Έτσι προσφωνούσα εν ζωή τον Κωστή Στεφανόπουλο, ουχί εθιμοτυπικά λόγω αξιώματος, αλλά διότι στη συνείδησή μου ήταν ο πιο έξοχος, ο «εξοχότατος» Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Τον εκλιπόντα Πρόεδρο είχα το κοινωνικό προνόμιο να τον γνωρίσω όταν ήμουν κάτι ολιγότερο από δεκαπέντε ετών, το «βρόμικο 1989». Τότε, η μικρομεσαία επιχειρηματίας και συνδικαλίστρια των εμπόρων του Πειραιά μητέρα μου, Λίζα Φυτηλά - Κυριακαράκου, εντάχθηκε στο κόμμα του, στη Δημοκρατική Ανανέωση (ΔΗ.ΑΝΑ.), για να πολιτευτεί το 1990 στην Α' Περιφέρεια Πειραιά. Ήταν η θρυλική πολιτευτής η οποία εκλέγετο βουλευτής, με σχεδόν 1.500 σταυρούς έως τα χαράματα, οπότε η έδρα της Α' Πειραιά κερδήθηκε από το πρώτο μικρό κόμμα, τον Συνασπισμό, με εκλεγέντα τον Μ. Ανδρουλάκη. Η έδρα, ελέω απλής αναλογικής, «γλίστρησε» στο υπόλοιπο Αττικής, όπου εξελέγη ο Θ. Κατσίκης με 300 σταυρούς, επί της ουσίας με τις ψήφους της ΔΗ.ΑΝΑ. από όλη την Ελλάδα. Η Λίζα Φυτηλά - Κυριακαράκου ήταν το στέλεχος της ΔΗ.ΑΝΑ. το οποίο ώθησε τον Κ. Στεφανόπουλο να «χτίσει τις γέφυρες» με την Ανανεωτική Αριστερά διά της στήριξης των υποψήφιων δημάρχων των συνεργειών ΠΑΣΟΚ - Συνασπισμού, με την ίδια να υπηρετεί ως δημοτικός σύμβουλος του Στ. Λογοθέτη. Περαιτέρω, τον εισήγαγε στις παραγωγικές τάξεις προτείνοντάς τον για επίτιμο πρόεδρο του ΕΒΕΠ. Κάθε πρωτοχρονιά ο Κ. Στεφανόπουλος τιμούσε την εκδήλωση του ΕΒΕΠ ως επίτιμος πρόεδρός του, κοντά στις αγωνίες των ανθρώπων της αβέβαιης αγοράς. Δεν έλειπε όμως ποτέ και από το Εργατικό Κέντρο Πειραιά, όπου οι αριστεροί αγωνιστές της εργατιάς τον αγαπούσαν ωσάν να ήταν σύντροφος. Ο Κ. Στεφανόπουλος ούτε ελίτιζε ούτε λαΐκιζε. Ήταν ο πολιτικός, ο άνθρωπος που διαλεγόταν. Ένας gentleman προς όλους, για όλους!
Η ΔΗ.ΑΝΑ. με μοναδικό ευρωβουλευτή της, ήδη από το 1989, τον καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας, κ. Νιάνια, μετείχε στο Ευρωπαϊκό Κεντρώο Φιλελεύθερο Κόμμα. Ήταν ο πολιτικός φορέας που επινόησε τον όρο «κοινωνικός φιλελευθερισμός» κατά το συνέδριό του την άνοιξη του 1991 σε μια μικρή αίθουσα του ξενοδοχείου Holiday Inn. Με τα πενιχρά επικοινωνιακά του μέσα το κόμμα του Κ. Στεφανόπουλου ήταν το πρώτο αντισυστημικό κόμμα της Μεταπολίτευσης με θέσεις πιο επίκαιρες από ποτέ αναφορικά με τη διαφανή, συνετή διακυβέρνηση, με το ασφαλιστικό και το συνταξιοδοτικό.
Όσοι πολίτες συστρατευθήκαμε με τον Κ. Στεφανόπουλο αποξενωθήκαμε, λοιδορηθήκαμε ακόμα και από οικείους μας. Ο κυνισμός είχε έκτοτε μολύνει τη μέση συνείδηση τη γαλουχηθείσα με την πολιτική ευνοιοκρατία. Ο άνδρας αυτός όμως μας άλλαξε την κοσμοθεωρία, μας έδωσε μαθήματα ιδεαλισμού, ήταν σαν πατέρας μας, η έμπνευσή μας.
Ως οικογένεια στενών συναγωνιστών του τον είχαμε ζήσει εκ του σύνεγγυς. Ήμουν πρωτοετής φοιτητής στο Λονδίνο κατά τις ευρωεκλογές του 1994, οπότε υπηρέτησα εκλογικός αντιπρόσωπος της ΔΗ.ΑΝΑ. στο Γενικό Προξενείο. Με τη μικρή πολιτική προβολή που πρόλαβα να υφάνω με ολίγους αξιόπιστους φίλους - συμφοιτητές, διασφαλίσαμε το 4% των ψηφισάντων της παροικίας. Η ΔΗ.ΑΝΑ. ήλθε και πάλι δεύτερη μετά τον Συνασπισμό με εκλεγέντα ευρωβουλευτή τον Μ. Παπαγιαννάκη. Ο Κ. Στεφανόπουλος οριακά δεν εξελέγη ευρωβουλευτής, και το 1995 η ΔΗ.ΑΝΑ. ετέθη σε παύση εργασιών. Η μικρή Αριστερά προτιμήθηκε από το μικρό υπό ανασύσταση Κέντρο. Η Αριστερά όμως αγάπησε τον Κ. Στεφανόπουλο και εκείνος μετασχηματίστηκε ουσιαστικά από το ανανεωτικό της πρόσημο κατά τις συνέργειές του με αυτήν.
Τον Πρόεδρο Στεφανόπουλο τον είδα για τελευταία φορά το 2009 στο επί της οδού Βαλαωρίτου γραφείο του. Μπαίνοντας αποκρίθηκα “Εξοχότατε”, αγκαλιαστήκαμε και σταυροφιληθήκαμε. Μου ανταπάντησε: «Τι ‘εξοχότατε’ και τυπικότητες μεταξύ μας, βρε Δημήτρη; Ξένοι είμαστε; Είσαι παλιός μου φίλος». Μιλήσαμε για τα πάντα, για τη δικηγορία που έχει αλλάξει θεμελιωδώς σε απαιτήσεις από την εποχή του, για τις σχέσεις των δύο φύλων που ομοίως έχουν αλλάξει θεμελιωδώς σε απαιτήσεις από την εποχή του.
Αυτός ήταν ο Κ. Στεφανόπουλος, ο πολιτικός, ο φίλος, ο άνθρωπος μιας κοινωνίας που άργησε να τον τιμήσει. Πόσα θα είχε γλιτώσει η χώρα εάν η Δημοκρατική Ανανέωση είχε ενταχθεί στο πολιτικό σύστημα; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Αυτό που σίγουρα μάθαμε είναι πόσα δεινά μπορεί να βιώσει ένας τόπος όταν δεν τιμά τους συνετούς όλων των ιδεολογικών χώρων. Ακριβό το μάθημα, μας στοίχισε τρία Μνημόνια.
Θυμάμαι το σύνθημά σας, Εξοχότατε, στην προεκλογική ομιλία στο Σύνταγμα το 1989: «Συμπολίτη, η ΔΗ.ΑΝΑ. δεν υπόσχεται, διότι δεν υποτιμά την κρίση σου». Υπερεκτιμήσατε όμως τη μέση πολιτική συνείδηση, είχατε και εσείς τις αυταπάτες σας. Αυτές αγαπήσαμε σε εσάς όσοι σας στηρίζαμε για χρόνια. Εσείς δεν είστε πια κοντά μας, ζούμε όμως εμείς τα «παιδιά του Στεφανόπουλου», σε διαφορετικά κόμματα ίσως, αλλά με κοινό άξονα τις διδαχές σας.
Μιλώντας βιωματικά, έχω να πω πως, έπειτα από πολλές συνειδησιακές δοκιμασίες, βρήκα, σαραντάρης, καταφύγιο στην αγκαλιά της Αριστεράς. Με τις διδαχές σας θα πορευτώ, γιατί πιστεύω πως το έδαφος είναι γόνιμο για αυτές στον χώρο αυτό. Θα το δοκιμάσω το έδαφος ελπίζοντας να μη διαψευστώ αυτήν τη φορά.
Αντίο, Εξοχότατε! Μαλακό να είναι το χώμα της Αχαΐας για την τίμια ψυχή σας!
Δημήτρης Π. Κυριακαράκος, δικηγόρος LL.M. (London Metropolitan University) Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου Οικονομίας / Εμπορίου
