστιανοδημοκρατών της Άνγκελα Μέρκελ, τους χριστιανοκοινωνιστές του CSU. Σύμφωνα με τελευταίες δημοσκοπήσεις, η ρατσιστική, αντιμεταναστευτική στροφή που επέβαλε ο επικεφαλής του κόμματος και υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Χορστ Ζέερχοφερ, υποτίθεται για να αντιμετωπίσει την άνοδο του ακροδεξιού AfD, έχει ως μοναδικό αποτέλεσμα να τη σταθεροποιήσει στα επίπεδα του 10%. Πρακτικά, οι απώλειες του CSU είναι τα κέρδη της AfD. Αν απόψε επιβεβαιωθούν και τα υπόλοιπα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, ο μεγάλος κερδισμένος των εκλογών θα είναι οι Πράσινοι, που διεκδικούν τη δεύτερη θέση, καταβροχθίζοντας μεγάλο μέρος της δύναμης των Σοσιαλδημοκρατών.
Εκ πρώτης όψεως, ένα τέτοιο αποτέλεσμα αποδυναμώνει σοβαρά τον κυβερνητικό συνασπισμό, τη θέση της Μέρκελ και το μοντέλο διακυβέρνησης που εκπροσωπεί. Αλλά τα πράγματα ίσως δεν είναι έτσι ακριβώς. Η αποδυνάμωση αφορά προφανώς τις επιμέρους συνιστώσες του κυβερνητικού συνασπισμού - τους Βαυαρούς του CSU, τον Ζέερχοφερ που θα τεθεί προ διλήμματος παραίτησης, τους Σοσιαλδημοκράτες, αλλά και το ίδιο το κόμμα της Μέρκελ σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι χάνει έδαφος στην Έσση, όπου θα γίνουν εκλογές στις 28.10-, αλλά όχι απαραίτητα την ίδια ως συνεκτικό ιστό αυτού του συνασπισμού. Αντιθέτως, η καγκελάριος ίσως διαβλέπει ευκαιρίες στην αλλαγή συσχετισμών που θα καταγραφεί στις βαυαρικές εκλογές. Η αναμενόμενη σημαντική άνοδος των Πρασίνων και των Ελεύθερων Δημοκρατών δημιουργεί «απόθεμα» εναλλακτικών διακυβέρνησης και υπενθυμίζει ότι η Μέρκελ αντιμετώπιζε ρητά ως προτιμητέους συμμάχους τα δύο κόμματα.
Η ρευστοποίηση του πολιτικού σκηνικού στη Γερμανία, με καταλύτη την άνοδο του νεοφασιστικού AfD και την οριζόντια επιμόλυνση του κομματικού συστήματος από τη ρατσιστική του ρητορεία, είναι πιο πιθανό να προκαλέσει μια συσπείρωση της ηγετικής ελίτ περί τη Μέρκελ, παρά μια αμφισβήτηση και αποδυνάμωσή της. Καθώς η αναμέτρηση στη Βαυαρία με επίκεντρο το μεταναστευτικό, αλλά και τον ρόλο της Γερμανίας στην Ευρώπη, φέρνει ξανά στο προσκήνιο το εν υπνώσει ζήτημα της «γερμανικής ταυτότητας», το πώς οι Γερμανοί αυτοπροσδιορίζονται και ετεροπροσδιορίζονται έναντι της λοιπής Ευρώπης και του κόσμου, η Μέρκελ και ο περί αυτήν πυρήνας της γερμανικής ελίτ φαίνονται οι μόνοι που διαθέτουν μια πειστική απάντηση: την επιβεβαίωση τής γερμανικής ηγεμονίας στην Ε.Ε. και τη διεύρυνσή της όσο το δυνατό πέραν από τα ευρωπαϊκά σύνορα. Χωρίς να διακινδυνεύονται κεκτημένα και περιττά κόστη.
Εν ολίγοις, η κατάσταση που με ευκολία ο γερμανικός και ο διεθνής Τύπος παρουσιάζουν ως «αρχή του τέλους της Μέρκελ», μπορεί να αποδειχθεί ως επανεκκίνηση και επαναφόρτισή της. Την ψυχραιμία με την οποία αντιμετωπίζεται ο αμφίπλευρος κλονισμός του κυβερνητικού συνασπισμού εκφράζει καλύτερα απ’ όλους ο Σόιμπλε, δηλώνοντας ότι «αν το SPD δεν αντέχει άλλο κάποια μέρα, δεν θα χαλάσει κι ο κόσμος. Πιστεύω ότι θα καταφέρουμε να σχηματίσουμε μια σταθερή κυβέρνηση μειοψηφίας».
Από πού αντλείται αυτή η αυτοπεποίθηση; Σε έναν βαθμό από την κουλτούρα της «συναίνεσης» που έχει επιβάλει στο κομματικό σύστημα η γερμανική ελίτ, σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό από την ικανότητά της να μετατρέπει κάθε πρόβλημά της σε πρόβλημα της Ευρώπης. Η επιχείρηση “Merkel reloaded” θα φανεί από την ερχόμενη κιόλας εβδομάδα, στο επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με την προώθηση «γερμανικών» λύσεων παντού: στο Brexit, το μεταναστευτικό, στη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης. Μ’ αυτό το επινίκιο αφήγημα, που καθησυχάζει τις περί «γερμανικής ταυτότητας» ανησυχίες, η Μέρκελ θα επιστρέψει στο εθνικό της ακροατήριο, επιδιώκοντας σε πρώτη φάση την επανεκλογή της στις εσωκομματικές εκλογές του Δεκεμβρίου.
Ποιο είναι το τίμημα αυτής της «επαναφόρτισης»; Το γεγονός ότι στο μεταξύ στη γερμανική κοινωνία παγιώνεται η βαθιά και επικίνδυνη διεργασία ακροδεξιάς μετατόπισης και επανασυμφιλίωσης με το ζοφερό παρελθόν. Μπορεί η Μέρκελ και το επιτελείο της να έχουν την επιδεξιότητα και τον καιροσκοπισμό να την εξουδετερώσουν προς το παρόν πολιτικά, αλλά δεν έχουν ούτε την ικανότητα ούτε καν την προθυμία να την αντιμετωπίσουν ιδεολογικά. Κι εδώ ας μην επαναλάβουμε το κλισέ «η Ιστορία επαναλαμβάνεται...».
