«Όλα ξεκίνησαν όταν αποφάσισα να πάρω για λίγο τα πράγματα στα χέρια μου και να πω τα δικά μου. Έκανα πολλά για τον κόσμο, γνωρίστηκα με το πλατύ κοινό, μα πάντα είχα μια βαθιά ανησυχία για κάτι προσωπικό, αυτό έψαχνα, να το κάνω φόρμα και θέατρο. Πάνω στην αναζήτησή μου συναντήθηκα με τον Μένη Κουμανταρέα και τη μετάφρασή του στο ‘Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς’ του Μέλβιλ. Το σκηνοθέτησα από τη μεγάλη μου ανάγκη να ελευθερωθώ από τα δεσμά τού να παίζω κάθε μέρα θέατρο. Ήταν μια προσωπική ανάγκη να ξανασυστηθώ».
Το γοητευτικό πρόσωπο της Σοφίας Φιλιππίδου δεν είναι μόνο αυτό που ξέρουμε όλοι και απολαμβάνουμε στη σκηνή και την οθόνη. Η δημοφιλής ηθοποιός έχει βαθιά σχέση με τη λογοτεχνία και τη γραφή, τα κείμενα και τις λέξεις. Μεταφράζει πολλά από τα έργα με τα οποία ασχολείται και γράφει και η ίδια. Με λόγο εξομολογητικό, μιλάει για τη σκηνοθεσία της στο αριστούργημα της αμερικανικής λογοτεχνίας "Καθώς ψυχορραγώ" του Ουίλιαμ Φώκνερ, στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων Λευτέρης Βογιατζής, χαρακτηρίζοντάς τη “στοίχημα”.
«Είναι εδώ και δύο χρόνια που ασχολούμαι με τον Φώκνερ και όλο αυτό, που γίνεται με αγάπη και πολύ κόπο, είναι για να επικοινωνήσω με το κοινό, γιατί θέατρο αλλιώς δεν γίνεται, υπάρχουν πάντα δύο: εμείς και οι άλλοι».
Ο Φώκνερ έγραψε το «Καθώς ψυχορραγώ» το 1929, μέσα σε έξι εβδομάδες, ενώ δούλευε νυχτοφύλακας. Το έργο, που θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της αμερικανικής λογοτεχνίας, αναδεικνύεται σε τοιχογραφία του αμερικανικού Νότου.
Για τη Σ. Φιλιππίδου ο Φώκνερ άλλαξε την κλασική φόρμα της γραφής και έγραψε «κυβιστικά», με τον τρόπο των μεγάλων κυβιστών των αρχών του αιώνα, όπως λέει.
“Πιστεύω ότι επηρεάστηκε από όλα τα μεγάλα κινήματα της εποχής, την έκρηξη σε όλους τους τομείς, και υπήρξε πρωτοπόρος. Η συνάντηση και η γνωριμία με τον Μένη Κουμανταρέα στάθηκε η αιτία για τον Φώκνερ. Όταν γίναμε φίλοι και αγαπηθήκαμε, μου είπε κάποια στιγμή πως θα έπρεπε να κάνω την Άντυ Μπάντρεν στο ‘Καθώς ψυχορραγώ’. Τη γυναίκα μέσα στο κιβούρι που μιλά για τη ζωή της μετά θάνατον.
Η Άντυ βρίσκεται στο κρεβάτι του θανάτου και ακούει δίπλα της το πριόνι για την κατασκευή του φέρετρου και το σκεπάρνι που θα ανοίξει τον λάκκο της. Πρόκειται για κάτι ιδιοφυές, ένα οριακά τραγικό και κωμικό πρόσωπο μαζί, στα όρια της παρωδίας με την αρχαιοελληνική έννοια. Ίσως μόνο ο Σκαρίμπας στην Ελλάδα να κατάφερε να γράψει έτσι”.
Ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας Μπάντρεν, μαραγκός στο επάγγελμα, μαστορεύει το κιβούρι της ετοιμοθάνατης μητέρας του, Άντυ. Η οικογένεια -πατέρας, τέσσερα αγόρια και μία κόρη- ετοιμάζονται να το μεταφέρουν στην άλλη άκρη της επαρχίας Γιοκναπατάουφα του αμερικανικού Νότου. Μια άγρια καταιγίδα θα ανατρέψει τα σχέδιά τους, καθώς το ποτάμι πλημμυρίζει και η γέφυρα καταρρέει. Μέσα από περιπέτειες και κινδύνους, κωμικοτραγικά περιστατικά και συγκρούσεις, οι ήρωες φτάνουν στον προορισμό τους και εκπληρώνουν την υπόσχεση που έδωσε ο πατέρας στη μάνα: να τη θάψει στον τόπο και στα χώματα όπου εκείνη γεννήθηκε.
«Η γυναίκα αυτή δεν είναι φάντασμα. Γι’ αυτό κι εγώ μιλάω έξω από το κιβούρι. Σε ένα κεφάλαιο στη μέση του βιβλίου, που μοιάζει με ιντερμέδιο, αφηγείται τη ζωή της, μιλάει για τον μεγάλο έρωτά της, αποκαλύπτει το μεγάλο μυστικό και την αμαρτία της, το εξώγαμο παιδί της με τον πάστορα”.
Η Σοφία Φιλιππίδου διαβάζει πίσω από τις γραμμές, εξηγώντας πως ο Φώκνερ προχωρά σε σάτιρα για τις κλειστές κοινωνίες και την υποκρισία που επικρατεί και διευκρινίζει ότι αυτό που την ενδιαφέρει είναι το κομμάτι της ζωής μετά τον θάνατο, εκεί όπου η ζωή παλεύει να ξαναγεννηθεί.
“Η Άντυ Μπάντρεν είναι ο ίδιος ο Φώκνερ, ο οποίος κρύβεται πολλές φορές μέσα στους ήρωές του. Συχνά, μέσα στους χαρακτήρες μεγάλων συγγραφέων ανακαλύπτουμε τους ίδιους. Και αυτό είναι που με ενδιαφέρει. Να γίνω ένας μικρός Φώκνερ και να μιλάω εκ μέρους του. Πρόκειται για μια απελευθερωτική συνάντηση, που σε ενώνει με τους ζωντανούς και τους πεθαμένους” εξηγεί η ηθοποιός.
Δεν διστάζει να παραδεχθεί πως το «Καθώς ψυχορραγώ» είναι πολύ δύσκολο να γίνει θέατρο. “Είναι ένα έργο που εξ αφορμής ενός θανάτου μιλά για τη ζωή. Γεμάτο συναισθήματα αλλά και αίμα που ρέει. Από τη μια μεριά υπάρχει κάτι που σαπίζει και από την άλλη κάτι που γεννιέται βίαια, μέσα από τη φωτιά και τις καταιγίδες. Η επιμονή της Άντυ για επιστροφή στην πατρική γη αποτελεί το εκδικητικό της μήνυμα. Είναι σαν να αποκαλύπτει στον σύντροφό της ότι δεν τον αγάπησε ποτέ, δυο άνθρωποι που δεν συναντήθηκαν, αν και έζησαν μια ζωή μαζί και έκαναν παιδιά».
Αναφέρεται στη συνεργασία και τη δραματουργική επεξεργασία όλου του θιάσου και πολλά από τα είδη του θεάτρου που χρησιμοποιούνται στην παράσταση, στοιχεία ακόμη και από τους περιοδεύοντες θιάσους τσίρκου που φαίνεται να έχουν γοητεύσει και τον ίδιο τον Φώκνερ.
“Αυτό που κάνω δεν είναι γραμμένο σε κανένα χαρτί, είναι μόνο εικόνες, και θα το δείτε” επιμένει και συνεχίζει να μιλά παθιασμένα για τον συγγραφέα που την έχει συγκλονίσει.
“Ο Φώκνερ δεν είναι για να τον διαβάζεις στο κρεβάτι και να κοιμάσαι. Είναι ευαγγέλιο, είναι μια πάλη. Εσύ παλεύεις μαζί του και εκείνος παλεύει με τον εαυτό του, τη λογοτεχνία, τη φόρμα, τα φιλοσοφικά ρεύματα, την επανάσταση, την έκρηξη της επιστήμης, της τέχνης και φτιάχνει μαγικά το δικό του έργο. Βάζει δεκαέξι χαρακτήρες να μιλούν και να παλεύει ο καθένας με τον εαυτό του και τους άλλους, σπάζοντας τη φόρμα σε χίλια κομμάτια και αφήνοντας τον αναγνώστη να φτιάξει τη δική του εικόνα”.
Στην παράσταση, που ανεβαίνει κάθε Δευτέρα και Τρίτη, σε ελεύθερη απόδοση και διασκευή Χλόης Κολύρη, πρωταγωνιστούν, εκτός από τη Σοφία Φιλιππίδου, οι Κώστας Βασαρδάνης, Μιχάλης Καλιότσος, Έλενα Μεγγρέλη, Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος, Μιχαήλ Ταμπακάκης και Μορφέας Παπουτσάκης.
Το “Καθώς ψυχορραγώ” είναι αφιερωμένο στον Λευτέρη Βογιατζή και τον Μένη Κουμανταρέα.
