Παγκόσμια ημέρα κατά της διαφθοράς η χθεσινή και ο οργανισμός Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδος επέλεξε, στο πλαίσιο του 12ου ετήσιου συνεδρίου του να ξετυλίξει τις πτυχές ενός ζητήματος που έχει έρθει στην επιφάνεια με αφορμή το σκάνδαλο της Novartis. Πρόκειται για τη συνεισφορά των “μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος” (whistle blowers) στην απονομή δικαιοσύνης. Κι όλα αυτά εν όψει της υποχρέωσης της ελληνικής Πολιτείας να ενσωματώσει έως τον Οκτώβριο του 2021 τη νέα οδηγία για την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος.
“Ο μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος δεν μπορεί να θεωρείται καρφί ή ρουφιάνος. Ούτε αρουραίος ή κατσαρίδα που κρύβεται στο σκοτάδι. Είναι αυτός που βγάζει τα βρόμικα μυστικά στην επιφάνεια και στο φως. Είναι ήρωας, γιατί θυσιάζεται για το κοινό καλό, για τη διαφάνεια” είπε στο πλαίσιο του συνεδρίου ο Τζέιμς Βάσεστρομ, που πλέον είναι ανώτερος σύμβουλος του διεθνούς οργανισμού Διαφάνειας στο πρόγραμμα Άμυνας και Ασφάλειας.
Εξηγώντας τη σημασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, ο Τζέιμς Βάσερστρομ αναφέρθηκε στη δική του ιστορία όταν ως επικεφαλής του τμήματος του ΟΗΕ στο Κόσοβο ξεσκέπασε μια υπόθεση διαφθοράς με μίζες ύψους 500 εκατ. ευρώ για την κατασκευή ενεργειακών υποδομών συνολικού κόστους 5 δισ. ευρώ, στην οποία εμπλέκονταν τόσο κυβερνητικά στελέχη όσο και ανώτερα στελέχη του ΟΗΕ.
Οι απειλές
“Η υπόθεση αφορούσε την εγκατάσταση για ένα ορυχείο άνθρακα λίγα χιλιόμετρα έξω από την πρωτεύουσα του Κοσόβου, την Πρίστινα, και την κατασκευή η μονάδας παραγωγής ρεύματος στις παρυφές της πρωτεύουσας” υπογράμμισε ο Τζ. Βάσερστρομ επισημαίνοντας ότι είχε τη δυνατότητα να συλλέξει υλικό 2.250 σελίδων που αποδείκνυε τη διαφθορά.
“Περνούσαν πολλά πράγματα από τα χέρια μου τότε. Είχα μεγάλη ευχέρεια κινήσεων. Όμως όλα άλλαξαν όταν, εντοπίζοντας την εμπλοκή αξιωματούχων του ΟΗΕ στις μίζες, αποφάσισα να απευθυνθώ στην OLAF και στη γενική επιθεωρήτρια του ΟΗΕ” είπε και συνέχισε: “Οι πρώτες απειλές δεν άργησαν να φτάσουν. Πολύ σύντομα, άρχισαν να με πιέζουν να εγκαταλείψω την θέση μου από το γραφείο του Κοσόβου”.
“Αποφάσισα, λοιπόν, να πάρω τον σκληρό δίσκο με το πρωτότυπο υλικό και να φύγω από τη χώρα. Όταν έφτασα στα σύνορα με τη Βόρεια Μακεδονία, με συνέλαβαν. Μετά με κατηγόρησαν ότι ήμουν κι εγώ διεφθαρμένος και προσπάθησα να διαφύγω από το Κόσοβο” πρόσθεσε ο Τζ. Βάσερστρομ.
Προς τη δικαίωση...
Καταφέρνοντας να φτάσει στη Νέα Υόρκη, ο Τζ. Βάσερστρομ επέλεξε να κυνηγήσει την υπόθεση δικαστικά. “Επέλεξα για δικηγόρο μου τη Μαίρη Νόρμαν, η οποία προηγουμένως είχε κερδίσει μια υπόθεση διαφθοράς που αφορούσε την εμπλοκή ενός υψηλόβαθμου δικαστή. Αυτή ήταν πολύ αποφασισμένη όταν ανέλαβε την υπόθεσή μου” σημείωσε. Έτσι ξεκίνησε η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης.
“Κι ενώ είχα απέναντί μου τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να με σπιλώνουν, όπως και άλλοι εμπλεκόμενοι στην υπόθεση διαφθοράς, όταν βγήκαν οι πρώτες δικαστικές αποφάσεις, το 2008, οι 'New York Times' σε όλες τις εκδόσεις τους ανά τον κόσμο έγραψαν για τη δικαίωσή μου και ο κόσμος έμαθε ότι εγώ δεν ήμουν διεφθαρμένος. Αντιθέτως, ήμουν αυτός που ξεσκέπασα τη διαφθορά” τόνισε.
“Λίγο μετά το δημοσίευμα των 'New York Times', το Κογκρέσο θέσπισε νόμο για την υποχρέωση όλων των διεθνών οργανισμών να εφαρμόζουν τους νόμους για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος” σημείωσε ο Τζ. Βάσερστρομ για να υπογραμμίσει ότι “πλέον υπάρχουν πολλές καταγγελίες από μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος στον ΟΗΕ”.
Οι θυσίες...
“Δεν ήταν εύκολη αυτή η περίοδος για εμένα. Ήταν φρικτά χρόνια, κατά τα οποία εγώ και η οικογένειά μου ταλαιπωρηθήκαμε. Έμεινα χωρίς δουλειά και δεν μπορούσα να πληρώσω την ασφάλεια υγείας” τόνισε ο Τζ. Βάσερστρομ. “Υπέφερα. Και πολύ μάλιστα. Αλλά, εάν με ρωτούσατε, θα το ξαναέκανα με κάθε βεβαιότητα. Θα ξαναήμουν μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος” λέει με αποφασιστικότητα για να προσθέσει: “Είμαι ικανοποιημένος γιατί εκείνη η παράνομη συμφωνία δεν εκτελέστηκε τότε και ούτε ακόμη έχει εκτελεστεί”.
Ο ίδιος συνεχίζει να ασχολείται με την καταπολέμηση της διαφθοράς. Επί Προεδρίας Ομπάμα εστάλη στο Αφγανιστάν για πέντε χρόνια για να ασχοληθεί με την καταπολέμηση της διαφθοράς, την οποία περιέγραψε ως “εξωφρενικά μεγάλη”. Αναφερόμενος στην Ελλάδα στηλιτεύει το γεγονός ότι ο μηχανισμός ελέγχου δεν είναι επαρκής για να μειώσει τη διαφθορά και η χώρα μας παραμένει στις χαμηλότερες θέσεις στην ευρωπαϊκή κατάταξη.
Μεγαλύτερη προστασία
Έχοντας υπ’ όψιν αυτόν τον προβληματισμό η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδος προτείνει στην κυβέρνηση κατά την ενσωμάτωση της κοινοτικής Οδηγίας να προχωρήσει αφενός στη διεύρυνση του πεδίου που θα καλύπτει κάθε πιθανή κατάσταση καταγγελίας και αφετέρου στη διασφάλιση της μέγιστης δυνατής προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος.
Ως προς το εύρος του πεδίου εφαρμογής η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδος ζητάει να συμπεριληφθούν όλες οι παραβάσεις του δικαίου, είτε εθνικού είτε κοινοτικού, συμπεριλαμβανομένων των απειλών ή της πρόκλησης βλάβης του δημοσίου συμφέροντος, όπως η διαφθορά, οι προσβολές της δικαιοσύνης, οι υψηλότεροι κίνδυνοι για την υγεία, την ασφάλεια ή το περιβάλλον, η κατάχρηση εξουσίας, η μη εξουσιοδοτούμενη χρήση δημοσίων πόρων ή περιουσιακών στοιχείων, η διασπάθιση δημοσίου χρήματος ή η κακοδιαχείριση, οι συγκρούσεις συμφερόντων και οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
“Από το 2015 αγωνίζομαι εντός Βουλής κατά της διαφθοράς” τόνισε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Σπύρος Λάππας υπογραμμίζοντας ότι η νέα Οδηγία για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος πρέπει να ενσωματωθεί άμεσα και να παρέχει υψηλό βαθμό προστασίας στους πληροφοριοδότες. Αναφερόμενος στο σκάνδαλο Novartis και τους προστατευόμενους μάρτυρες ο Σπ. Λάππας είπε: “Όσο για το σύστημα που τους χαρακτηρίζει ‘κουκουλοφόρους’, το μόνο που λέω είναι ‘αμ έπος, αμ έργον’”.
Την ενίσχυση της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος προκρίνει και ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιος Κούλογλου προκρίνοντας την αμοιβή όσων προτίθενται να καταθέσουν και την επιβολή αυστηρών ποινών στην περίπτωση που επιδιώκουν να παραπλανήσουν τη Δικαιοσύνη.
