Του Φίλιππου Φιλίππου
Ο Ρέιμοντ Τσάντλερ (1888-1959), φιλελεύθερος διανοούμενος, μαζί με τον κομμουνιστή Ντάσιελ Χάμετ, τον δημιουργό του θρυλικού Σαμ Σπέιντ, είναι οι δύο βασικοί αναμορφωτές της αμερικανικής και ταυτόχρονα της παγκόσμιας αστυνομικής λογοτεχνίας. Αμφότεροι έγραψαν σκληρές ιστορίες, που ονομάστηκαν hard-boiled, και, όπως υπογράμμισε ο πρώτος από αυτούς στο περίφημο δοκίμιό του Η απλή τέχνη του φόνου, παρέδωσαν το έγκλημα σ' εκείνους που είχαν λόγο να το διαπράξουν και όχι για να μας φορτώσουν μ' ένα πτώμα.
Ο Τσάντλερ, ο οποίος το 1933 άρχισε να γράφει αστυνομικά διηγήματα στο pulp (λαϊκό και φτηνιάρικο) περιοδικό Black Mask για λόγους επιβίωσης, πέρασε από πολλά κύματα μέχρι να καταλήξει στις περιπέτειες του ιδιωτικού ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου. Στις πρώτες ιστορίες ο ήρωάς του λεγόταν Μάλορι ή Κάρμαντι ή Νταλμάς.
Τα μυθιστορήματα στα οποία πρωταγωνίστησε ο Μάρλοου ήταν κατά σειρά έκδοσης Ο μεγάλος ύπνος (1939), Αντίο, γλυκιά μου (1940), Το ψηλό παράθυρο (1943), Η κυρία της λίμνης (1944), Η μικρή αδελφή (1949), Ο μεγάλος αποχαιρετισμός (1953), Playback (1958).
Τώρα, πενήντα και πλέον χρόνια από τον θάνατο του Τσάντλερ, ένας Ιρλανδός συγγραφέας ανασταίνει τον Μάρλοου και τον παραδίνει αγέραστο και άφθαρτο στο αναγνωστικό κοινό. Έτσι, ο Φίλιπ Μάρλοου ξαναχτυπά!
Ο Μπέντζαμιν Μπλακ, ήτοι ο Τζον Μπάβιλ (1945), πολυβραβευμένος συγγραφέας -το 2005 τιμήθηκε με το βραβείο Μπούκερ για το μυθιστόρημά του Η θάλασσα-, πήρε τη σκυτάλη και δοκιμάζει τις ικανότητές του σε ένα καινούργιο είδος γραφής. Με την άδεια του Ιδρύματος των Κληρονόμων του Ρέιμοντ Τσάντλερ, ο Μπλακ έγραψε μια καινούργια ιστορία του θρυλικού ήρωα. Κι άλλοι έχουν δοκιμάσει να γράψουν ιστορίες με τον Μάρλοου με λιγότερη επιτυχία. Π.χ. το 1991 κυκλοφόρησε το δίτομο έργο Νέες ιστορίες του Φίλιπ Μάρλοου γραμμένες από 23 συγγραφείς (μετάφραση Ανδρέας Αποστολίδης, εκδόσεις Δίαυλος).
Εδώ, στο Η ξανθιά με τα μαύρα μάτια (ο Τσάντλερ σκόπευε να γράψει ένα μυθιστόρημα με αυτόν τον τίτλο), ο Μάρλοου δρα στο Λος Άντζελες, σε αγαπημένα μέρη του Τσάντλερ. Βρισκόμαστε στις αρχές του 1950, όταν ο μοναχικός ντετέκτιβ, που πίνει ουίσκι μπέρμπον, παίζει σκάκι και οδηγεί μια Ολντσμομπίλ, δέχεται την επίσκεψη μιας ωραίας παντρεμένης, της Κλερ Κάβεντις, η οποία του αναθέτει να βρει τον πρώην εραστή της, κάποιον Νίκο Πίτερσον.
Η περιγραφή της μοιραίας γυναίκας, της femme fatal, είναι αντάξια του Τσάντλερ: «Ψηλά πόδια, στενό κρεμ σακάκι με βάτες, σκούρα μπλε εφαρμοστή φούστα. Φορούσε κι αυτή καπέλο...». Η Κλερ του λέει πως της τον σύστησε η Λίντα Λόρινγκ, η αγαπημένη του που ζει στο Παρίσι, ηρωίδα στο Ο μεγάλος αποχαιρετισμός (θέμα του η μεγάλη φιλία του Μάρλοου μ' ένα τυχοδιώκτη, τον Τέρι Λένοξ), στο Playback, και στο Πουντλ Σπρινγκς, το τελευταίο -μη ολοκληρωμένο- μυθιστόρημα του Τσάντλερ, όπου παντρεύονται.
Σύντομα ο Μάρλοου ανακαλύπτει πως ο Πίτερσον σκοτώθηκε σε τροχαίο. Κανένας δεν στενοχωριέται γι' αυτόν, ήταν ένα ρεμάλι. Όμως η Κλερ τον πληροφορεί πως ο εξαφανισμένος ζει. Και τότε αρχίζει για τον Μάρλοου ένας αγώνας δρόμου για να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω από την υπόθεση. Έτσι γνωρίζει δυο τρομερές οικογένειες με σκοτεινά μυστικά: την οικογένεια της Κλερ και εκείνη του Πίτερσον, και αντιμετωπίζει τα δολοφονικά ένστικτα δύο Μεξικανών, οι οποίοι τον οδηγούν στα ίχνη του χαμένου του φίλου, του Τέρι Λένοξ.
Κι ενώ υποκύπτει στη γοητεία της Κλερ, την οποία ερωτεύεται με τη σκέψη στη Λίντα, ο Μάρλοου διαπιστώνει πως είναι θύμα μιας σατανικής πλεκτάνης από την οποία δυσκολεύεται να ξεμπλέξει. Ιδού και μια φράση από το τέλος του μυθιστορήματος, κι αυτή αντάξια του Τσάντλερ: «Αυτή ήταν η τελευταία φορά που είδα την Κλερ Κάβεντις. Είχε μπει στη ζωή μου, κάνοντάς με να την αγαπήσω, και πλέον είχε χαθεί».
Σίγουρα ο Μάρλοου ευτύχησε στα χέρια του Μπλακ / Μπάβιλ, ο οποίος αναδεικνύεται μετρ του σκληρού νουάρ αναγνώσματος, της σκιαγράφησης σκοτεινών χαρακτήρων και κυρίως της ποιητικής αφήγησης. Θυμίζουμε πως ο Τσάντλερ ήταν και ποιητής. Είχε μεταφέρει στο έργο του την ευρωπαϊκή παιδεία που απέκτησε στην Αγγλία και την ευαισθησία ενός προοδευτικού διανοούμενου.
Εκτός από τη δράση, τον ενδιέφερε κι η γλώσσα στο κείμενό του. Μολονότι Η ξανθιά με τα μαύρα μάτια απευθύνεται κυρίως σε Βρετανούς αναγνώστες -γίνονται αναφορές στον Άγγλο ποιητή Μάρλοου, στον Ιρλανδό Όσκαρ Ουάιλντ, στον ιρλανδικό εμφύλιο και στον ήρωα Μάικλ Κόλινς, στη νεαρή βασίλισσα Ελισάβετ-, μπορεί να διαβαστεί από όλους. Σημειώνουμε πως ο Τσάντλερ γεννήθηκε στο Σικάγο, ο πατέρας του ήταν Αμερικανός και η μητέρα του Ιρλανδή, ενώ έζησε στο Λονδίνο.
Συμπερασματικά, το αναγνωστικό κοινό θα απολαύσει μια αστυνομική ιστορία από εκείνες που μας είχε συνηθίσει ο Τσάντλερ. Ο συγγραφέας, επηρεασμένος από την Άγκαθα Κρίστι αλλά και τον Ζορζ Σιμενόν, κατορθώνει να μας κεντρίσει το ενδιαφέρον και να το συντηρήσει αμείωτο έως το απρόσμενο τέλος. Το μυθιστόρημά του είναι εφάμιλλο των έργων του πρώτου διδάξαντος και δεν υστερεί σε τίποτα: ούτε σε πλοκή ούτε σε χαρακτήρες.
info:
Μπέντζαμιν Μπλακ
Η ξανθιά με τα μαύρα μάτια
Μετάφραση Μαρία Φακίνου,
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2015, σελ. 342, τιμή 9,90 ευρώ
