Του Στέφανου Κασίμη*
Μετά την πολυετή περιπέτεια της οικονομικής κρίσης και της κοινωνικής παρακμής, η ελληνική κοινωνία εισέρχεται σε μία νέα ιστορική φάση, την οποία συνηθίσαμε να την ονομάζουμε «μεταμνημονιακή εποχή». Σημασία, όμως, δεν έχει η ονομασία, αλλά η επιβεβλημένη κοινωνική ανάγκη να επαναπροσδιορισθεί η κοινωνία σε όλους τους τομείς και σε όλες τις δομές της.
Ι. Διαμορφώνονται νέες πραγματολογικές συνθήκες για την αντιμετώπιση των πολιτικών, των κοινωνικών και των οικονομικών προβλημάτων του τόπου μας. Ταυτόχρονα, διατυπώνονται αιτήματα αυτοπροσδιορισμού της ελληνικής κοινωνίας, τα οποία μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες: η πρώτη αναφέρεται στην αδήριτη ανάγκη να ανασυγκροτηθεί η πολιτική και κατ’ επέκταση η κοινοβουλευτική δημοκρατία και να απαλλαγούμε οριστικά από την τεχνοκρατική ρύθμιση των κοινωνικών προβλημάτων μέσω των μνημονίων. Έχει, βεβαίως, επιτευχθεί η «έξοδος από τα μνημόνια», αλλά χρειάζεται σθένος και επιμονή, για να εξαλειφθεί και το τελευταίο ίχνος επιτήρησης και επιτροπείας από τις μετα-δημοκρατικές αρχές. Η πολιτική και η ρυθμιστική λειτουργία της επιβάλλεται να αποκατασταθεί πλήρως.
Το δεύτερο αίτημα συνδέεται και αυτό με το μετασχηματισμό του πολιτικού και συνειδησιακού αυτοπροσδιορισμού μας στη νέα ιστορική φάση. Οφείλουμε όλοι μας (πολίτες και πολιτικοί) να εργασθούμε, για να απαλείψουμε δύο χαρακτηριστικά του κράτους μας, τα οποία «κατασκευάσθηκαν» ως συγκροτησιακές δομές του κατά την περίοδο της κρίσης. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι το «φορολογικό κράτος» και το «κράτος χρέους». Το πρώτο χαρακτηριστικό αναφέρεται στην εσωτερική ανασυγκρότηση του κράτους και στο ρόλο τον οποίο παίζει στην οικονομική ανάπτυξη της κοινωνίας μας. Το δεύτερο έχει να κάνει με τη θέση της χώρας στο παγκόσμιο σύστημα δημοσιονομικής οργάνωσης.
Όσον αφορά στο δεύτερο αυτό αίτημα, το οποίο επαναδιατυπώνεται ως πολιτικό ζήτημα αυτοσύστασης ενός σύγχρονου ορθολογικού κράτους, αξίζει να σημειωθεί ότι η ίδια η συγκρότηση του κράτους προσδιορίζεται από την επαναθεμελίωση της πολιτικής. Η τεχνοκρατική αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων οδήγησε στο «κράτος χρέους» και στο «φορολογικό κράτος». Κατά τη νέα ιστορική φάση επιβάλλεται να ανακατασκευασθεί το Κράτος ως πολιτική δομή, η οποία εγγυάται την πολιτική ελευθερία των πολιτών και προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη.
Το τρίτο κοινωνικό αίτημα αναφέρεται στο ζήτημα της θέσης της χώρας μας στον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος. Η μεταμνημονιακή Ελλάδα δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως κομπάρσο στη διεθνή σκηνή, αλλά θέτει σε εφαρμογή σχέδια πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής ηγεμονίας στις επιμέρους γεωστρατηγικές σφαίρες (βλ. Βαλκάνια, Ανατολική Μεσόγειο κ.α.). Στη νέα ιστορική φάση η ελληνική κοινωνία ανακτά το χαμένο έδαφος στο γεωπολιτικό πεδίο, το οποίο κληρονόμησε από την περίοδο της κρίσης. Και επιπλέον διεκδικεί, όπως φάνηκε και στην περίπτωση της «Συμφωνίας των Πρεσπών», ρυθμιστικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.
ΙΙ. Τα αιτήματα της κοινωνίας επιβάλλεται να διατυπωθούν ως πολιτικές κανονιστικές ιδέες και στη συνέχεια να «μεταφρασθούν» σε πολιτικές αποφάσεις και πράξεις. Τα τρία μείζονα λοιπόν κοινωνικά αιτήματα, η επανασύσταση της πολιτικής έναντι της τεχνοκρατίας, ο κοινωνικός και οικονομικός ρόλος του κράτους και η θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος, βρίσκονται στο πολιτικό τραπέζι. Και το ερώτημα διατυπώνεται ως εξής: ποιές από τις υφιστάμενες πολιτικές δυνάμεις του τόπου μας μπορούν να επωμισθούν το πολιτικό έργο της μετατροπής αυτών των κοινωνικών αιτημάτων σε πολιτικές αποφάσεις και πράξεις; Οι συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις του κοινοβουλίου, ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ και ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, όπως και άλλες εξωκοινοβουλευτικές δυνάμεις, δεν είναι σε θέση να επεξεργασθούν στοιχειωδώς κάποιο ορθολογικό σχέδιο απάντησης στα κοινωνικά αιτήματα. Ο συντηρητισμός, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι «κλειστό σύστημα» διακυβέρνησης στην ιστορία των κοινωνιών.
Το έργο της πολιτικής «μετάφρασης» των κοινωνικών αιτημάτων αναλαμβάνουν οι προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις εκ των πραγμάτων. Αυτές οι δυνάμεις στο κοινοβούλιο είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΙΝΗΜΑ ΑΛΛΑΓΗΣ και το Ποτάμι. Παρατηρείται, όμως, το εξής πολιτικό παράδοξο: ενώ οι κοινωνικές τάσεις ορίζουν το προοδευτικό πλαίσιο της πολιτικής δράσης, οι ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων αρνούνται να ακούσουν την ίδια τη «φωνή της κοινωνίας». Διατυπώνεται, λοιπόν, μία «διαφορά», μία απόσταση ανάμεσα στα κοινωνικά αιτήματα και στο πολιτικό έργο των προοδευτικών κοινοβουλευτικών κομμάτων.
Όλοι εμείς οι οποίοι κατανοήσαμε αυτή τη «διαφορά», αυτή την απόσταση, αναλαμβάνουμε την πρωτοβουλία της σύγκλισης των προοδευτικών δυνάμεων. Μία τέτοιου τύπου πρωτοβουλία αποβλέπει σε δύο στόχους: πρώτον, να γεφυρωθεί επιτέλους η απόσταση ανάμεσα στην κοινωνική δυναμική του πολιτικού αυτοπροσδιορισμού του τόπου μας και στα υφιστάμενα κοινοβουλευτικά κομματικά υποκείμενα, τα οποία δεν αποδέχονται τις συμμαχίες για κοινή πολιτική δράση. Ο δεύτερος στόχος της πρωτοβουλίας μας ανάγεται στην υπεράσπιση των θεμελιωδών συστατικών της σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, η οποία υποφέρει παντοιοτρόπως κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια (μετά το έτος τομή 1989). Οι δύο αυτοί στόχοι διαμεσολαβούνται και αλληλοσυνδέονται με τον εξής διαλεκτικό τρόπο: σε αντίθεση προς τον συντηρητισμό (ως ιδεολογία και ως πολιτική) οι προοδευτικές δυνάμεις, στο βαθμό που δεν εγκλωβίζονται σε προ-πολιτικές συνθήκες, μπορούν στην εκάστοτε πολιτική και ιστορική συγκυρία να επεξεργάζονται ιδεολογικά προγράμματα και πολιτικά σχέδια, τα οποία συγκεκριμενοποιούν τη διαμεσολάβηση των δύο στόχων της πρωτοβουλίας μας.
Επί του προκειμένου, λοιπόν, έχουμε μπροστά μας δύο «πράγματα» (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου): την απόσταση ανάμεσα στα κοινωνικά αιτήματα και την πολιτική δράση των υφισταμένων προοδευτικών κοινοβουλευτικών υποκειμένων (αυτό είναι το ένα) και από την άλλη την ορθολογική δικαιο-πολιτική δομή της ίδιας της πολιτικής κοινωνίας και την υπεράσπισή της. Η ιστορικο-πολιτική προοπτική της ελληνικής κοινωνίας, προσδιορίζεται απ’ αυτούς τους δύο παράγοντες (απ’ αυτά τα δύο «πράγματα»). Η δική μας πρωτοβουλία έχει ως στόχο της να αποσαφηνίσει στην κοινή γνώμη (στη δημόσια σφαίρα) τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στα δύο αυτά «πράγματα». Αυτό σημαίνει ότι στο βαθμό που δεν γεφυρώνεται η «διαφορά» ανάμεσα στα κοινωνικά αιτήματα και τα υφιστάμενα κομματικά υποκείμενα του προοδευτικού χώρου, τότε επιβάλλεται να εξετάσουμε κατά πόσον αυτά τα κοινοβουλευτικά κόμματα εντάσσονται στο σύστημα της προοδευτικής πολιτικής ή τελικά ανήκουν στον απηρχαιωμένο συντηρητισμό. Από την άλλη, όλοι εμείς που συμμετέχουμε σ’ αυτή την πρωτοβουλία τονίζουμε ότι το αξιακό σύστημα του σοσιαλισμού (όπως ιστορικά θεμελιώθηκε και όπως ισχύει στις μέρες μας) είναι επίκαιρο στον εικοστό πρώτο αιώνα και συνιστά το μοναδικό πρωτοποριακό πρόγραμμα πολιτικής δράσης.
ΙΙΙ. Τελική παρατήρηση και σχόλιο
Η πρωτοβουλία μας υπερασπίζεται τον πολιτικό αυτοπροσδιορισμό της ελληνικής κοινωνίας στις συνθήκες της «μεταμνημονιακής εποχής». Ταυτόχρονα, απευθύνει έκκληση προς τις ηγεσίες των προοδευτικών πολιτικών κομμάτων να διαβουλεύονται και να συνεργάζονται όχι μόνον στα επιμέρους θεματικά αντικείμενα του πολιτικού βίου μας (βλ. συμφωνία των Πρεσπών, αναθεώρηση του συντάγματος κ.α.), αλλά προ πάντων να επεξεργασθούν την «πολιτική διαφορά» ανάμεσα στην κοινωνία και τα ίδια τα κομματικά υποκείμενα του προοδευτικού χώρου. Το ιστορικό μέλλον της ελληνικής κοινωνίας προσδιορίζεται τελικά απ’ αυτό που ονομάζω δομική σύγκλιση των προοδευτικών δυνάμεων. Κάθε φορά που η ελληνική κοινωνία ως πολιτική οντότητα δεν «άκουσε» τη δεδομένη βιοτική και κοινωνική πραγματικότητα, τότε οδηγήθηκε σε «τραγωδίες». Η πρωτοβουλία μας αρθρώνει μία έλλογη κραυγή πολιτικής αγωνίας! Η ελληνική κοινωνία μπορεί να προχωρήσει στη νέα ιστορική φάση της μόνον με την σύγκλιση των προοδευτικών δυνάμεων. Η σύγκλιση αυτή έχει επιτευχθεί στην ίδια την κοινωνία και περιμένουμε όλοι μας (πολίτες και πολιτικοί) να εκφρασθεί και στην κομματική σφαίρα και τελικά και στο πολιτικό επίπεδο.
* Μηχανικός περιβάλλοντος
