Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Το 1867 είναι έτος σταθμός στην ουγγρική ιστορία. Υπογράφεται ο Αυστρο-ουγγρικός Συμβιβασμός, γνωστός ως «Άουσγκλαϊχ» στα γερμανικά ή «Κιέγκυεζες» στα ουγγρικά. Με αυτόν αποκαθίσταται μερικώς η κυριαρχία του Βασιλείου της Ουγγαρίας. Παύει να είναι υποτελές στους Αυστριακούς. Διαθέτει πλέον εθνικό Κοινοβούλιο και πρωθυπουργό, εκχωρώντας ωστόσο την άσκηση εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής στους Αψβούργους και την αυτοκρατορία όπου εξακολουθεί να υπάγεται. Παρότι ο στόχος της Επανάστασης του 1848 για πλήρη ανεξαρτησία δεν επιτυγχάνεται, το εθνικό αίσθημα τονώνεται και σχηματίζεται μια ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα. Έτσι η Ουγγαρία θα έχει εκπροσώπηση με ξεχωριστό περίπτερο στις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις του Παρισιού το 1900 και του Μιλάνου το 1906.
Η αναζήτηση εθνικής πολιτιστικής ταυτότητας θα αναδείξει σημαντικά ονόματα στην ουγγρική τέχνη, όπως ο διακοσμητής επιπλοποιός Ούντον Φαράγγο με τα περιζήτητα art nouveau ερμάρια και πολυθρόνες, ο Γιόζεφ Ριπλ Ρόναϊ που εισήγαγε τον μοντερνισμό στην ουγγρική ζωγραφική, ο αρχιτέκτων, συγγραφέας, εθνολόγος που θα διατελέσει καθηγητής και πολιτικός στη μεταπολεμική Ρουμανία Κάρολυ Κος και βεβαίως ο μεγαλύτερος αρχιτέκτων της Art Nouveau ο «Ούγγρος Γκαουντί» Ούντον Λέτσχνερ. Η χρήση της περίφημης κεραμικής πορσελάνης Ζόεναϊ, του «βασιλιά των κεραμικών» και πλακιδίων σε έντονα μπλε, κίτρινα και πράσινα χρώματα, αλλά και σχεδίων που αναζητούν τις ασιατικές ρίζες των μαγυάρικων φύλων και της ουγγρικής λαϊκής τέχνης, έστω και αν τα μοτίβα του μοιάζουν ινδοπερσικά και δεν θυμίζουν τις εκείθεν των Ουραλίων στέπες, είναι το «σήμα κατατεθέν» του. Θα σχεδιάσει πλήθος κτηρίων της Βουδαπέστης, όμως το για πολλούς μεγαλύτερο αριστούργημά του βρίσκεται στην πρωτεύουσα της γειτονικής Σλοβακίας, Μπρατισλάβα και είναι η περίφημη «Μπλε Εκκλησία».
Η Αγία Ελισάβετ είναι η προστάτιδα των αρτοποιών, των αδίκως κατηγορουμένων, των άστεγων, των νοσηλευτών, των φοιτητών και των χηρών. Συχνά απεικονίζεται να δίνει ελεημοσύνη άνθη, ψωμί, και νερό με στάμνα στους φτωχούς
Μεσημέρι Τρίτης. Κατεβαίνω από το κέντρο της παλιάς πόλης στα νοτιοανατολικά προς τον Δούναβη, σε μια ενδιαφέρουσα διαδρομή με εναλλαγές, καθώς περνώ τα ανατολικά όρια της παλιάς πόλης και μπαίνω στη σύγχρονη, με άλλους ρυθμούς και αντιπροσωπευτικές εικόνες της καθημερινότητας. Ενδιάμεσα συναντώ την Μπλε Εκκλησία. Το χρώμα της είναι «μπέιμπι μπλου», το παστέλ μπλε που βλέπουμε σε ζαχαρωτά, βρεφικά ενδύματα και υποδήματα και τη σημαία της Αργεντινής. Ονομάστηκε έτσι το 1892 (στην Ιταλία ονομάστηκε Κάρτα ντα Τσούκερο από το χρώμα του χαρτιού που συσκευαζόταν αρχές 20ού αιώνα η ζάχαρη) και λέγεται ότι ηρεμεί. Όχι τυχαία, τέλος της δεκαετίας 1960, εποχή δικαιωματικών κινημάτων, ο Βρετανοαμερικανός φιλόσοφος Άλαν Γουότς, κάτοικος Σοσαλίτο, 7 χιλιόμετρα βορείως του Σαν Φρανσίσκο, είχε προτείνει να βαφτούν τα ασπρόμαυρα περιπολικά του San Francisco Police Department, λευκό και μπέιμπι μπλου (η ιδέα υλοποιήθηκε τη δεκαετία του 1970, για να ξαναβαφτούν ασπρόμαυρα τέλος της δεκαετίας του 1980), όπως επίσης να ντυθούν οι αστυνομικοί με μπείμπι μπλου στολές αντί μπλε σκούρο, προκείμενου να τους ηρεμεί το χρώμα και να μην ασκούν βία.
Η Μπλε Εκκλησία, Κεκ Τέμπλομ ουγγρικά και Μοντρί Κοστόλικ σλοβακικά, εγκαινιάσθηκε το 1913 και είναι αφιερωμένη στην Ελισάβετ της Ουγγαρίας, γι’ αυτό ονομάζεται Ναός της Αγίας Ελισάβετ (Κόστολ Σβέτεϊ Αλζμπέτι στα σλοβακικά και Σεντ Ερσέμπετ Τέμπλομ στα ουγγρικά). Η Ελισάβετ της Θουριγγίας, ήταν πριγκίπισσα της Ουγγαρίας, λανδγραβίνη της Θουριγγίας και Αγία, προστάτιδα του Τρίτου Τάγματος του Αγίου Φραγκίσκου του οποίου υπήρξε από τα πρώτα μέλη. Γεννήθηκε 7 Ιουλίου 1207 στην Μπρατισλάβα όταν αυτή ονομαζόταν Ποσζόνι και ανήκε στην Ουγγαρία. Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου του 1231 στο Μάρμπουργκ της Θουριγγίας της τότε Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το οποίο σήμερα ανήκει στο κρατίδιο της Έσσης με την γοτθική εκκλησία της Αγίας Ελισάβετ (η οποία χρησίμευσε ως μοντέλο για τον Καθεδρικό της Κολωνίας) να δεσπόζει πάνω από την πόλη. Η Ελισάβετ ανακηρύχθηκε αγία μόλις 3,5 χρόνια από τον θάνατό της, στις 27 Μαΐου του 1235 στην Περούτζια, από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΧ, κατόπιν αρκετών μαρτυριών για θαύματα ιάσεων στον τάφο της, στον ναό του νοσοκομείου που έχτισε μετά τη χηρεία της σε ηλικία 20 ετών όταν πέθανε ο σύζυγός της Λουδοβίκος ο λανδγράβος της Θουριγγίας.
Σε μπέιμπι μπλου και το εσωτερικό της Μπλε Εκκλησίας
Παρά το ύψος των 37 μέτρων, το ασυνήθιστο μπλε χρώμα και το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ύφος, αντιπροσωπευτικό δείγμα ουγγρικής art nouveau, θα ήταν εύκολο να προσπεράσω τον ναό αν δεν κοίταζα προσεκτικά στα δεξιά μου και δεν είχα προσδιορίσει εκ των προτέρων στον χάρτη την ακριβή τοποθεσία, αφού και οι τουριστικοί οδηγοί συνήθως προειδοποιούν ότι δεν φαίνεται εύκολα από τον δρόμο.
Μαζί μου είχε φτάσει μία ομάδα μαθητών, ένα γκρουπ Ιαπώνων και μια αποστολή αρχιτεκτόνων που με μπλοκ και μολύβια σχεδίαζαν τον ναό. Ο συνάδελφός τους που τον έχτισε είχε πάντως μεγάλη και δημιουργική φαντασία, καθώς ανέμιξε επιτυχώς στοιχεία art nouveau, οριενταλικά και ρωμανικά, σε μπλε χρώματα. Ο ναός αυτός είναι που προτιμούν πολλοί στην πόλη να παντρευτούν και σχηματίζονται ατέλειωτοι κατάλογοι καθημερινά για γάμους. Το εσωτερικό του ναού είναι εξίσου ενδιαφέρον, σε λευκά και μπλε χρώματα και με μια εικόνα της Αγίας Ελισάβετ να δίνει ελεημοσύνη στους φτωχούς.
Φεύγοντας παρατηρώ έξω από τον ναό κάποιο άγαλμα κατά των αμβλώσεων, ένα φίδι που στραγγαλίζει κοτόπουλα. "Για τα αγέννητα παιδιά".
