Η κυβέρνηση, την περασμένη εβδομάδα, αποφάσισε το κλείσιμο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης και ανακοίνωσε τούτη της την απόφαση δι;A στόματος του εκπροσώπου της.
Δεν υπολόγισε τις αντιδράσεις, είπαν πολλοί. Κάθε πολιτική απόφαση κρίνεται σε δύο επίπεδα. Στο επίπεδο της τακτικής αποτελεσματικότητας, αυτή η εκτίμηση πιθανότατα είναι σωστή. Η κυβέρνηση μάλλον δεν περίμενε ούτε την ένταση και την έκταση αλλά ούτε και τις πολλαπλές πηγές προέλευσης των αντιδράσεων.
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο επίπεδο όπου κρίνεται μια πολιτική απόφαση. Το επίπεδο της στρατηγικής στόχευσης και της ιδεολογικής επιλογής. Ενίοτε αυτό είναι και το πιο σημαντικό. Αν, για παράδειγμα, μια αριστερή κυβέρνηση προσπαθήσει και δεν κατορθώσει να περάσει κάποια νεοφιλελεύθερα μέτρα, δεν θα κατηγορηθεί για ανεπάρκεια ή ανικανότητα, αλλά για ασυνέπεια ως προς τις ιδεολογικές της επιλογές και τον συναφή με αυτές στρατηγικό της στόχο.
Αν θέλουμε λοιπόν να είμαστε λίγο κυνικοί, η κυβέρνηση Σαμαρά κάθε άλλο παρά ασυνεπής ήταν στην απόφασή της να κλείσει την ΕΡΤ. Έχει όμως κάποια σημασία να δούμε σε τι ακριβώς συνίσταται η συνέπειά της. Διατυπώνοντας το ερώτημα διαφορετικά: Τι αποκαλύπτει ως προς τους ιδεολογικο-στρατηγικούς της στόχους τούτη η -όντως συνεπέστατη προς αυτούς- απόφασή της να κλείσει την ελληνική δημόσια ραδιοφωνία και τηλεόραση;
Είναι ενδεικτικό ότι η Χρυσή Αυγή ήταν το μόνο κόμμα, εκτός απ' τη Νέα Δημοκρατία, που συμφώνησε με το κλείσιμο. Ίσως όμως ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η περίπτωση του Μάκη Βορίδη. Ήταν μάλλον εκείνος που ενθουσιάστηκε πιο πολύ απ' όλους με το κλείσιμο της ΕΡΤ. Ο άνθρωπος αυτός είναι πιθανότατα το πιο χαρακτηριστικό -και ως τέτοιο σπάνιο- δείγμα συνδυασμού σε μία πολιτική προσωπικότητα (δύο σε συσκευασία ενός) ακροδεξιάς ιδεολογίας και νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού». Έστω κι αν σ' αυτή τη φάση την ακροδεξιά συνιστώσα του δεν την παίζει ιδιαίτερα φανερά για προφανέστατους λόγους, ο Βορίδης, ενσωματώνοντας και τις δύο αυτές συνιστώσες σε επαρκέστατο βαθμό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκπροσωπεί το «μέλλον» της Ν.Δ. -προοπτικά τουλάχιστον (το τι θα συμβεί στην πραγματικότητα ουδείς δύναται να προβλέψει).
Η απόφαση για το κλείσιμο της ΕΡΤ εμπλέκει όντως και τις δύο συνιστώσες.
Ως προς την «εκσυγχρονιστική», δηλαδή νεοφιλελεύθερη συνιστώσα: Εδώ τα πράγματα είναι πασιφανή. Επρόκειτο για ανελέητη περικοπή δημόσιων δαπανών με τις συνακόλουθες μαζικές απολύσεις, στο πλαίσιο του στόχου της συμμόρφωσης προς τις οδηγίες της τρόικας.
Ως προς την ακροδεξιά συνιστώσα: Έχουμε να κάνουμε με το φίμωμα ενός θεσμού ενημέρωσης που, παρ' ότι δημόσιος, δηλαδή κρατικά ελέγξιμος, και παρ' ότι επί Μνημονίων έχουν γίνει φιλότιμες προσπάθειες επαναφοράς στην προ του '90 κατάσταση του ασφυκτικού κυβερνητικού ελέγχου, είχε αποκτήσει μια δυναμική γνήσιας ανεξαρτησίας από την εκάστοτε κυβέρνηση, που ήταν πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο -απ' ό,τι φαίνεται- να αναχαιτιστεί πλήρως. Αν λοιπόν δεχτούμε ότι -εκτός του χαρακτήρα του «μνημονιακού» μέτρου- υπήρχε και άμεσα πολιτικό κίνητρο, ο ολοκληρωτικός αφανισμός ενός επικοινωνιακού οργανισμού επειδή αυτός δεν μπορεί να ελεγχθεί πλήρως πιστεύω πως είναι ό,τι πιο αποκαλυπτικό για τις ακροδεξιές στοχεύσεις της κυβέρνησης Σαμαρά. Ως γνωστόν, η σχέση των ακροδεξιών καθεστώτων με την επικοινωνία είναι σχετικά απλή: Ό,τι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όργανο απόλυτα ελεγχόμενης προπαγάνδας, υφίσταται απόλυτα κατασταλτική λογοκρισία.
Κατά μία έννοια όμως, οι δύο συνιστώσες -η ακροδεξιά και η νεοφιλελεύθερη- δεν στηρίζουν απλώς δύο ξεχωριστά κίνητρα -ένα «στενά πολιτικό» και ένα «στενά οικονομικό»- για το κλείσιμο της ΕΡΤ: Η ακροδεξιού κινήτρου καταστολή της οποιασδήποτε μη απολύτως ελεγχόμενης ενημέρωσης συνυπάρχει αγαστά με το γεγονός ότι για τον νεοφιλελευθερισμό η ελευθερία του λόγου έχει αξία μόνο όταν ο λόγος είναι εμπόρευμα που μπορεί να επιφέρει κέρδος (όπως στην ιδιωτική ραδιοτηλεόραση). Αλλιώς, ο νεοφιλελευθερισμός την ελευθερία του λόγου τη γράφει στα παλιά του τα παπούτσια. Η δημόσια ενημέρωση ως σφαίρα της δημοσιότητας, ως το επικοινωνιακό εκείνο πεδίο όπου εκφράζονται απόψεις που φιλοδοξούν να εκπροσωπούν όλους τους πολίτες και όλες τις κοινωνικές ομάδες, όχι με σκοπό το κέρδος, αλλά προκειμένου να ασκηθεί το θεμελιώδες δημοκρατικό δικαίωμα της διαφορετικής γνώμης, της συζήτησης και της κριτικής, είναι τελικά το ίδιο ξένη προς την ακροδεξιά ιδεολογία και τον νεοφιλελευθερισμό. Αν η πρώτη αποσκοπεί στην πλήρη αφάνισή της, τον δεύτερο τον αφήνει παγερά αδιάφορο. Ο εν ψυχρώ στραγγαλισμός της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης δεν είναι λοιπόν παρά η ευτυχής ολοκλήρωση του ειδυλλίου που για καιρό παρατηρούσαμε να πλέκεται μεταξύ των δύο αυτών ιδεολογικών συνιστωσών του κυρίαρχου κόμματος της παρούσας συγκυβέρνησης.
* Ο Κύρκος Δοξιάδης διδάσκει κοινωνική θεωρία με ειδίκευση στην επικοινωνία στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών
