ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ ΚΑΛΑΒΑΣΗ*
Έχουν πλέον βγάλει τις γραβάτες, μιλούν στον ενικό και έχουν καταργήσει κάθε είδους προσφώνηση ευγενείας. Οι τέσσερις υποψήφιοι πρόεδροι της Ν.Δ., όσο επιχειρούν να διαφοροποιούνται, τόσο πιο πολύ μοιάζουν: πιο λαϊκοί από τους λαϊκούς, πιο μοντέρνοι από τους μοντέρνους, πιο λαϊκιστές από τους λαϊκιστές, πιο εθνικιστές από τους εθνικιστές.
Πρόκειται άραγε για πολιτικό τέχνασμα πολυσυλλεκτικότητας επί τέσσερα ή μήπως είναι η αυθεντικότερη έκφραση μιας πολιτικής σκέψης διά τέσσερα; Είναι άραγε η νεο-αργκό των τεσσάρων υποψηφίων δημαγωγικό τέχνασμα ή πρόκειται για ιδεολογική και πολιτική κατάντια; Ασφαλώς ούτε το ένα συμβαίνει, ούτε το άλλο.
Μετά από μια πενταετία στην ίδια κυβερνητική στέγη με το ΠΑΣΟΚ και την Ακροδεξιά, η εξέλιξη του συντηρητικού κόμματος αποτελεί ένα από τα σημεία που θα ρυθμίσουν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας σε αλληλεπίδραση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο και το πολύπλοκο πλέγμα γειτονικών σχέσεων και προσφυγικών κυμάτων που πλαισιώνει τα σύνορά μας.
Έχοντας επί μακρόν υιοθετήσει την εφαρμογή Μνημονίων ως αξίωμα, η Ν.Δ. είχε στραφεί αποκλειστικά στην εσωτερική πολιτική και δεν επεδίωξε την ισχυρή συμμετοχή της στον σχεδιασμό της ευρωπαϊκής και της μεσογειακής πολιτικής. Αποτέλεσμα ήταν ένα διαπραγματευτικό και διαχειριστικό κενό στον πολιτικό χρόνο της χώρας μας, με τεράστιες αρνητικές συνέπειες στην ικανότητα της Ελληνικής Διοίκησης να αντιλαμβάνεται τις ραγδαίες μεταβολές, στην ετοιμότητα να προλαμβάνει καταστροφές και να σχεδιάζει μαζί με τους εταίρους και τους γείτονες.
Οι εξελίξεις στη Νέα Δημοκρατία θα έχουν εξ αντικειμένου επιπτώσεις στην κυβερνητική προσπάθεια της Αριστεράς να ανοικοδομήσει τις εσωτερικές λειτουργίες και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας. Επιπτώσεις εξισορροπητικές, είτε προωθητικές ή αποσταθεροποιητικές. Σε κάθε περίπτωση, θα υπάρχει ανάδραση στις κυβερνητικές επιλογές και θα αναδιαμορφώνεται κατ' επέκταση το πολιτικό τοπίο, που περιλαμβάνει την πορεία της χώρας και τη μορφή του περιβάλλοντός μας. Τι ποιότητα όμως θα έχει αυτό το τοπίο; Θα μπορούν οι πολιτικές δυνάμεις να δημιουργούν εθνική και δημοκρατική συνοχή ή θα επιτείνουν την αποσύνδεση του εσωτερικού από το διεθνές, την εθνική αποξένωση και την εσωτερική εχθρότητα προς την ίδια τη δημοκρατία;
Η φαινόμενη σύγκλιση των ψηφοφοριών μέσα στη Βουλή αναιρείται μέχρι στιγμής από την υπεροπτική στάση των αρχηγών και τη λεκτική έλλειψη σεβασμού στον πολιτικό αντίπαλο. Καθώς όμως το πολιτικό σύστημα δεν διαθέτει αμυντικούς αυτοματισμούς, λόγω της μακρόχρονης αδράνειας στην αναποτελεσματικότητα, στη διαφθορά και στη διαπλοκή, η διαχεόμενη καχυποψία ανάμεσα στα κόμματα γρήγορα διαπέρασε το εσωτερικό τους. Τα πολιτικά μας κόμματα υπολειτουργούν ως συλλογικοί μηχανισμοί παραγωγής πολιτικής και διαφαίνεται πλέον παντού η τάση ενός νέου αρχηγισμού με στοιχεία ιλαρότητας. Πώς σε τέτοιες συνθήκες θα μπορέσει η Αριστερά να μετασχηματίσει τους κρατικούς μηχανισμούς, να αναπροσαρμόσει τις σχέσεις του κράτους με την Αυτοδιοίκηση και με τους επιχειρηματικούς ομίλους, να καλλιεργήσει την κουλτούρα της συνεργασίας και την ικανότητα της διαπραγμάτευσης;
Με τα σημερινά δεδομένα, φαίνεται να εξελίσσεται στη Ν.Δ. μια δυναμική δυσοίωνη για την κοινοβουλευτική δημοκρατία και τα πολιτικά μας ήθη. Είναι εντυπωσιακή η ισοπεδωτική ομογενοποίηση στις εκφράσεις των τεσσάρων υποψηφίων προέδρων. Ένδειξη άραγε της πλήρους αποκόλλησης από την ευρωπαϊκή αύρα και τις καταστατικές κατακτήσεις των συνεδρίων της Χαλκιδικής; Ή μήπως πρόκειται για βαθύτερη εκρίζωση της συντηρητικής Δεξιάς από το δημοκρατικό πλαίσιο της μεταπολίτευσης; Το πολιτικό διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο από το εκλογικό μέγεθος της Νέας Δημοκρατίας.
Η νεο-αργκό που έχουν υιοθετήσει οι τέσσερις υποψήφιοι, η αλήτικη ρητορεία και η αγένεια στον τρόπο που αποκαλούν τους πολιτικούς αντιπάλους, η υπεροπτική αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και η υπερ-προβολή των τεσσάρων εγώ, συνιστούν αρνητική εξέλιξη στο συνολικό πολιτικό τοπίο. Κινδυνεύουν να παρασύρουν και τους αρχηγούς των μικρότερων κομμάτων στην αναζήτηση μιας αριστείας του χυδαιότερου. Τα σημάδια ήδη φαίνονται σε συμπεριφορές ορισμένων βουλευτών. Χειρότερα ακόμη, οι απολίτικες υπερβολές συντονίζονται εύκολα και αλληλο-τροφοδοτούνται με την αισθητική κατάρρευση του μιντιακού συστήματος και των πρωταγωνιστών της τηλεθέασης, με κίνδυνο να συμπαρασύρουν όλο το πολιτικό σύστημα, της Αριστεράς συμπεριλαμβανομένης.
Ο πολιτικός λόγος δεν μπορεί να αρκείται σε βολικές περιγραφές της πραγματικότητας. Θα πρέπει να περιέχει τη δυνατότητα μετασχηματισμού της, περιλαμβάνοντας στην πραγματικότητα και τον ίδιο τον λόγο που την εκφωνεί.
* Ο Φραγκίσκος Καλαβάσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
