Το πρώτο πράγμα που σε εντυπωσιάζει στον Pierre Jean Jouve είναι το φυσικό τοπίο: η μεγαλοπρέπεια των ορέων. Σπάνια η ποίηση εμποτίστηκε σε τέτοιο βαθμό από την καθαρότητα της ορεινής ατμόσφαιρας, ανήλθε κυριολεκτικά και κατοίκησε εκείνες τις αλπικές κορυφές, όπου η γη σμίγει με τον ουρανό.
Έπειτα το πνευματικό τοπίο: ο καθολικισμός του. Αυτός ο καθολικισμός, εν τούτοις, αναβαπτίζεται μέσα στα σκοτεινά βάθη που φώτισε, για πρώτη φορά, η ψυχανάλυση. «Ο νεότερος άνθρωπος», γράφει ο Ζουβ, «ανακάλυψε το ασυνείδητο και τη δομή του, είδε την παρόρμηση του έρωτα και την παρόρμηση του θανάτου μπλεγμένες μαζί και εξαιτίας αυτού του γεγονότος η όψη του κόσμου της αμαρτίας, δηλαδή του κόσμου τούτου, άλλαξε οριστικά».
Όπως ήδη φάνηκε, ο Πιέρ Ζαν Ζουβ εξηγεί τη θεωρία του Freud χριστιανικά. «Ο Φρόυντ», παρατηρεί ο Jean Starobinski, σε μελέτη του για το έργο του ποιητή, που τη μεταφράζει ο Νίκος Λεβέντης, «ανέλυσε βαθιά το αίσθημα της ενοχής, αλλά ποτέ δεν θεώρησε τη φυσική ύπαρξη σημαδεμένη απ' την αμαρτία. Περιέγραψε τον μηχανισμό της εξιδανίκευσης, αλλά ποτέ δεν εξέλαβε ως 'πραγματική' την ορμή προς τον θείο έρωτα». Έπρεπε να έρθει ο Ζουβ για να προσλάβει η φροϋδική θεωρία μια τέτοια βαθιά πνευματική προοπτική.
Η κοσμοθεωρία του Ζουβ, κατά τον ίδιο μελετητή, είναι μανιχαϊκή, αφού ο ποιητής διακρίνει δύο αντίπαλες αρχές: τη φύση και τη χάρη, την κόλαση και τον ουρανό, τη βασιλεία του Θανάτου και τη βασιλεία του Θεού. Ταυτόχρονα όμως εξερευνά κι εκείνες τις ενδιάμεσες περιοχές, όπου συνυπάρχουν το φως και η σκιά, η ζωή και ο θάνατος, η επιθυμία της σάρκας κι η ανάταση του πνεύματος.
Στη «Μάχη των Ματιών», που την εξελλήνισε ο Οδυσσέας Ελύτης, ο πρώτος ίσως μεταφραστής του Ζουβ στη γλώσσα μας, αντιδιαστέλλονται μοναδικά αυτά τα δύο συγκρουόμενα οράματα: «Το βαθύ καταχωμένο μάτι / μένει ολάνοιχτο στο ατένισμα ουρανών ανίσκιωτων / ζωγραφισμένων σε καθάριο αιθέρα και σ' απόλυτο έρωτα / ουρανών που δεν έχουν αρχή και τέλος. / Όμως το ξεριζωμένο μάτι / συνεπαίρνεται απ' τον φωτεινόν αέρα / σε πυλώνες ανυψώνεται τρέχοντας / κατά τα βοστρυχωτά μαλλιά του δάσους της Γενέσεως. / Τότε σμίγουν για να σχηματίσουν / ένα τέρας φριχτό από τρίχωμα κι αρπάγες / και μηρούς και άλλα συμπλέγματα / που ένας απαίσιος καγχασμός από χρόνους παμπάλαιους τα τραντάζει».
Ο ίδιος μανιχαϊσμός διέπει και τον τρόπο με τον οποίον ο Ζουβ αντικρίζει τον έρωτα. Από τη μια μεριά είναι ο έρωτας ο εξιδανικευμένος, ο μεταρσιωτικός ή, όπως σχολιάζει ο Ελύτης, «η μεταφυσική προβολή του ερωτικού όντος». Αυτού του είδους τον έρωτα τον βλέπουμε κυρίως στα εξαίρετα ποιήματά του για την Ελένη, που σε κάνουν να σκεφθείς πόσος δρόμος διανύθηκε στη λυρική τέχνη, αλλά και στην ανθρώπινη εμπειρία, από τον καιρό του Ronsard. Παραθέτω μιαν ακόμη μετάφραση του Ελύτη: «Τι ωραία που είσαι τώρα που δεν υπάρχεις πια / η τέφρα του θανάτου σ' έγδυσε κι απ' την ψυχή σου ακόμη / τι ποθητή που είσαι απ' τον καιρό που αφανιστήκαμε / κύματα κύματα γεμίζουν την καρδιά της ερήμου / την πιο πελιδνή απ' τις γυναίκες / ωραία που είναι στις υδάτινες κορφές της γης αυτής / του νεκρού απ' την ασιτία τοπίου / που ζώνει ολόγυρα την πολιτεία την πρωτινή / ωραία που είναι μες τα χλοερά κι απρόσμενα πλατώματα / μεταμορφωμένα σε ναούς ωραία που είναι / στο γυμνό κι ανάστροφο κι ολέθριον οροπέδιο / που είσαι τόσο πεθαμένη / σκορπώντας ήλιους απ' τα αχνάρια των ματιών σου / και από τους ίσκιους των μεγάλων ριζωμένων δέντρων / στη φοβερή σου κόμη αυτήν που μ' έριχνε σε παραμιλητό.»
Θάνατος, λοιπόν, και μεταμόρφωση της αγαπημένης σ' ένα τοπίο που καταυγάζεται ήδη απ' τη λάμψη του επέκεινα κι όπου η ουράνια βασιλεία συντελείται επί της γης.
Κι απ' την άλλη μεριά, ο ίδιος ποιητής καταδύεται στα βάθη της σαρκικής κόλασης για να συναντήσει τις ιερόδουλες του «Φοίνικα», που τον μεταγλώττισε ο Νίκος Λεβέντης: «Ιερόδουλες που χύνετε δάκρυα γλυκά / μάτι καταβροχθισμένο στη γούνα / χέρι πετρωμένο / σπεύδετε γρήγορα πάνω στα πένθιμα ίχνη / απέραντα μάτια πράες γαστέρες απέραντα χέρια / απέραντες θυσίες της ρόδινης σάρκας / αιμόφυρτες αδιαθεσίες ρούχα κολλητά που αφυπνίζετε / ξαναγυρίστε απ' το σάλιο και το μακελειό / λίγο πιο πληγωμένες της πληγής σας / άβυσσοι! Ξανασκονίστε τα σπάργανα της σάρκας σας / τίποτε πια δε θα ξανακλείσει τη ζέστα του χάσματος. / Δεν έχετε όπως η παρθενομήτωρ / συναρμόσει τον υμένα για να αναστείλει την εισδοχή του δαίμονα και παραμένετε ορθάνοιχτες / βαθιές κι ιερές όπως τ' ανοιχτά πράγματα».
