Της Ευγενίας Μπογιάνου
Ο μυστηριώδης θάνατος του Στέλιου, ενός ανθρώπου «που δεν ήταν κολλημένος στον διάδρομο προσγείωσης, που δεν ήταν χαϊβάνι του ρεαλισμού, που είχε την ευλογημένη πετριά να ξεκόβει από το κάτεργο της κοινής λογικής, ενός σίριαλ δραπέτη», γίνεται στα χέρια της Ιωάννας Καρυστιάνη στο νέο της μυθιστόρημα «Χίλιες ανάσες», η αφορμή να μιλήσει, με έναν μοναδικά σπαρακτικό τρόπο, που όμως φαινομενικά δείχνει ακύμαντος, με απαράμιλλο ύφος, με μια ματιά που θαρρείς και έχει βαλθεί να ξεδιαλέγει διαρκώς την κοινοτοπία από τη μέθεξη, δίνοντας ωστόσο τον χώρο που αξίζει στην καθεμιά τους, με απόλυτη αγάπη αλλά και συγκινητική προσήλωση στον άνθρωπο και στα ανθρώπινα, για τον θάνατο, τη φθορά και το πένθος.
Είναι Νοέμβρης του 2015 όταν ανασύρεται από τη θάλασσα ένα αλλοιωμένο κουφάρι δίχως μάτια και με «κάτι δαχτυλιδωτές τούφες σε πέτσες εδώ κι εκεί στο κεφάλι του», στο οποίο η Πηγή Βογιατζή αναγνωρίζει τον άντρα της. «Άγριο το τρακάρισμα με τον θάνατο, τον κάθε θάνατο», το καινούργιο πένθος αναμοχλεύει ένα παλιότερο, έναν άλλο μυστηριώδη θάνατο, αυτόν της δεκαοκτάχρονης Νίνας Τζεφριού, που έγινε σαράντα χρόνια πριν. Ποια σύνδεση υπάρχει ανάμεσα στους δύο θανάτους, ποια τα ανομολόγητα μυστικά, ποια τα ανείπωτα που κρύβονταν για χρόνια πίσω από άδεια βλέμματα και διαλυμένες σχέσεις; Η κάθοδος της Πηγής στην αμφιβολία, στα σκοτάδια του μυαλού και στην προσπάθεια αποδοχής του αμετάκλητου αποχωρισμού συμπαρασύρει μια σειρά ανθρώπων, ο καθένας από τους οποίους παλεύει με τους δικούς του φόβους και τις δικές του διαψεύσεις.
Το νησί στο οποίο διαδραματίζονται όλα είναι το Κουκούτσι, μια μικρή ξηρά κάπου στο Αιγαίο, όπου «μόνο ησυχία συμβαίνει», όπου τα σημαντικά γεγονότα φτάνουν με καθυστέρηση ημερών, απογυμνωμένα από όποια ένταση, ένας τόπος αμετάβλητος και αμέτοχος. Όλοι και όλα αποστασιοποιημένα. Με μόνη εξαίρεση τη στάση της Αμαλίας, κόρης της Πηγής και του Στέλιου, που πηγαίνει στη Σάμο εθελόντρια στο προσφυγικό και που γρήγορα ανακαλύπτει πως «τα βλέμματα των αυτοπτών μαρτύρων είναι η πληρέστερη έκθεση για τον κάθε πόλεμο και για την κατάντια του κόσμου». Στο Κουκούτσι υπάρχουν μόνο αυτόπτες μάρτυρες μίζερων και ακυρωμένων ζωών, σαν ένας τόπος σύγχρονης εξορίας, όπου το τέλος της ποινής είναι ο θάνατος. Δεν συμβαίνει όμως ησυχία μέσα στις ψυχές των ανθρώπων.
Η Καρυστιάνη βάζει στο κέντρο της γραφής της ανθρώπους φαινομενικά αδιάφορους, απ’ αυτούς που δεν κάνουν για ήρωες μυθιστορήματος γιατί είναι βαρετοί και προβλέψιμοι, και καταφέρνει, κάνοντας φύλλο και φτερό τον ψυχισμό τους, όσο χρειάζεται σκληρή και σαρκαστική και άλλο τόσο τρυφερή, κεντράροντας στα μικρά τραύματα που τους έκαναν αυτούς που είναι, να τους αναδείξει σε αυθύπαρκτες υπάρξεις που συνταράσσουν με τη σιωπηλή συντριβή τους. Η Πηγή, η Πόπη και η Πέπη, «με τα ονόματά τους να είναι άριστος οιωνός καλής χημείας», οι μεσήλικες γυναίκες της Καρυστιάνη, λεηλατημένες από τον χρόνο, παραγκωνισμένες, ξεχασμένες από τα βλέμματα και τους πόθους των άλλων, αντιστεκόμενες στη μοναξιά με τη συνύπαρξη και τη συμπόνια, παραμένοντας αμετανόητες όμως και δύστροπες μέχρι το τέλος, αντιστεκόμενες διά της ονειροπόλησης αλλά και άλλων «αλήτικων» πράξεων, όπως το σκόρπισμα των οστών των «προσφιλών νεκρών» στις ερημιές, προσπαθούν να επανακαθορίσουν έναν εαυτό μέσα στον οποίο να μπορεί να βρει καταφύγιο η φθορά και ορμάνε στα γηρατειά χωρίς σύνεση, αλλά με θάρρος. Με το ίδιος θάρρος στο οποίο μας έχει συνηθίσει η ανεκτίμητη πένα της Ιωάννας Καρυστιάνη. Οι λέξεις της είναι τιθασευμένες αλλά ορμητικές, ο ρυθμός και η μουσικότητα του κειμένου υποδειγματικά. Τα πάντα στη θέση τους, να υπηρετούν ένα συγγραφικό όραμα που μέχρι και την τελευταία σελίδα πάλλεται από αντιθέσεις και όραμα.
INFO
Ιωάννα Καρυστιάνη, «Χίλιες ανάσες»
Εκδ. Καστανιώτη
320 σελ. Τιμή: 18 ευρώ
