Η ιστορία των τεχνών χάνεται στα βάθη των αιώνων, έχοντας ως δημιουργό και θεράποντα τον άνθρωπο. Τη μονάδα εκείνη που, αδιαφορώντας για την προσωπική της υστεροφημία, κατέθετε το περίσσευμα έμπνευσής της είτε στις ζωγραφιές που ανακαλύπτουμε σε σπήλαια, είτε τραγουδώντας, είτε κατασκευάζοντας πρωτόγονα μουσικά όργανα. Η συμβολή του ανώνυμου προϊστορικού καλλιτέχνη, συναντιόταν με τις αντίστοιχες άλλων ανθρώπων σχηματοποιώντας την ομαδική - συλλογική δημιουργία που έφτασε ως εμάς με την μορφή των δημοτικών τραγουδιών, των αφηγήσεων, των παραμυθιών, του Καραγκιόζη, των λαϊκών δρώμενων.
Παράλληλα λοιπόν με την ατομική δημιουργία, σε όλη τη διαδρομή του ανθρώπινου πολιτισμού, η συλλογική δημιουργία παρήγαγε θαυμαστά έργα, εμπνέοντας αλλά και εμπνεόμενη από τους «ατομικούς» παραγωγούς. Επηρεασμένη η τέχνη και από τις ιδεολογικοπολιτικές κατακτήσεις του 19ου αιώνα και έως τις μέρες μας, αναγόρευσε τη συλλογική δημιουργία ως ύψιστο ζητούμενο στο πλαίσιο του εκδημοκρατισμού της κοινωνίας αλλά και στην πορεία προς ένα σύστημα σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού μετασχηματισμού της.
Είχαμε λοιπόν και σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και στην πράξη τη δημιουργία ομάδων καλλιτεχνικής παραγωγής. Καλλιτέχνες, τεχνικοί και διοικητικοί που συνεργάζονται σε όλες τις φάσεις διαμόρφωσης ενός έργου τέχνης, με πιο συχνές τις συνέργειες στο θέατρο, τη μουσική και τον χορό. Για να συμμετέχει κανείς σε μια τέτοια ομάδα συλλογικής δημιουργίας, θα πρέπει να συνδιαμορφώνει και εν τέλει να αποδεχθεί έναν κοινό στόχο. Να συμμετέχει ισότιμα και να είναι υπεύθυνος μέσα από σαφώς ορισμένους όρους, ρόλους και καθήκοντα. Το αποτέλεσμα είναι περιουσία όλων και όλοι φέρουν την ευθύνη της επιτυχίας ή της αποτυχίας.
Το πεδίο της τέχνης στο οποίο υπάρχει άφθονο τέτοιο έργο είναι το θέατρο. Με την ανάμνηση παλιότερων ειδών ομαδικού θεάτρου όπως είναι η κομέντια ντελ άρτε, το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, το κίνημα του εναλλακτικού θεάτρου, επαναφέρει την πρόκληση της συλλογικής δημιουργίας. Μια ιδέα προσεγγίζεται μέσα από αυτοσχεδιασμούς, δοκιμές αλλά και θεωρητική διερεύνηση. Σταδιακά προστίθεται η μουσική και η οργανωμένη χορευτική κίνηση και, τέλος, ένα ομαδικά διαμορφωμένο κείμενο αποτελεί το γραπτό σώμα της παράστασης. Η ανάγκη για πλήρη κατάρριψη ιεραρχιών και αυθεντιών οδήγησε σε έναν καθολικό επιμερισμό καθηκόντων. Όλοι έκαναν τα πάντα. Η ίδια η πραγματικότητα όμως οδήγησε αυτές τις ομάδες σε επιμερισμό ευθυνών και καθηκόντων, χωρίς να αμφισβητείται η ισότιμη συμμετοχή των μελών εντός τους.
Κορυφαία θέση σε αυτό όλο το κίνημα έχει το «Λίβινγκ Θίατερ», με κύριους εμπνευστές τους Τζούλιαν Μπεκ και Τζούντιθ Μαλίνα. Παραστάσεις έδωσε ο θίασος αυτός και στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, το 1979. Υπήρξε και το «Όπεν Θίατερ» στις ΗΠΑ, που δημιουργήθηκε από τον Τζόζεφ Τσέκιν το 1959. Μετά τον θάνατο του ο θίασος λειτούργησε με απόλυτα συλλογικό τρόπο. Στην Αγγλία έχουμε τον θίασο «Πιπλ Σόου» και ακόμα πολλά στοιχεία ομαδικής παραγωγής συναντάμε στον θίασο «Θέατρο του Ήλιου» της Αριάν Μνούσκιν. Στην Ελλάδα καταγράφουμε στοιχεία συλλογικής δημιουργίας στο «Θέατρο του Βουνού», που άνθισε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στα χωριά της Ελεύθερης Ελλάδας, και αργότερα, στη δεκαετία του '70, τα πρώτα χρόνια του «Ελεύθερου Θεάτρου» στο Άλσος Παγκρατίου. Ακόμα το «Θέατρο του Λαού» στην οδό Κεφαλληνίας στην Κυψέλη, η πρώτη περίοδος του «Θεάτρου της Άνοιξης» και άλλες πολλές προσπάθειες μέχρι σήμερα στον μεγάλο χάρτη των θεατρικών ομάδων, κυρίως της Αθήνας.
Η συλλογική δημιουργία είναι σπουδαία υπόθεση. Βασίζεται στην προσωπική συμβολή του κάθε μέλους. Και έχει τόσες δυσκολίες, όσο και η πετυχημένη δημοκρατική λειτουργία εντός οποιασδήποτε συλλογικότητας.
Γιατί η Δημοκρατία θέλει κότσια. Και στην τέχνη...
