Του Ιλάν
Πάντα φιλόδοξος και απαιτητικός από τη ζωή του, ο Duke Ellington δεν άργησε να αποκτήσει τη δική του μπάντα. Ήδη το 1924 έπαιζε στη Μέκκα της τζαζ, τη Νέα Υόρκη. Λίγο μετά άρχισε τη μακρόχρονη θητεία του στο θρυλικό Cotton Club του Χάρλεμ. Όργανο της δημιουργίας του ήταν τα μέλη της Duke Ellington Orchestra, έμπιστοι βοηθοί του στη σύνθεση της μουσικής του με τους αυτοσχεδιασμούς τους. Μαζί τους αυτός, ένας δανδής της μουσικής, γύρισε τον κόσμο όλο, μαζί τους ηχογράφησε και δοξάστηκε, από την εποχή του swing ,ώς το τέλος, τον Μάιο του 1974.
Ένα απρόβλεπτο Jam Session
Τη χρονιά εκείνη, ο Δούκας της τζαζ Ellington, μια από τις πιο σημαντικές μουσικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, γιόρταζε τα 70ά γενέθλιά του. Κι εγώ βρέθηκα εκεί, ανάμεσα στο ενθουσιώδες κοινό του κατάμεστου Palais des Concerts της μικρής φιλόμουσης παραλίμνιας ελβετικής πόλης, έναν από τους σταθμoύς της ευρωπαϊκής περιοδείας του, για να τον συναντήσω στην κορύφωση πια της ωριμότητας της Μεγάλης Ορχήστρας του. Στιγμές απόλαυσης.
Στο διάλειμμα, οι μισοί θεατές βγήκαν για τσιγάρο. Προφανώς μη καπνιστής, ο οργανίστας Wild Bill Davis έμεινε μόνος του στο ημίφως της σκηνής, μπροστά στο βαρύ Hammond όργανο του, παίζοντας ένα αργό χαμηλόφωνο Blues. Και τότε, το μεγάλο ''αφεντικό'' προβάλλει, τραβώντας την κουρτίνα, ευθυτενής και χαμογελαστός, κάθεται στο πιάνο του και αρχίζει να συνοδεύει τον φίλο, οργανίστα της ορχήστρας του.
Ένας-ένας ξαφνιασμένοι, όσοι μουσικοί το πήρανε χαμπάρι, έπαιρναν τη θέση τους, άνοιγαν τις θήκες των πνευστών τους και συμμετείχαν σε αυτό το θεσπέσιο jam session. Οι θεατές, επιστρέφοντας στις θέσεις τους έκπληκτοι στέκονταν όρθιοι μπροστά στη σκηνή, ζώντας μια απρόοπτη, μια μοναδική στιγμή, όταν η μουσική δεν παίζεται για το κοινό αλλά για την απόλαυση των ίδιων των δημιουργών της. Και ήταν παραπάνω από απολαυστική για τον νεαρό τους άπειρο ακροατή, που ακόμα τη ζει, σαν να είναι τώρα εκεί.
Louis Armstrong, Paul Newman, Duke Ellington - Paris Blues, 1961
Cotton Club και καταξίωση
Ο Edward Kennedy Ellington γεννήθηκε στις 29 Απριλίου του 1899 από μια μεσοαστική μαύρη οικογένεια της πρωτεύουσας Washington. O πατέρας του, σερβιτόρος στον Λευκό Οίκο, αν και δεν ήταν επαγγελματίας μουσικός, έπαιζε πιάνο. Έτσι, από επτά ετών ο Duke άρχισε, χωρίς να δείχνει αρχικά μεγάλο ενδιαφέρον για τη μουσική, μαθήματα πιάνου. Δεκατεσσάρων ετών άρχισε να πηγαίνει κρυφά σε συναυλίες, μέχρι τα 17 του χρόνια που άφησε το σχολείο. Είχε ήδη αρχίσει να παίζει πιάνο για το νυχτοκάματο στα μαγαζιά της Washington, με άμεσο στόχο να γίνει επαγγελματίας μουσικός.
Τον Σεπτέμβριο του 1923, ζώντας μόνιμα πια στη Νέα Υόρκη, έπαιζε με τη μπάντα του σε διάφορα μουσικά κέντρα, πριν αυτή γίνει η μόνιμη ορχήστρα του περίφημου Cotton Club. Τρία χρόνια μετά, η ορχήστρα του με μέλη τους καλύτερους μουσικούς της εποχής ήταν μία από τις δημοφιλέστερες, ενώ ο Ellington ξεχώριζε σαν σπουδαίος συνθέτης κι ενορχηστρωτής.
Το Cotton Club με το λευκό κοινό του ήταν το διαβατήριο για την επιτυχία και την καταξίωση. Η διακόσμηση του κλαμπ, που απευθυνόταν κυρίως σε τουρίστες, θύμιζε εξωτική ζούγκλα. Ο Duke ανταποκρίθηκε στην πρόκληση του χώρου, ενορχηστρώνοντας τη μουσική με τρομπέτες να κροάζουν, τρομπόνια να βρυχώνται και σαξόφωνα να ουρλιάζουν.
Duke Ellington και John Coltrane, 26 Σεπτεμβρίου 1962
Take the A Τrain
Το καλοκαίρι του 1933, βρέθηκε με την ορχήστρα του για πρώτη φορά στην Ευρώπη. Σταθμοί της περιοδείας τους η Βρετανία, η Ολλανδία και η Γαλλία, με σημαντική κάλυψη από τον Τύπο της εποχής. Μετά την επιστροφή του, συνέχισε να παίζει και να ηχογραφεί σε όλες τις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ εκτός από αυτές του ρατσιστικού Νότου, ενώ στις αρχές της επόμενης δεκαετίας, την Duke Ellington Orchestra πλαισίωναν μουσικοί σαν τον πολλά υποσχόμενο σαξοφωνίστα Ben Webster. Τότε άρχισε η συνεργασία του με το συνθετικό alter ego του, τον πιανίστα και ενορχηστρωτή Billy Strayhorn. Κορύφωσή της, το 1941, το «Take the A Τrain», μια μεγάλη διεθνής επιτυχία κι ένα κλασικό κομμάτι της εποχής του swing.
Όμως το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου σήμανε και το τέλος της εποχής των Big Bands και του χορευτικού swing. Ο Ellington κατάφερε να κρατήσει ζωντανή κι ενωμένη την ορχήστρα του, με την οποία συνέχισε να περιοδεύει, χάρις στα πνευματικά δικαιώματα που εισέπραττε από τα τραγούδια που έγραφε για γνωστές φωνές, ενώ συνάμα έγραφε μουσική για τα μιούζικαλ του Broadway και τον κινηματογράφο . Μετά από τα χρόνια της ύφεσης, η εμφάνισή του στο περίφημο φεστιβάλ Jazz του Newport, 7 Ιουλίου του 1956, υπήρξε το σημείο καμπής της αναγέννησης της ορχήστρας. Η ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας αποτέλεσε τη μεγαλύτερη δισκογραφική επιτυχία του.
Newport Jazz Festival, 7 Ιουλίου 1956
Οι συνεργασίες με Coltrane, Mingus, Hawkins
Στη διάρκεια της δεκαετίας του '60 ξεχώρισαν οι συνεργασίες και οι ηχογραφήσεις του με τον John Coltrane, τον Charles Mingus και τον Coleman Hawkins. Από το 1963 ο Ellington περιόδευσε στη Μέση Ανατολή και την Ιαπωνία, ενώ το 1968 και το 1971 η ορχήστρα του βρέθηκε στη Λατινική Αμερική και τη Σοβιετική Ένωση.
Κοντά στο τέλος της δημιουργικής του ζωής, ο Duke Ellington ενσωμάτωνε στην τζαζ στοιχεία της θρησκευτικής μουσικής στα Sacred Concerts του σε εκκλησίες και καθεδρικούς ναούς, με τη συνοδεία χορωδίας και χορευτών.
O Δούκας της Τζαζ άφησε την τελευταία του πνοή χτυπημένος από τον καρκίνο των πνευμόνων, στις 24 Μαΐου του 1974. Η Ορχήστρα του όμως συνέχισε να διαδίδει τη μουσική του υπό την καθοδήγηση του γιου του Mercer και, μετά τον θάνατό του το 1996, από τον εγγονό του Paul Ellington.
