Της Μάνιας Ζούση
«Θέλω να πετάω στον αέρα. Χωρίς βαρύτητα. Πεταλούδες, αγαπώ τις πεταλούδες. Θα ήθελα να είμαι αθλητής και να πετάω. Σαν ήρωας. Σαν ήρωας να βοηθάω τους ανθρώπους. Ένα αμάξι, οι γονείς μου, ένα σπίτι, μια δουλειά, αυτό σημαίνει ήρωας».
«Αυτές οι φράσεις δημιουργούν ένα κείμενο ελεύθερο, οργανικά φτιαγμένο από όνειρα, τα όνειρα των εφήβων» μας λέει η ηθοποιός, περφόρμερ και σκηνοθέτης Ραφίκα Σαουίς εξηγώντας μας τον τρόπο εργασίας της με 150 ανήλικους ασυνόδευτους πρόσφυγες, οι μαγνητοφωνημένες αφηγήσεις των οποίων αποτελούν την πρώτη ύλη για τη μουσικοθεατρική παράσταση «Europeana», που θα δούμε το προσεχές φθινόπωρο.
Ραφίκα Σαουίς
Μας μιλάει για την καλλιτεχνική της πρόταση -για την οποία βραβεύτηκε με το Βραβείο Ίψεν καλύτερης προτεινόμενης σκηνοθεσίας και δραματουργίας- που περιλαμβάνει σειρά εργαστηρίων που πραγματοποιούνται αυτές τις μέρες (σήμερα, αύριο Δευτέρα 25 και την Τρίτη 26 Φεβρουαρίου) στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
«Η έρευνά μου άρχισε όταν το 2015 επισκέφθηκα, στην πρώτη υποδοχή στη Λέσβο, την πτέρυγα των ανήλικων ασυνόδευτων προσφύγων, προσπαθώντας να ανιχνεύσω αν τα παιδιά γνώριζαν καλά τα δικαιώματά τους. Μετά από πολλά ταξίδια, πολλές έρευνες και πολύ δύσκολες και απάνθρωπες καταστάσεις, δημιουργήθηκε η επείγουσα ανάγκη να τεθεί ένα σημαντικό ερώτημα στα παιδιά: «Πώς προσδιορίζω τον εαυτό μου στο μέλλον;». «Ποια είναι τα όνειρά μου για το μέλλον;». «Σταματούν τα όνειρα ή η επιθυμία ή το δικαίωμα να ονειρεύομαι;».
"Η απάντηση ήταν ηχηρή όπως αποδείχτηκε μέσα στα δυο χρόνια έρευνας, επισκεπτόμενη διάφορες μονάδες ανήλικων ασυνόδευτων προσφύγων στη Μεσόγειο» υποστηρίζει η Ραφίκα επιμένοντας πως «τα προσφυγόπουλα όχι μόνο δεν σταματούν να ονειρεύονται, αλλά τα όνειρά τους συστήνουν μια ελεύθερη ανοιχτή κοινωνία. Δεν προσεγγίζουν τον εαυτό τους στο μέλλον μέσα από τον επαγγελματικό προσδιορισμό, αλλά μέσα από πραγματικές έννοιες ισοτιμίας, σεβασμού και ελευθερίας» επισημαίνει.
Οι ελπίδες και τα όνειρα αυτών των μικρών σύγχρονων «Οδυσσέων», που διέσχισαν εμπόλεμες και αφιλόξενες περιοχές, εφάπτονται με το έργο του Ίψεν «Μικρός Έγιολφ», το οποίο αφορά μια παιδική τραγωδία, αλλά αποτελεί κι ένα δοκίμιο σχετικό με τις έννοιες της ενοχής, του ελέους και του κοινωνικού προορισμού. Είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο πλέκονται οι αφηγήσεις των προσφυγόπουλων.
Η Ρ. Σαουίς δημιούργησε εργαστήρια - πλατφόρμες όπου θα συναντιούνται μεικτές κοινότητες εφήβων από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και χώρες. Ανάμεσά τους πρόσφυγες, μετανάστες ή και απόγονοι μεταναστών.
«Το πρώτο εργαστήριο έγινε στο Beton7 τον Ιανουάριο, όπου 40 έφηβοι μοιράστηκαν τα όνειρά τους. Δεν αναγνωρίζουν τη διαφορετικότητα και αποδέχονται τα πάντα ως δικαίωμα επιλογής. Ονειρεύονται μια κοινωνία χωρίς φραγμούς, στερεότυπα, σύνορα και συμβάσεις. Γνωρίζουν επίσης πολύ καλά την πραγματικότητα, τις παγίδες της Δύσης, των τραπεζικών συστημάτων και των πολέμων. Όπως γράφει και ο Μ. Αναγνωστάκης στο ποίημά του 'Στο παιδί μου', 'στο παιδί μου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια... Λέω τον σκύλο σκύλο, τον λύκο λύκο, το σκοτάδι σκοτάδι'».
Αυτές τις αλήθειες, όπως λένε τα ίδια τα παιδιά, τις έμαθαν από την ίδια την πραγματικότητα, που έμμεσα η άμεσα τους ανοίγει καθημερινά τα μάτια. Η γενιά του Γρηγορόπουλου εξάλλου πολλές φορές είπε πως «μεγάλωσε με μια σφαίρα στο στήθος». Τα όνειρα αυτών των παιδιών δημιουργούν ένα νέο λεξιλόγιο κοινό για όλους τους. Αυτό το λεξιλόγιο γίνεται ο λόγος του Μικρού Έγιολφ, το όνειρο του οποίου είναι «να γίνει αποδεκτός σ’ έναν κόσμο γεμάτο στερεότυπα και ταμπέλες, όπου πάλι ο πόλεμος πρωτοστατούσε» εξηγεί.
Τα όνειρα των παιδιών, όπως λέει η Ραφίκα, θα γίνουν μουσική που θα συνθέσει ο Σταύρος Γασπαράτος, ενώ εξέχοντα ρόλο έχει και η διαπολιτισμική χορωδία της Polyphonica, η οποία θα λειτουργήσει ως ο κεντρικός κρίκος στον οποίο θα ενσωματωθούν οι κοινότητες εφήβων που φοιτούν σε σχολεία της Περιφέρειας Αττικής.
Σημαντική είναι επίσης η συμβολή της ΑΡΣΙΣ - Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων, με τη συμμετοχή ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων, που φιλοξενούνται στις δομές της. Συμμετέχουν επίσης 30 έφηβοι από διαφορετικές εθνικότητες και τάξεις από το Μπρίστολ της Αγγλίας, της βρετανικής ομάδας Boomsatsuma.
«Οι νέοι θα πάρουν τη δύναμη στα χέρια τους και σε μια μουσικοθεατρική παράσταση χωρίς ηλικία θα μας δείξουν τον κόσμο που θέλουν» τονίζει η ηθοποιός.
«Αυτό το διάστημα δημιουργείται η πλατφόρμα, στην πλήρη ανάπτυξη της οποίας θα συμμετέχουν 80 έφηβοι υπό την καθοδήγηση των συντελεστών της παράστασης των οποίων τα ονόματα παρατίθενται αλφαβητικά ώστε να υπογραμμιστεί η μη ιεραρχική και οριζόντια διάταξη του εργαστηρίου: Δάφνη Αντωνιάδου, Γιώτα Αργυροπούλου, Μιχάλης Αργυρού, Hilde Guri Bohlin, Αντώνης Βολανάκης, Σταύρος Γασπαράτος, Λείλα Εφτετάχι, Γιάννης Καρούνης, Έλσα Κούντιγκ, Nancy Medina, Jessica Mitolo, Μάζντ Σαγιέντ, Ραφίκα Σαουίς, Μυρτώ Τίκωφ».
Η «Europeana» είναι μια διεθνής συμπαραγωγή μεταξύ Ελλάδας (Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Lineculture) και Νορβηγίας (Ibsen Awards) που θα περιοδεύσει και στη Σουηδία. Η παγκόσμια πρεμιέρα της θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο του 2019 στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ.
