Του Βαγγέλη Αποστόλου*
Στην "Αυγή" της Τρίτης 2.4.2019 τόνιζα την αναγκαιότητα και τον τρόπο επίλυσης του προβλήματος των δασωμένων αγρών. Στο σημερινό μου σημείωμα θα αναφερθώ σε ένα άλλο πρόβλημα που έχει προκύψει με την ανάρτηση των δασικών χαρτών στη νησιώτικη Ελλάδα και αφορά τον χαρακτηρισμό των χορτολιβαδικών εκτάσεων ως δασικές.
Χορτολιβαδικές είναι οι εκτάσεις εκείνες που καλύπτονται, όπως ρητά αναφέρει και η ερμηνευτική εγκύκλιος εφαρμογής του Ν. 998/79 (του κατέξοχήν εκτελεστικού νόμου του συντάγματος του 1975), από φρυγανώδη είδη, όπως είναι το θυμάρι, η κουνούκλα και άλλα, καθώς και από διάφορα ποώδη φυτά που ενδημούν στα νησιά. Όλα αυτά τα είδη είναι χαμηλής βλάστησης και γι' αυτό χαρακτηρίζουν τις εκτάσεις αυτές ως χορτολιβαδικές και όχι δασικές.
Ειδικά για τις εκτάσεις αυτές, το άρθρο 74 του Ν. 998/79 προέβλεπε ότι εντός πενταετίας, δηλαδή μέχρι το 1984, έπρεπε η Δασική Υπηρεσία να τις χαρτογραφήσει και να τις παραδώσει στη γεωργία για διαχείριση και διάθεση για γεωργική και κτηνοτροφική εκμετάλλευση. Όμως με το άρθρο 53 του Ν. 4280/2014 καταργήθηκε η συγκεκριμένη ρύθμιση, χωρίς ούτε οι εκτάσεις να χαρτογραφηθούν, αλλά ούτε και να παραδοθούν στην Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης.
Αντίθετα, με τον ίδιο νόμο τροποποιήθηκε το άρθρο 3 του Ν. 998/79 και όρισε ότι η διαχείριση των χορτολιβαδικών εκτάσεων ασκείται από τη Δασική Υπηρεσία, πράγμα που στέρησε από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης τη δυνατότητα να αξιοποιεί σωστά αυτές τις εκτάσεις για την κτηνοτροφία.
Το πρόβλημα έγινε πιο μεγάλο, με την έκδοση του Π.Δ. 32/2016 για την εξειδίκευση των κριτηρίων χαρακτηρισμού μιας χορτολιβαδικής έκτασης σε πεδινή, και μη πεδινή με μοναδικά κριτήρια το υψόμετρο, τις κλίσεις των εδαφών και τη σύνθεση της βλάστησης, “να συγκροτούν φυσικά οικοσυστήματα αποτελούμενα από φρυγανική (μη ξυλώδη), ποώδη ή αυτοφυή βλάστηση ή από δασική μεν βλάστηση, που δεν συνιστά όμως δασοβιοκοινότητα”.
Και τα δύο κριτήρια αφήνουν περιθώρια ερμηνείας τέτοια που να δημιουργούν προβλήματα, όπως αυτά που παρατηρήθηκαν με την ανάρτηση των δασικών χαρτών σε πολλά νησιά του Αιγαίου. Με απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, καταγράφηκαν ως δάση οι αγροί που εγκαταλείφθηκαν πρόσκαιρα και τα χορτολίβαδα που χαρακτηρίζοταν με τα κριτήρια του Π.Δ. 32/2016.
Είναι χαρακτηριστικό ότι με την απόφαση αυτή σε μερικά νησιά του Αιγαίου πάνω από το 50% των εκτάσεών τους έχουν χαρακτηριστεί ως δασικά λόγω της φρυγανώδους βλάστησής τους, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν αναρτημένοι χάρτες σε άλλα νησιά με τις πρότερες προδιαγραφές και κριτήρια, που δεν έχουν χαρακτηρίσει τις χορτολιβαδικές εκτάσεις ως δασικές.
Πρόβλημα επίσης θα υπάρξει και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία ενέκρινε το αίτημά μας να χρησιμοποιήσουμε ως επιλέξιμες για τις ενισχύσεις της κτηνοτροφίας τις εκτάσεις με χαμηλή ξυλώδη βλάστηση κι εμείς από την πλευρά μας τις χαρακτηρίζουμε ως δασικές. Αυτό όμως που είναι κυριολεκτικά ανεξήγητο στη συγκεκριμένη απόφαση είναι η επίκληση του τεκμηρίου κυριότητας του Δημοσίου. Όχι μόνο δεν ισχύει γι' αυτές τις εκτάσεις, αλλά ούτε και τις περιοχές, όπως για παράδειγμα στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα, για διαφορετικούς λόγους στην καθεμία.
Η λύση των προβλημάτων είναι απλή:
1. Τα γεωτεμάχια αγροτικής μορφής που δεν έφεραν δασική βλάστηση το 1945 και απέκτησαν τη μορφή της δασικής έκτασης αργότερα δεν θα διέπονται από τις διατάξεις της Δασικής Νομοθεσίας, εκτός αν επιβάλλεται να κηρυχθούν αναδασωτέα, σύμφωνα με το Νόμο.
2. Να αποσυρθεί ο χαρακτηρισμός αυτών των χορτολιβαδικών εκτάσεων ως δασικές, γιατί η σχετική εγκύκλιος δεν ανακλήθηκε ποτέ. Πρέπει όμως να ανακληθούν τα κριτήρια για τον χαρακτηρισμό που προβλέπει το Π.Δ. 32/2016.
3. Να καταργηθεί η ρύθμιση του άρθρου 53 του Ν. 4280/2014 για τις χορτολιβαδικές εκτάσεις και με τη χαρτογραφήσή τους να παραδοθούν στη γεωργία για διαχείριση και διάθεση για γεωργική και κτηνοτροφική εκμετάλλευση, όπως το άρθρο 74 του Ν. 998/79 προβλέπει.
4. Για το ιδιοκτησιακό καθεστώς αυτών των εκτάσεων δεν έχει εφαρμογή το μαχητό έτσι κι αλλιώς τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου. Δηλαδή το βάρος της απόδειξης της ιδιοκτησίας το φέρουν όσοι διεκδικούν την κυριότητα. Επειδή οι συγκεκριμένες εκτάσεις είναι συνδεδεμένες με τη μορφή και την πολιτιστική ιστορία της νησιώτικης Ελλάδας, να ανοίξει ένας διάλογος με τη συμμετοχή επιστημονικών και κοινωνικών φορέων για τη λελογισμένη προστασία των φρυγανότοπων των νησιών, χωρίς ακύρωση του αγροτικού και χορτολιβαδικού χαρακτήρα τους.
* Ο Βαγγέλης Αποστόλου είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Εύβοιας και τέως υπουργός
