του Βασίλη Δρουκόπουλου
Αν ο διπρόσωπος θεός Ιανός ήταν οικονομολόγος θα είχε σίγουρα προσληφθεί και θα δούλευε για το ΔΝΤ.
Ann Pettifor, 2013.
Έχει ειπωθεί ότι κάθε κρίση αναδεικνύεται σε μια στιγμή σημαντικής αλήθειας, όπου η σπουδαιότητα των ανθρώπων και η βαρύτητα των γεγονότων έρχονται στο φως. Σ' αυτά αξίζει να προστεθούν τα μηνύματα των ιδεών, η σημασία των σκέψεων, η θεμελίωση των επιχειρημάτων και η απόδειξη των ισχυρισμών.
Είναι γνωστό ότι στη σημερινή συγκυρία των διαπραγματεύσεων με τους «εταίρους» ένα από τα επίμαχα ζητήματα είναι το θέμα των εργασιακών σχέσεων. Αυτοί υποστηρίζουν την ενίσχυση της «ευελιξίας» της ελληνικής αγοράς εργασίας που κάθε άλλο άκαμπτη είχε υπάρξει ακόμα και πριν από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου όπως αναφέρεται στη μελέτη του Μιχάλη Βεληζιώτη και της Αλίκης Κύρου (Θεσμοί, ευελιξία και συγκριτική επίδοση των αγορών εργασίας, Μελέτη 27, ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, Ιανουάριος 2014, κεφάλαιο 5). Αντίθετα, η ελληνική πλευρά όχι μόνον αντιτάσσεται σε αυτή την πρόταση, αλλά και σχεδιάζει την ακύρωση όσων νόμων και διατάξεων έχουν απορρυθμίσει το εργασιακό πλέγμα στο όνομα της «επιβαλλόμενης» λιτότητας.
Λιγότερο γνωστό είναι ότι, εδώ και αρκετές δεκαετίες, η ορθόδοξη νεοκλασική οικονομική σκέψη είχε εξαπολύσει με όλους τους τρόπους και με όλα τα διαθέσιμα μέσα μια καταιγιστική ομοβροντία που αποσκοπούσε στο να μεταφέρει την άποψη ότι μόνον οι αποκαλούμενες «ευέλικτες» ή «ελαστικές» αγορές εργασίας ήταν σε θέση να εγγυηθούν την ανάπτυξη και την ευημερία. Αυτή η γραμμή σκέψης --όπως είχε επιδιωχθεί και ήταν αναμενόμενο-- υιοθετήθηκε, προβλήθηκε και αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο των νεοφιλελεύθερων δοξασιών στα θέματα εργασιακών σχέσεων που οι «θεσμοί» και οι ομόδοξες κυβερνήσεις επιδοκίμαζαν θερμά και ασπάζονταν. Μια προσεχτική επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας αποκαλύπτει ότι την τελευταία περίπου δεκαετία τέτοιου είδους μελέτες έχουν ατονήσει (στο πνεύμα: η αποστολή εκτελέστηκε, τώρα μόνο συντήρηση απαιτείται). Ταυτόχρονα, πολλαπλασιάζονται οι έρευνες που αποδομούν τη θεωρητική πληρότητα της ορθόδοξης οικονομικής σκέψης, που αμφισβητούν την ευρωστία των οικονομετρικών αποτελεσμάτων της και, αντίθετα, καταλήγουν σε εμπειρικά ευρήματα που δεν ενοχοποιούν τη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και την προστασία των εργατικών δικαιωμάτων ως υπεύθυνους παράγοντες που συνέβαλαν στην κρίση και αναστέλλουν την οικονομική ανόρθωση. Βέβαια, οι θεσμικοί οργανισμοί αρνούνται να αναγνωρίσουν την ύπαρξη αυτών των μελετών και να αναδείξουν τα ευρήματά τους διότι, απλούστατα, κάτι τέτοιο θα έπληττε τα ταξικά ιδεολογήματά τους.
Ακόμα λιγότερο γνωστό, πέραν της σχετικής ερώτησης του Δ. Παπαδημούλη στο Ευρωκοινοβούλιο (22.4.2015) και που ελάχιστα καλύφτηκε από τα ελληνικά ΜΜΕ, είναι η πρόσφατη ομολογία του ΔΝΤ (World Economic Outlook, Απρίλιος 2015, σ. 104-110) ότι η ρύθμιση της αγοράς εργασίας δεν έχει καμία επίδραση στην ολική παραγωγικότητα για μια σειρά προηγμένων οικονομιών μεταξύ 1970 και 2007. Προστίθεται, επίσης, η δικαιολογία ότι είναι δυνατόν αυτό το αποτέλεσμα να οφείλεται στη δυσκολία της μέτρησης από τον ΟΟΣΑ του βαθμού της ευελιξίας των αγορών εργασίας που χρησιμοποιείται στη μελέτη, ενώ βέβαια δεν είχε γίνει η επίκληση της ίδιας δικαιολογίας όταν τα ευρήματα έδειχναν παλιότερα να ευνοούν την ορθόδοξη σκέψη.
Σε μια επιβεβλημένη αλλά και σύντομη παρένθεση αξίζει να επισημανθούν οι πιο πρόσφατοι διαθέσιμοι δείκτες του ΟΟΣΑ που αποτιμούν τη νομοθεσία που διέπει την Προστασία της Απασχόλησης (EPL) και που αναφέρονται σε ό,τι ίσχυε την 1η Ιανουαρίου 2013. Συμπυκνώνονται στον πίνακα που ακολουθεί:
Οι δείκτες αποκαλύπτουν ότι στην Ελλάδα, σε σύγκριση με τους μέσους όρους των ευρωπαϊκών χωρών, υπήρχε (1.1.2013) χαμηλότερη προστασία στην απασχόληση με εξαίρεση τις ρυθμίσεις για την προσωρινή εργασία. Οι δείκτες λοιπόν, δεν παραπέμπουν σε μια, τάχα, αρτηριοσκληρωτική νομοθεσία που απαιτεί ακόμα μεγαλύτερη απελευθέρωση π.χ. στις ομαδικές απολύσεις όπως διατασσόμαστε και όπου ο δείκτης για το Βέλγιο είναι 5,13, για τη Γαλλία 3,38, για τη Γερμανία 3,63, για την Ιταλία 3,75, για το Λουξεμβούργο 3,88, για την Ελβετία 3,63 ενώ για την Ελλάδα ανέρχεται στο δυσθεώρατο και βέβαια καταστροφικό 3,25! Οφείλετε να οδεύσετε επομένως, είναι το μήνυμα, πρός το 0,00 της Ινδονησίας, της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών ή έστω προς το 0,44 της Ινδίας!
Επαναφορά στη μελέτη του ΔΝΤ: άρα αποδομείται, από έναν από τους «θεσμούς», η ιδεοληπτική κατασκευή της αρνητικής σχέσης μεταξύ προστασίας των εργαζόμενων και της οικονομικής απόδοσης. Τι ειρωνεία, λοιπόν, που η φορτική επιμονή των «θεσμών» για την επέκταση και την εμβάθυνση της απορρύθμισης δείχνει ότι το εύρημα του ίδιου του ΔΝΤ δεν λαμβάνεται (σοβαρά;) υπόψη.
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που το ΔΝΤ, αναιρώντας παλιότερες απόψεις του, προβάλλει, άλλοτε δειλά/διπλωματικά και άλλοτε ρητά, αποτελέσματα ερευνών που δε συνάδουν με τις αποδεκτές νεοφιλελεύθερες συνταγές σε διάφορα θέματα όπως π.χ. στο ζήτημα της «επεκτατικής δημοσιονομικής λιτότητας», στην παραδοχή του ότι το ελληνικό πρόγραμμα δεν απέδωσε, στη σχέση συνδικαλιστικής δύναμης και εισοδηματικής ανισοκατανομής, στη σχέση της τελευταίας και της οικονομικής απόδοσης και βέβαια στο ζήτημα των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών που είχε λάβει διαστάσεις πριν δυόμισι περίπου χρόνια.
Όπως έχει παρατηρηθεί (goo.gl/ibv3bB), αν ένας μοναχικός ερευνητής ανακαλέσει κάποιο παλιότερο εύρημα και υιοθετήσει ένα αντίθετο, τότε η ευρύτερη απήχηση στον κόσμο μπορεί να είναι μηδαμινή. Όταν όμως ένας παγκόσμιος οργανισμός κάνει κάτι το αντίστοιχο, τότε ασφαλώς ενώ τα θύματα και οι ζημιές που προκλήθηκαν από την πρώτη εκδοχή μπορεί να μην είναι αμελητέα, αν το ΔΝΤ ή όποιος άλλος «θεσμός» συνεχίζει να επιμένει στην εφαρμογή της και να μην εκτελεί την αναθεωρημένη τότε κάτι τέτοιο δεν μπορεί παρά να καταγγελθεί ως κραυγαλέο δείγμα κυνισμού και ανυπόκριτης ταξικής υστεροβουλίας και σκοπιμότητας.
*Ο Βασίλης Δρουκόπουλος είναι οικονομολόγος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
