Ως "ενσταντανέ μιας χαμένης πραγματικότητας" προτείνει τη θέαση της αρχαιολογικής έκθεσης "Κυκλαδική κοινωνία 5.000 χρόνια πριν" ο επιμελητής της Νίκος Σταμπολίδης καθηγητής Αρχαιολογίας και διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, το οποίο επέλεξε έτσι να γιορτάσει τα 30 χρόνια λειτουργίας του. Μια έκθεση κομψή, που μέσα από τη λιτότητα και την περιεκτικότητά της αναδύει όλο το μεγαλείο του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, τα επιτεύγματα και τα κομψοτεχνήματα που δημιούργησαν οι κοινωνίες του και συνάμα μια έκθεση διαφορετική, η οποία στις τέσσερις ενότητές της συμπυκνώνει όλα όσα μπορεί να πληροφορηθεί ο επισκέπτης της για τη ζωή στις Κυκλάδες πριν από 5.000 χρόνια. Και μαζί της η διπλή φωτογραφική έκθεση του Robert McCabe "Αναμνήσεις και μνημεία του Αιγαίου", η οποία αποτυπώνει τις ανασκαφές και την καθημερινή ζωή στο Αιγαίο τις δεκαετίες του '50 και του '60, συνθέτει όπως τόνισε η πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Σάντρα Μαρινοπούλου, "μια ξεχωριστή ματιά στο Αιγαίο της 3ης χιλιετίας και το Αιγαίο του χθες".
Ανοιχτή για το κοινό από χθες, και με τα επίσημα εγκαίνιά της να γίνονται στις 16 Δεκεμβρίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, η έκθεση επιχειρεί να "διαβάζει" με απλό και εύληπτο τρόπο μια περίοδο που δεν άφησε τεκμήρια γραφής, άφησε ωστόσο μνημεία τέχνης, τα κυκλαδικά ειδώλια, που εξακολουθούν να εμπνέουν και να καθηλώνουν.
Καθηλωμένοι οι εκπρόσωποι Τύπου χθες μπροστά από το μεγάλο ειδώλιο με εμφανή τα σημάδια που άφησε στη μέση του το πριόνι του αρχαιοκάπηλου που το προόριζε για τις αγορές κομμένο σε τρία μέρη. Υπόμνηση της μεγάλης λεηλασίας που υπέστη στον 20ό αιώνα ο κυκλαδικός πολιτισμός, για την οποία, όπως μας έλεγε ο Νίκος Σταμπολίδης, πρόκειται εντός των ημερών να συγκροτηθεί ξεχωριστή ενότητα στην οποία θα εκτίθενται αντικείμενα από τον θησαυρό της Κέρου και άλλα που βρέθηκαν στη Νάξο.
Ένα χρονολόγιο που συνδέει τον γνωστό κόσμο της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού εισάγει στην έκθεση. Στην πρώτη της ενότητα "Πυρήνες της κοινωνίας" παρουσιάζονται ειδώλια και θραύσματα από συμπλέγματα μορφών που σχετίζονται με τη γονιμότητα, την αναπαραγωγή και και την οικογενειακή σχέση. Εκεί ο επισκέπτης θα θαυμάσει τον τρόπο με τον οποίο η πρωτοκυκλαδική τέχνη αποτύπωσε έγκυες ή γυναίκες σε λοχεία, τα θραύσματα από το σύμπλεγμα ειδωλίων που αναγνωρίζεται ως "Μητέρα και παιδί". Η δεύτερη ενότητα "Ασχολίες, τέχνες και τεχνικές" επιχειρεί να ανασυνθέσει όλο το φάσμα των ασχολιών των κατοίκων της Κυκλάδων της Πρωτοκυκλαδικής Περιόδου, παρουσιάζοντας ζωόμορφα αγγεία σε σχήμα χοίρων, ομοιώματα πτηνών, εργαλεία που είχαν στη διάθεσή τους οι τεχνίτες για την καλλιέργεια της γης, το ψάρεμα, την κτηνοτροφία, το κυνήγι αλλά και για την υφαντουργία,την καλαθοπλεκτική, την αγγειοπλαστική και τη μαρμαρογλυπτική. "Μια ματιά στην κοινωνική ζωή" ρίχνει η τρίτη ενότητα που παρουσιάζει μια συνάθροιση κοινωνικού ή τελετουργικού χαρακτήρα με τον "Αρπιστή" και τον "Αυλητή", το ειδώλιο του "Εγείροντος πρόποσιν", ειδώλια καθιστών γυναικείων μορφών, θραύσματα από συμπλέγματα αγκαλιασμένων μορφών που μαρτυρούν τη σημασία του ποτού και του χορού στην πρωτοκυκλαδική κοινωνία. Το μαρμάρινο ειδώλιο του πολεμιστή ή κυνηγού και της συντρόφου του, όρθιος ο άντρας, καθιστή η γυναίκα σε περίτεχνο κάθισμα που η πλάτη του φαίνεται από καθρέφτη στην προθήκη, κυριαρχούν στην ενότητα "Κοινωνική ιεραρχία", όπου πρωταγωνιστούν κοσμήματα, γραφίδες από τη Νάξο, επαργυρωμένο εγχειρίδιο, η αργυρή ταινία, τα οποία μαρτυρούν στοιχεία για τη διαστρωμάτωση της πρωτοκυκλαδικής κοινωνίας.
Τέλος, στην ενότητα "Πίστεις και δοξασίες" αναδεικνύονται η ύπαρξη θρησκευτικών και μεταφυσικών αντιλήψεων και η άσκηση τελετουργιών της εποχής μέσα από εκθέματα όπως το "αγγείο των περιστεριών", τηγανόσχημο σκεύος με παραστάσεις κυμάτων και αστρικών συμβόλων αλλά και του γυναικείου ηβικού τριγώνου κ.ά.
Τοποθετημένα σε διάφανες προθήκες έτσι που ο επισκέπτης μπορεί να να τα δει από όλες τις όψεις τους, τα εκθέματα και ο τρόπος παρουσίασής τους επιβεβαίωναν όσα επισήμανε πριν από την ξενάγηση ο Νίκος Σταμπολίδης. Να παρουσιαστεί δηλαδή αυτός ο πολιτισμός "ως κοσμοόραμα των ανθρώπων και της κοινωνίας τους".
Τη σημασία του γεγονότος ότι "εκθέματα ανασκαφών παρουσιάζονται για πρώτη φορά δίπλα σε εκθέματα μουσείων" επισήμανε ο Δημήτρης Αθανασούλης προϊστάμενος της Εφορείας Κυκλάδων, ο οποίος τόνισε επίσης την "τεράστια απώλεια πληροφορίας που έχουμε για την περίοδο αυτή μετά τη λεηλασία του κυκλαδικού πολιτισμού και της κοινωνίας που τον παρήγαγε κατά τον 20ό αιώνα".
Από τα 200 αντικείμενα της έκθεσης, τα 98 προέρχονται από τα Μουσεία Σύρου, Νάξου, Πάρου και Απειράνθου, 24 από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και 5 από το Μουσείο Κανελλοπούλου.
