Της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Είχα γράψει προ καιρού στο ιστολόγιό μου, με αφορμή την κινηματογραφική μεταφορά της "Μικράς Αγγλίας" από τον Παντελή Βούλγαρη, για το πώς είχα ξεπεράσει παλαιότερα το φράγμα που έστηνε στη δική μου ανάγνωση η εσωτερική γραφή της Ιωάννας Καρυστιάνη. Ο δρόμος άνοιξε με το να αποδεχτώ ασυνείδητα ότι η γραφή ήταν «εικαστική». Χρόνια αργότερα, υποψιάστηκα και κάτι ακόμα με αφορμή τον ρόλο που είχαν τα κεντήματα ναυαγίων που κατά παραγγελίαν της συγγραφέως φιλοτεχνήθηκαν για την ταινία.
Είχε ανοίξει ένα αναγνωστικό μονοπάτι που ολοκληρώθηκε μετά την ανάγνωση του πρόσφατου βιβλίου της "Το Φαράγγι".
Το δράμα δηλαδή επί σκηνής ενώ στο υπόβαθρο, αντιστικτικά, επιτελείται η ζωγραφική, το κέντημα...
Ένας τρόπος γραφής όπου με ιερότητα τελετουργίας ισορροπεί και αποδίδεται η ένταση των αισθημάτων, των χαρακτήρων, των γεγονότων, ανθρώπινη κατάσταση και φύση σε ένα όλο. Η μαγική δύναμη του συμβολισμού και της αναπαράστασης, από την εποχή της προϊστορικής βραχογραφίας. Ταύτιση, υποκατάσταση, εξημέρωση, αναδιάταξη του σύμπαντος με αφορμή τη μικρή ιστορία, τον κόσμο και τα πάθη των επτά ηρώων.
Αυτοί είναι επτά αδέλφια μέσης ηλικίας από τα Χανιά. Αποφασίζουν, εκπληρώνοντας ένα τάμα, υπόσχεση στον πατέρα τους, να περάσουν το Φαράγγι. Ιστορίες ανθρώπων, αντλούνται από το «ταμείον των ψυχών», όπως ονόμαζε ο Κωστής Παπαγιώργης το άπειρον της ανθρώπινης κατάστασης. Χαρακτήρες της σημερινής εποχής της κρίσης με τρυφερότητα και ευαισθησία σμιλεμένοι, σε παράλληλη και αποκλίνουσα πορεία συμπλεκόμενοι, αγαπημένοι, εμποδισμένοι στη ζωή όπως όλος ο κόσμος. Μοναδικοί ωστόσο.
Το πέρασμα από το πετρώδες φαράγγι αφορμή για μια πρωτοφανή λογοτεχνική και ψυχική δοκιμή - δοκιμασία του αφηγητή και του αναγνώστη. Ημερολόγιο ταξιδίου με προσωπικές αφηγήσεις ή εσωτερικούς μονολόγους . Ψυχικό και φυσικό τοπίο έρχονται σε σύνθεση και συγκερασμό καθώς η Καρυστιάνη επανατοποθετεί στον χώρο συμβολικά τη φύση, σε αντίστιξη πάντα με την ψυχή. Τα έργα της φύσης και των χειρών του ανθρώπου, η τέχνη, η απεικόνιση, το χρώμα, τα λόγια, ανοίγουν δρόμους για να εκφράσουν το άρρητο, τον πόνο, την ύπαρξη, την αγάπη, τη δυνατότητα σωτηρίας, τη φρίκη, το πένθος... Νέοι τρόποι για να εκφραστεί το ένδον.
Οι ήρωες βαδίζουν το κακοτράχαλο μονοπάτι του φαραγγιού στον γενέθλιο τόπο - ενώ «ο νους κολλημένος στα περσινά στα προπέρσινα». «Τα περισσότερα τα είχε περπατήσει χιλιάδες φορές με το μυαλό (...) προσπερνούσε με μεγάλες δρασκελιές και τις λασποκαλύβες και τα χαρμόσυνα ξέφωτα...», του μέσα πάντα.
Η διάνοιξη του δρόμου του εκφραστικού - για να αποτυπωθεί το ένδον τοπίο αλλά και η θεραπεία, η ιαματική επέμβαση, η σωτηρία για όλους μέσα από την αφήγηση, την εικαστική παρέμβαση, την επαναδημιουργία: «Το παρελθόν δεν έχει σάρκα πια, απομένουν μόνο τα οστά. Και ας νόμιζε (...) πως μπορούσε να το αναστήσει, μόνο να το κεντήσει μπορούσε, να κάνει τα επεισόδιά του δισκόπανα και πετσετάκια για το μπαούλο».
Να το κεντήσει, να το ζωγραφίσει, να το αφηγηθεί, να το επαναδιατάξει -η κατάκοιτη μητέρα όλων τοποθετεί στο τραπέζι της αυλής της το μπουκάλι / τον πατέρα και γύρω γύρω τα ποτηράκια / τα παιδιά- μια εγκατάσταση σαν το μυθικό Στόουνχετζ των Κελτών, το ίδιο και τα σύμβολα τα αγαπητικά στην εξώπορτα τοτέμ, τα δώρα - για κάθε έναν τους από τον ξένο που υποδέχεται η οικογένεια, τον Ιταλό Μάουρο, σύντροφο στη ζωή του αποδιοπομπαίου κάποτε αδελφού Ελισσαίου.
Ποίηση αληθινή με την έννοια της ανώτατης συμπύκνωσης της γλώσσας, συναρπαστικό όπως είναι πάντα οι καλοαφηγημένες ιστορίες, λυτρωτικό γιατί επιτελεί τη διά της τέχνης και των συμβόλων σωτηρία συγγραφέα και αναγνώστη.
Info:
Ιωάννα Καρυστιάνη "Το φαράγγι"
Εκδ. Καστανιώτη, 2015
σελ. 272, τιμή: 14,84 ευρώ
