Της Πόλυς Κρημνιώτη
Η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, ενταγμένη στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 1988, βρίσκεται αίφνης στην επικαιρότητα. Αιτία, η πολυκατοικία που "φύτρωσε" στην καρδιά της πόλης των Ιπποτών, ένα σύγχρονο κτήριο που φυσικά δεν συνάδει ούτε με τον αρχιτεκτονικό ούτε και με τον ιστορικό χαρακτήρα του περιβάλλοντός του. Πόσο ξαφνικά όμως φύτρωσε η σομόν οικοδομή εντός της μεσαιωνικής πόλης και δίπλα ακριβώς από συστάδα αρχαιοτήτων; Αυτή η μικρή λεπτομέρεια, που αφορά το χρονοδιάγραμμα της ανέγερσης της οικοδομής και των διαδικασιών που απαιτήθηκαν, οικοδομική άδεια, μελέτη κ.ο.κ., ώστε να "φυτρώσει" ένα τέτοιο κτήριο πλάι στα αποκατεστημένα, σύμφωνα με τους όρους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ιδιόκτητα ακίνητα, φαίνεται να μην απασχολεί όσους εσχάτως εκπλήσσονται από το "έγκλημα" επιχειρώντας να το αποδώσουν στην κυβέρνηση και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού.
Όντως πρόκειται για έγκλημα. Ωστόσο πίσω από κάθε "έγκλημα" κρύβεται ο ή οι δολοφόνοι, ή οι ηθικοί αυτουργοί. Κι εδώ δεν πρόκειται για αστυνομικό μυθιστόρημα του Μάρκαρη ή του Καμιλλέρι αλλά για πραγματικά γεγονότα, τα οποία φέρουν τη βούλα όχι μιας, αλλά δύο γνωμοδοτήσεων του ΚΑΣ.
Η πρώτη θετική γνωμοδότηση το 2005
Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή. Στις 28 Ιουλίου 2005 η Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων εισάγει για έγκριση στο ΚΑΣ την ανέγερση καταστημάτων σε οικόπεδο που βρίσκεται επί των οδών Πλάτωνος και παρόδου Σωκράτους, στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, στο οποίο είχαν ανασκαφεί κλασικά, ελληνιστικά και βυζαντινά λείψανα τοίχου, καθώς και ευρήματα της περιόδου της ιπποτοκρατίας. Το μισό οικόπεδο είχε ήδη απαλλοτριωθεί με 327 εκατομμύρια δραχμές για να παραμείνει αρχαιολογικός χώρος, ενώ στο υπόλοιπο είχε επιτραπεί η οικοδόμηση.
Ο πρόεδρος τότε του ΚΑΣ Χρήστος Ζαχόπουλος προτείνει αρχικά τη θετική γνωμοδότηση για τη μελέτη και στη συνέχεια τη διατύπωση των απαιτούμενων παρατηρήσεων, όπως το να διατηρηθούν σε κατάχωση οι αρχαιότητες που είχαν βρεθεί και να υπάρξει πρόβλεψη για την απορροή των υδάτων, προκειμένου να μην καταστραφούν οι αρχαιότητες από την υγρασία. Το Συμβούλιο γνωμοδοτεί ομόφωνα υπέρ της έγκρισης ανέγερσης της διώροφης οικοδομής και, βάση της γνωμοδότησης, εκδίδεται η Υπουργική Απόφαση έγκρισης υπό τους όρους “τα αρχαία που βρίσκονται στον χώρο που θα ανεγερθεί η οικοδομή να καταχωθούν, αφού πρώτα αποτυπωθούν, καταγραφούν και φωτογραφηθούν, και αφετέρου να συνταχθεί μελέτη για την απορροή των ομβρίων υδάτων και την προστασία των αρχαίων από την υγρασία, ενώ προστίθενται και κάποιες ακόμη παρατηρήσεις τις οποίες η αρχιτεκτονική μελέτη έπρεπε να λάβει υπόψη της με βάση τις υποδείξεις των αρμόδιων Εφορειών Αρχαιοτήτων και να επανυποβληθεί σε αυτές για την τελική θεώρηση.
Ωστόσο η υπουργική απόφαση (ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ29/6945/3612/12-8-2005), με υπογραφή του τότε υφυπουργού Πολιτισμού Πέτρου Τατούλη, ουδέποτε υλοποιήθηκε.
Ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου επέστρεψε με νέο αίτημα που στάλθηκε στο ΚΑΣ, το 2010, όπου ζητούσε πάλι την ανέγερση οικοδομής. Η τότε 4η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η τοπική δηλαδή Εφορεία, ανέφερε στην κεντρική Υπηρεσία ότι ο ιδιοκτήτης είχε σκάψει αυθαίρετα και, αντί να καταχώσει τις αρχαιότητες σύμφωνα με την απόφαση του ΚΑΣ, τις είχε καταστρέψει, γεγονός για το οποίο είχε μηνυθεί. Παρ' ότι η Υπηρεσία θεώρησε πρωτοποριακή την αρχιτεκτονική μελέτη, έθεσε το θέμα της πρόσβασης στον αρχαιολογικό χώρο ζητώντας να παραχωρηθεί στο υπουργείο Πολιτισμού το ισόγειο της οικοδομής, απ' όπου υπήρχε πρόσβαση και θέα στον αρχαιολογικό χώρο.
Το 2011 ξεκινά η ανέγερση
Το θέμα εισήχθη για συζήτηση στο ΚΑΣ στις 5 Ιουλίου 2011, με πρόεδρο την τότε γενική γραμματέα του υπουργείου Λίνα Μενδώνη. Η εισηγήτρια Ευγενία Γερούση, προϊσταμένη τότε της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων του υπουργείου, ενώ ενημερώνει το Συμβούλιο ότι η υπουργική απόφαση δεν υλοποιήθηκε "εξαιτίας αυθαίρετης εργασίας εκσκαφών και συνακόλουθης καταστροφής των αρχαίων από τον ιδιοκτήτη", εν τούτοις εισηγείται υπέρ της έγκρισης του αιτήματος του ιδιοκτήτη για την ανέγερση της διώροφης οικοδομής. Παρ' ότι υπήρξε σχετική συζήτηση για το πώς νομιμοποιούνται να δώσουν άδεια σε έναν ιδιοκτήτη που, σύμφωνα με τα στοιχεία (ο ίδιος το αρνήθηκε στη συνεδρίαση όπου παρέστη), είχε καταστρέψει ανεσκαμμένες αρχαιότητες, η γνωμοδότηση του ΚΑΣ τελικά υπέρ της έγκρισης της οικοδομής ήταν ομόφωνη.
Στη συνεδρίαση εκείνη παρόντα ήταν τα τότε μέλη του ΚΑΣ: Λ. Μενδώνη, Α. Κλαδιάς, Ε. Γατοπούλου, Β. Αδρύμη, Α. Καββαδία, Α. Κυπαρίσση, Ν. Σταμπολίδης, Ε. Τσοφοπούλου, Λ. Παλαιοκρασσά, Δ. Τριαντάφυλλος, Π. Βαλαβάνης, Η. Μαριολάκος, Δ. Μικρός.
Ακολούθησε η υπουργική απόφαση ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ29/80052/2468/23-8-2011 με υπογραφή του τότε υπουργού Πολιτισμού Παύλου Γερουλάνου, η οποία και υλοποιήθηκε καθώς η οικοδομή άρχισε να χτίζεται. Η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων παρακολουθεί έκτοτε την πρόοδο των εργασιών, οι οποίες ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί.
Καμία σχέση με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ
Όλοι οι παραπάνω δεν έχουν καμία σχέση με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ απο το 2015 και εξής. Απορούμε πώς κάποιοι "ξέχασαν" αυτή τη μικρή λεπτομέρεια και, στην προσπάθειά τους να πλήξουν τις κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ, τους φόρτωσαν "αμαρτήματα" που είχαν εισηγηθεί και υπογράψει!
Όπως ήταν φυσικό βέβαια, η οικοδόμηση αυτή προκάλεσε αντιδράσεις και στη ροδιακή κοινωνία, αλλά και στην UNESCO, η οποία έφτασε να ζητάει εξηγήσεις από το ΥΠΠΟΑ. Να θυμίζουμε ότι η UNESCO ζητά συγκεκριμένους όρους και προδιαγραφές για τα μνημεία που είναι ενταγμένα στον κατάλογό της. Απορίας άξιον πώς η Ευγενία Γερούση, διευθύντρια του ΥΠΠΟΑ, που είναι και εθνική συντονίστρια για την UNESCO, εισηγήθηκε τότε υπέρ της ανέγερσης μιας τέτοιας οικοδομής. Επίσης απορίας άξιον είναι και το τι θα κληθεί να απαντήσει τώρα η εθνική συντονίστρια. Να σημειώσουμε ότι, σε περίπτωση που μια πόλη δεν πληροί τους όρους προστασίας της UNESCO, μπορεί ακόμα και να αποχαρακτηριστεί.
Κάπως έτσι λοιπόν ξεφύτρωσε η σομόν μεζονέτα στην καρδιά της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου.
Μπροστά σε αυτό το δεδομένο και προκειμένου να μην αρχίσουν να φυτρώνουν κι άλλες σομόν οικοδομές στη μεσαιωνική πόλη, η νυν ηγεσία του ΥΠΠΟΑ, διά του υφυπουργού Κώστα Στρατή, το προηγούμενο Σάββατο, στο πλαίσιο του συνεδρίου για την 30ή επέτειο της ένταξης της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, έσπευσε να πάρει τα μέτρα της. Συνυπέγραψε με το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, τον Δήμο της Ρόδου και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, κατ’ αρχάς ένα μνημόνιο συνεργασίας και στη συνέχεια θα ακολουθήσει προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης, ώστε "να προσδιοριστούν στόχοι και δράσεις και να δεσμευτούν τα συμβαλλόμενα μέρη στο κοινό όραμα για την προστασία, ανάδειξη, διαχείριση και βιώσιμη ανάπτυξη της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου ως ενεργού οικισμού που αποτελεί μνημειακό σύνολο παγκόσμιας εμβέλειας".
