Εκ βάθρων αναμένεται να αλλάξει η λειτουργία της εγχώριας χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρισμού με τη δρομολογημένη αναδιάρθρωσή της μέσω και της υιοθέτησης νέων μηχανισμών που είναι συμβατοί προς την επιδίωξη της ολοκλήρωσης της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, το γνωστό ως μοντέλο - στόχος (target model).
Το μοντέλο - στόχος στην ουσία παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές στις εθνικές αγορές της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η ελληνική, προκειμένου να δημιουργηθούν ενιαίοι κανόνες οργάνωσης και λειτουργίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οδηγώντας σε σύζευξη των αγορών της Ε.Ε., που θεωρείται ότι θα αποφέρει ίσους όρους ανταγωνισμού και συνακόλουθα βελτίωση του κόστους ενέργειας για τους καταναλωτές, αλλά και ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού, καθώς παράλληλα επεκτείνονται και οι διασυνδέσεις μεταξύ των κρατών - μελών.
Βασική επιδίωξη του μοντέλου - στόχου είναι η εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο, προκειμένου να αποφεύγονται μη αποδοτικές λύσεις για την κάλυψη αιχμών φορτίου ή στοχαστικών διακυμάνσεων των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Η δημιουργία μιας διευρυμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που θα λειτουργεί με κοινούς κανόνες παράλληλα με το διασυνοριακό εμπόριο, επιτρέπει ανά πάσα στιγμή το έλλειμμα που μπορεί να προκύψει προσωρινά σε μία χώρα να αντισταθμίζεται από το πλεόνασμα μιας άλλης χώρας με όρους αγοράς.
Με τον τρόπο αυτόν μπορεί να διασφαλιστούν επάρκεια εφοδιασμού αλλά και χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, ώστε σταδιακά να συγκλίνουν οι τιμές ενέργειας της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Η συντονισμένη και συγχρονισμένη προσέγγιση αμβλύνει τις διαφοροποιήσεις των τιμών μεταξύ των αγορών και προκαλεί πιο αποτελεσματικές ροές ενέργειας.
Το νέο μοντέλο λειτουργίας
Προς τον σκοπό αυτόν αλλάζει το μοντέλο λειτουργίας της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρισμού και εισάγεται από φέτος το ενεργειακό χρηματιστήριο. Το θεσμικό πλαίσιο που θα διέπει τη λειτουργία του περιλαμβάνεται στο πολυνομοσχέδιο που ψηφίζεται αύριο στη Βουλή, δεδομένου ότι αποτελεί “προαπαιτούμενο” στον τομέα της ενέργειας, πάντα για την προσαρμογή στο μοντέλο - στόχο της Ε.Ε.
Το σημερινό μοντέλο για την οργάνωση της χονδρεμπορικής αγοράς, μέσω της οποίας συναλλάσσεται το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραχθεί, θα καταναλωθεί και θα διακινηθεί την επόμενη μέρα στην Ελλάδα, περιλαμβάνει υποχρεωτικές προσφορές των παραγωγών για το σύνολο της ισχύος τους και αντίστοιχα υποβολή προσφορών για το σύνολο της ζήτησης από τους προμηθευτές, χωρίς να επιτρέπονται διμερή συμβόλαια φυσικής παράδοσης μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών (mandatory pool).
Πλέον, όπως προβλέπει και το νέο θεσμικό πλαίσιο, δημιουργείται το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, ανώνυμη εταιρεία, επίγονος του σημερινού Λειτουργού της Αγοράς (ΛΑΓΗΕ), που διαχειρίζεται μία ή και περισσότερες αγορές ενέργειας (ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και φυσικού αερίου και περιβαλλοντικές αγορές) ή και ενεργειακές χρηματοπιστωτικές αγορές.
Ειδικότερα στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας περιλαμβάνονται: η αγορά επόμενης μέρας, η ενδοημερήσια αγορά και η αγορά εξισορρόπησης, οι οποίες λειτουργούν ως αγορές ενεργειακών προϊόντων χονδρικής.
Στις αγορές αυτές δικαίωμα συμμετοχής έχει κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που δικαιούται να πραγματοποιεί συναλλαγές σε μία ή περισσότερες αγορές ενέργειας (παραγωγοί, προμηθευτές, έμποροι), συμπεριλαμβανομένων και των αυτοπρομηθευόμενων πελατών και των φορέων σωρευτικής εκπροσώπησης.
Το ελάχιστο μετοχικό κεφάλαιο του Χρηματιστηρίου Ενέργειας ανέρχεται σε 1 εκατ. ευρώ, ενώ οι μετοχές του είναι ονομαστικές.
Στο νέο φορέα μεταβιβάζονται -εντός τριών μηνών από τη θέση σε ισχύ του νέου πλαισίου- από τη ΛΑΓΗΕ Α.Ε. όλες εκείνες τις αρμοδιότητες που της είχαν ανατεθεί για τη λειτουργία της αγοράς ενέργειας, προκειμένου, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του πολυνομοσχεδίου, “να μετεξελιχθεί σε ένα σύγχρονο και ανταγωνιστικό περιβάλλον που διεκδικεί τον ρόλο του στην ενοποίηση των αγορών προς μία φτηνότερη πηγή ενέργειας για τους Έλληνες καταναλωτές, με όρους και κανόνες που ισχύουν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με την εισαγωγή και εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προς και από τη χώρα μας να καθίσταται πλέον εύκολη για όλους”.
Μετά την ολοκλήρωση της απόσχισης του κλάδου ηλεκτρικής ενέργειας και μεταφοράς των σχετικών με τον κλάδο ηλεκτρικής ενέργειας αρμοδιοτήτων στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, οι οποίες πλέον επικεντρώνονται στη Διαχείριση των ΑΠΕ και των Εγγυήσεων Προέλευσης, ο ΛΑΓΗΕ μετονομάζεται σε Διαχειριστή ΑΠΕ & Εγγυήσεων Προέλευσης.
Σύζευξη αγορών στην Ε.Ε.
Με το νέο πλαίσιο εντός μιας ενιαίας πλατφόρμας δημοπρασιών θα υποβάλλονται καθημερινά προσφορές για πώληση και αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για την επόμενη ημέρα (προ-ημερήσια αγορά).
Αυτή η ενιαία επίλυση σε πανευρωπαϊκή κλίμακα θα έχει αποτέλεσμα την κατανομή της ενέργειας μεταξύ των διαφόρων διεθνών διασυνδέσεων με τρόπο αρκετά αποτελεσματικό, που αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό τη χωρητικότητα των διασυνδέσεων, προκειμένου οι τιμές μεταξύ των συζευγμένων αγορών να καθίστανται ίσες και να διαφοροποιούνται μόνο στην περίπτωση συμφόρησης στη μεταξύ τους διασύνδεση, το οποίο θα μπορεί να ερμηνευτεί και ως ένα οικονομικό σήμα για την αναγκαιότητα περαιτέρω διασυνδέσεων.
Στο παρελθόν οι έμποροι ηλεκτρικής ενέργειας (traders) λάμβαναν μέρος σε διακριτές δημοπρασίες για την κατανομή ημερήσιων διασυνδετικών δικαιωμάτων, οπότε έπρεπε να προβλέψουν τη διαφορά των τιμών μεταξύ των διασυνδεδεμένων αγορών. Σε περίπτωση εσφαλμένης πρόβλεψης, αν δηλαδή είχαν αντιστραφεί τελικά τα οικονομικά δεδομένα και επομένως δεν υπήρχε οικονομικό νόημα στις διασυνοριακές συναλλαγές, ένα μεγάλο ποσοστό τους δεν υλοποιούνταν. Όμως, έτσι, σημαντικό τμήμα των διεθνών διασυνδέσεων παρέμενε στην πράξη αναξιοποίητο.
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, από την Πορτογαλία έως τη Φινλανδία, συμπεριλαμβανομένης της Μεγάλης Βρετανίας, έχουν ήδη ενοποιήσει τις προ-ημερήσιες χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.
Το ΥΠΕΝ χαρακτηρίζει ενθαρρυντικό τον ρυθμό των εξελίξεων και στη Βαλκανική, καθώς οι χώρες της Ενεργειακής Κοινότητας έχουν ήδη δεσμευτεί για τη σύζευξη των αγορών τους με μια τουλάχιστον όμορη χώρα έως τα μέσα του 2018. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η ΠΓΔΜ έχει ανακοινώσει την επικείμενη σύζευξή της με τη Βουλγαρία, σε συνέχεια της ίδρυσης χρηματιστηρίων ενέργειας στη Σερβία και τη Βουλγαρία ήδη από το 2015, σε αντίστοιχες ενέργειες προβαίνει και το Μαυροβούνιο, ενώ η Αλβανία καταρτίζει τον σχεδιασμό της από κοινού με το Κόσοβο. Παράλληλα, έως το 2020, η Βουλγαρία προτίθεται να ενοποιηθεί με τις τέσσερις ήδη συζευγμένες αγορές Ουγγαρίας, Τσεχίας, Σλοβακίας και Ρουμανίας.
Στην περίπτωση της Ελλάδας η προ-ημερήσια αγορά θα συζευχθεί με αυτήν της Ιταλίας και αργότερα με αυτήν της Βουλγαρίας, αλλά και όμορων χωρών της Ενεργειακής Κοινότητας, ανάλογα με τον βαθμό ετοιμότητάς τους.
