Οι αναγνώσεις ενός βιβλίου είναι όσες και οι αναγνώστες του: μια γενική αλήθεια που, στην περίπτωση του αριστουργηματικού «Ταξιδιώτη του αιώνα» του Αντρές Νέουμαν, δείχνει τις πάμπολλες πλευρές, τα ποικίλα νοήματα και την πληθώρα συναισθημάτων και ερωτημάτων που γεννά αυτό το ιδιότυπο, πολύπλοκο και συναρπαστικό έργο. Δεν είναι τυχαίο πως ο μεγάλος Μπολάνιο δήλωσε -και μάλιστα πολύ πριν από τον «Ταξιδιώτη του αιώνα»- πως «Η λογοτεχνία του 21ου αιώνα θα ανήκει στον Νέουμαν και σε μερικούς ομόαιμους αδελφούς του».
Ο μεταφραστής Χάνς, ένας μονήρης, αινιγματικός περιπλανώμενος, καταφτάνει -φέρνοντας έντονα στο μυαλό την άφιξη του κυρίου Κ. μπροστά στον «Πύργο» του εμβληματικού έργου του Κάφκα- με μια άμαξα στο Βρανδεμβούργο, μια μικρή πόλη μεταξύ Σαξονίας και Πρωσίας, που όχι μόνο είναι φανταστική, αλλά και με απροσδιόριστες συντεταγμένες, μια πόλη αιωρούμενη -επιλογή που ίσως να συνδέεται με την «αιώρηση» του ίδιου του συγγραφέα ανάμεσα στην Αργεντινή όπου γεννήθηκε και την Ισπανία όπου κατοικεί- στον χώρο και τον χρόνο, παρούσα σε κάθε στιγμή της αφήγησης.
Μπορούμε να πούμε πως η κινούμενη αυτή πόλη, με τις πλατείες και τα στενοσόκακά της, είναι μία από τους πρωταγωνιστές του Νέουμαν. Η δράση τοποθετείται στο τέλος των Ναπολεόντειων πολέμων, σε μια μεταιχμιακή και σκοτεινή εποχή δηλαδή, όπου ολόκληρη η Ευρώπη βρίσκεται σε αποσύνθεση, κάτι που επιτρέπει στον Νέουμαν να συνδέσει το τότε με τη σημερινή, επίσης μεταιχμιακή, εποχή για την Ευρώπη και ίσως για ολόκληρο τον κόσμο.
Ο Χανς -άραγε είναι τυχαία η επιλογή του ονόματος, που φέρνει στο μυαλό τον ήρωα του Τόμας Μαν στο «Μαγικό βουνό;-, κάθε Παρασκευή, συχνάζει στο σαλόνι των Γκότλιμπ. Έρχεται σε σύγκρουση με τον συντηρητικό καθηγητή Μίλερ, ο οποίος θα παίξει έναν σκοτεινό ρόλο στη συνέχεια. Γίνεται φίλος με τον ριζοσπάστη Άλβαρο Ντε Ουρκίχο. Κυριαρχεί με την ευφυΐα και τον σκεπτικισμό του στις εξαντλητικές φιλοσοφικές και πολιτικές συζητήσεις με τους θαμώνες του σαλονιού και, λίγο - λίγο, αρχίζει να ερωτεύεται τη χειραφετημένη ατίθαση Ζοφί, ώσπου ο έρωτας τους να εξελιχθεί σε ένα ολοκληρωτικό και παράφορο πάθος.
Απολαυστικές οι σκηνές, γεμάτες ερωτισμό και υπονοούμενα, όπου ο Χανς παρακολουθεί τις αντιδράσεις της Ζοφί μέσα από έναν καθρέφτη δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις κινήσεις των χεριών της, από τις οποίες προσπαθεί να πάρει τις απαντήσεις που αρνούνταν να ξεστομίσουν τα χείλη της.
Στα χαρακτηριστικά της Ζοφί σκιαγραφείται μια πρώιμη φεμινίστρια που υποστηρίζει πως «Οι μεγαλύτεροι φιλόσοφοι του καιρού μας παρουσιάζουν την ίδια αντίφαση: όλοι φιλοδοξούν να επιβάλουν ένα διαφορετικό σκέπτεσθαι, αλλά όλοι σκέφτονται το ίδιο πράγμα για τις γυναίκες». Η Ζοφί που «χόρταινε τον πόθο της με την ίδια φυσικότητα που μια κανάτα αδειάζει το νερό της».
Οι πολλοί και ζωντανοί διάλογοι, με σχοινοτενείς αναφορές στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία της εποχής, εναλλάσσονται με σκηνές μεγάλης περιγραφικής δεινότητας. Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες είναι το ίδιο σημαντικοί με τους πρωταγωνιστές, ιδιαίτερα ο οργανοπαίκτης, μια απαράμιλλη φιγούρα σοφίας και απλότητας, που γοητεύει τον Χανς. Οι κουβέντες που γίνονται μέσα στην παγωμένη σπηλιά έχουν την ίδια βαρύνουσα σημασία με αυτές στο σαλόνι των Γκότλιμπ. Η εμφάνιση ενός μασκοφόρου βιαστή δίνει μια αστυνομική χροιά στην αφήγηση. Και όλα αυτά όχι ως εκβιασμένα ευρήματα για να προχωρήσει η πλοκή, αλλά ως φυσική εξέλιξη του μύθου.
Ο Νέουμαν, με αφορμή τον έρωτα του Χανς για τη Ζοφί, γράφει ένα μυθιστόρημα μεγάλης πνοής, θέτοντας ερωτήματα και κάνοντας σκέψεις για τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την πολιτική, κυρίως όμως προσφέροντας ένα σαγηνευτικό ανάγνωσμα γεμάτο δυνατές εικόνες, τολμηρό, αισθησιακό, γρήγορο, που σε καθηλώνει με τη δύναμη του στοχασμού του.
Ο Αχιλλέας Κυριακίδης όχι μόνο μετέφρασε εξαιρετικά το βιβλίο, αλλά είχε την ευφυή ιδέα να αναθέσει τη μετάφραση των ποιημάτων σε κάποιους από τους καλύτερους μεταφραστές που διαθέτουμε. Το αποτέλεσμα τον δικαιώνει.
Αντρές Νέουμαν, «Ο ταξιδιώτης του αιώνα».
Εκδ. opera
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
736 σελ. Τιμή: 20 ευρώ
