Από το εργαστήριο στην κοινωνία: Το παράδειγμα της SciFΥ
Στο πλαίσιο της έρευνας δημιουργούνται πολλά και ενδιαφέροντα ερευνητικά αποτελέσματα. Πόσο εύκολα ή άμεσα όμως μπορούν αυτά να μεταφραστούν σε εφαρμογές οι οποίες βελτιώνουν τη ζωή του ανθρώπου; Στο ερώτημα αυτό έρχονται να απαντήσουν πολλές πρωτοβουλίες, που συχνά ξεκινούν από τους ίδιους τους ερευνητές. Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός SciFΥ (Science for You). Η ιδέα της SciFΥ ξεκίνησε μέσα στο εργαστήριο πριν από περίπου πέντε χρόνια. «Αυτό που μας κινητοποίησε ήταν ότι υπάρχουν ενδιαφέρουσες ερευνητικές εφαρμογές που δεν αξιοποιούνται μετά το πέρας των ερευνητικών προγραμμάτων, ώστε να προσφέρουν πρακτικές λύσεις στην καθημερινότητα. Η ιδέα ήταν να γεφυρωθεί αυτό το κενό, ώστε αυτές οι εφαρμογές να προσφέρονται δωρεάν στους ανθρώπους που μπορούν να τις αξιοποιήσουν» όπως μας εξηγεί ο δρ Γιώργος Γιαννακόπουλος, ερευνητής στο Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και συνιδρυτής της SciFΥ.
Συνδέοντας τα ερευνητικά αποτελέσματα με τις ανάγκες της κοινωνίας
Στη SciFΥ κινούνται σε δύο κατευθύνσεις. Από τη μία, παίρνουν ώριμα ερευνητικά αποτελέσματα και βλέπουν πώς μπορεί να δημιουργηθεί ένα τελικό αξιοποιήσιμο εργαλείο. Από την άλλη, εντοπίζουν μια ανάγκη στην κοινωνία και δημιουργούν μια κοινότητα γύρω από αυτήν. «Ως κοινότητα ορίζουμε το σύνολο όλων εκείνων, ατόμων και φορέων, που έχουν συμφέρον να λυθεί ένα πρόβλημα» τονίζει ο Βασίλης Γιαννακόπουλος, υπεύθυνος επικοινωνίας της SciFΥ. Μία από τις ανάγκες που εντόπισαν ήταν ότι δεν υπάρχουν ποιοτικά ηλεκτρονικά παιχνίδια σχεδιασμένα για τυφλά παιδιά. Όπως υπογραμμίζει και ο Βασίλης Γιαννακόπουλος, «Αυτό έχει σαν συνέπεια τα παιδιά να στερούνται κάτι πολύ βασικό: Το δικαίωμα στο παιχνίδι αλλά και τη μάθηση μέσα από το παιχνίδι. Παράλληλα, δεν εξοικειώνονται με τους υπολογιστές και δεν βοηθούνται επαρκώς να αναπτύξουν έγκαιρα σημαντικές δεξιότητες». Λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη αυτή, η SciFΥ δημιούργησε μια κοινότητα με σκοπό τη δημιουργία ηλεκτρονικών παιχνιδιών για τυφλά παιδιά.
Η δημιουργία μιας κοινότητας συνεργασίας
Η κοινότητα αυτή περιλαμβάνει το Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Τυφλών στην Καλλιθέα, το ΚΕΑΤ (Κέντρο Εκπαιδεύσεως και Αποκαταστάσεως Τυφλών) αλλά και μεμονωμένους ανθρώπους με προβλήματα όρασης που έδωσαν τις προδιαγραφές για το πώς θα ήθελαν να είναι τα παιχνίδια, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, και συγκεκριμένα το Τμήμα Τεχνολογίας, Ήχου και Εικόνας, που προσέφερε την απαραίτητη τεχνολογία του «αμφιωτικού ήχου»,και τη SciFΥ, που υλοποίησε τα παιχνίδια. Η συνεργασία αυτή είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία τριών παιχνιδιών για τυφλά παιδιά, τα οποία αυτή τη στιγμή κάνουν «καριέρα» και στο εξωτερικό, με πάνω από 3.500 downloads σε Ελλάδα, Ισπανία και Αμερική μέσα σε 9 μήνες από την ολοκλήρωσή τους.
Η λογική του «ανοιχτού κώδικα»
Μια πολύ σημαντική παράμετρος είναι η προσβασιμότητα σε όλους μέσω του «ανοιχτού κώδικα». «Τα παιχνίδια αυτά προσφέρονται ελεύθερα, ως «ανοιχτού κώδικα», επιτρέποντας τη χρήση τους αλλά και τη βελτίωσή τους από τη διεθνή κοινότητα των προγραμματιστών και τη μετάφρασή τους σε οποιαδήποτε γλώσσα στον πλανήτη. Εμείς τα προσφέρουμε δωρεάν, αλλά, αν κάποιος θέλει, μπορεί να χτίσει πάνω σ' αυτό και να το χρησιμοποιήσει για να προσφέρει υπηρεσίες για τις οποίες θα αμείβεται» τονίζει ο δρ.Γιώργος Γιαννακόπουλος.
Ανοιχτός κώδικας
Ένα πρόγραμμα υπολογιστή στο οποίο ο κώδικας (η σειρά από εντολές που λένε στον υπολογιστή τι να κάνει) είναι διαθέσιμος στο ευρύ κοινό για χρήση ή/και για τροποποίηση από τον αρχικό σχεδιασμό του. Η δημιουργία προγραμμάτων ανοιχτού κώδικα επιτρέπει τη συλλογική ανάπτυξη προγραμμάτων και τη συνεργασία μεταξύ προγραμματιστών οι οποίοι μοιράζονται τις αλλαγές με την κοινότητα. Πολλοί θεωρούν ότι είναι μια απάντηση στο ιδιόκτητο κλειστό λογισμικό που ανήκει στις εταιρείες. Τμήματα από προγράμματα ανοιχτού κώδικα, αυτούσια ή αλλαγμένα, μπορεί κανείς να βρει σήμερα σε όλες σχεδόν τις καθημερινής χρήσης εφαρμογές υπολογιστή, αλλά και σε επιστημονικά εργαλεία.
Τα παιχνίδια
Τα τρία πρώτα παιχνίδια δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο ενός έργου με το όνομα LEAP (Listen - Learn - Play) και είναι ειδικά σχεδιασμένα για τυφλά παιδιά. Στόχος τους, να αποτελέσουν τη βάση για μια σειρά προσβάσιμων ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Τα παιχνίδια μαθαίνουν στα παιδιά να χρησιμοποιούν τα βασικά πλήκτρα του H/Y αλλά και πώς να κινούνται σε έναν ηχητικό χώρο δύο διαστάσεων, να αντιλαμβάνονται την κίνηση και την ταχύτητα μέσω του ήχου τριών διαστάσεων και να αλληλεπιδρούν μέσα σ' αυτόν (binaural processing). Τέλος, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία αυτά, μαθαίνουν μεταφέροντας τυπικές οπτικές εκπαιδευτικές διαδικασίες στον ακουστικό χώρο. Τα παιχνίδια μπορούν να τα κατεβάσουν οι ενδιαφερόμενοι στον σύνδεσμο http://www.gamesfortheblind.org/.
Memor-i - Το νέο στοίχημα
Η νέα προσπάθεια σε αυτή την κατεύθυνση είναι η σειρά ηλεκτρονικών παιχνιδιών μνήμης Memor-i. Πρόκειται για μια παραλλαγή του γνωστού παιχνιδιού μνήμης στο οποίο ο παίκτης προσπαθεί ανάμεσα σε αναποδογυρισμένες κάρτες να βρει ζευγάρια όμοιων καρτών. «Το παιχνίδι θα είναι εξαρχής σχεδιασμένο για τις ανάγκες των τυφλών παιδιών, τα οποία θα αναζητούν όμοιους ήχους. Σκοπός είναι να δημιουργηθούν εκπαιδευτικές παραλλαγές μέσα από τις οποίες τα παιδιά θα μαθαίνουν λέξεις, ήχους αλλά και αγγλικά. Επίσης, οι χρήστες θα μπορούν να ανεβάζουν δικούς τους ήχους, να δημιουργήσουν νέα παιχνίδια και να τα μοιραστούν με όλους. Τέλος, θα μπορούν να παίξουν με άλλους παίκτες» μας λέειο Βασίλης Γιαννακόπουλος. Το μόνο που χρειάζονται οι παίκτες είναι ένας υπολογιστής και ακουστικά, χωρίς να απαιτούνται πολύ ακριβές και απρόσιτες τεχνολογίες προσβασιμότητας.
Τα αποτελέσματα
Εννέα στους δέκα χρήστες δηλώνουν ενθουσιασμένοι από τα παιχνίδια ώς τώρα! Το ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ σχεδιάστηκαν και δοκιμάστηκαν με παιδιά τελευταίων τάξεων Δημοτικού και Γυμνασίου, τα παιχνίδια αυτά τα έχουν παίξει τόσο παιδιά στο Nήπιο όσο και φοιτητές. «Το πιο συγκινητικό είναι οι πραγματικές αντιδράσεις των παιδιών, πόσο ανυπομονούσαν να παίξουν, πόσο ενθουσιασμό και πόση υπομονή έδειχναν ακόμα κι όταν στη φάση των δοκιμών κάτι δεν λειτουργούσε» αναφέρει ο δρ Γιώργος Γιαννακόπουλος. Επίσης, άτομα που εκπαιδεύουν ανθρώπους με προβλήματα όρασης εξηγούν ότι τα παιχνίδια αυτά τους βοηθούν να αναπτύξουν δεξιότητες προσανατολισμού, κάτι που δεν είχαν σκεφτεί καν στη SciFΥ όταν τα σχεδίαζαν. Τα παιχνίδια για τυφλά παιδιά αποτελούν μόνο ένα παράδειγμα για το πώς μπορούν να προκύψουν αποτελέσματα που αλλάζουν τη ζωή. Αυτό που χρειάστηκε ήταν η δημιουργία μιας κοινότητας που μοιράζεται γνώση και μεταφράζει τεχνολογία σε δωρεάν αξιοποιήσιμα εργαλεία.
Στη σελίδα www.scify.gr θα βρείτε βοηθητικές τεχνολογίες για άτομα με αναπηρίες (συσκευές επικοινωνίας, talk and play, smartphone applications), εργαλεία ηλεκτρονικής δημοκρατίας (democracy IT, που ενισχύει τις δημόσιες διαβουλεύσεις των νομοσχεδίων), εφαρμογές οργανωσιακής ευφυίας (τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινότητα), εφαρμογές για την κοινωνία των πολιτών (δωρεάν εργαλεία συνεργασίας για ΜΚΟ και πολίτες).
Η SciFΥ έχει βραβευτεί για τη δράση της από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στο πλαίσιο του θεσμού «Νησίδες Ποιότητας 2013».
