Της Ευγενίας Μπογιάνου
Το «New Yorker» χαρακτήρισε το «Φυσικό μυθιστόρημα» του Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ ως «ένα αναρχικό - πειραματικό ντεμπούτο». Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1999 στη Βουλγαρία, μεταφράστηκε σε 24 γλώσσες, έγινε διεθνές μπεστ σέλερ και καθιέρωσε τον συγγραφέα -και ποιητή- ως έναν από τους πιο ρηξικέλευθους στη χώρα του. Τον Γκοσποντίνοφ τον γνωρίσαμε στην Ελλάδα μερικά χρόνια πριν όταν, πάλι από τις εκδόσεις Ίκαρος, είχε κυκλοφορήσει το «Περί φυσικής της μελαγχολίας», ένα γοητευτικό λαβυρινθώδες βιβλίο, όπου ο κεντρικός ήρωας πάσχει από «παθολογική ενσυναίσθηση» και μαζί με την ιστορία τού πατέρα και του παππού του αφηγείται και την ιστορία του παρεξηγημένου Μινώταυρου προσεγγίζοντάς τον από μια άλλη, άγνωστη, «στρεβλή» σκοπιά, μιλώντας ταυτόχρονα για τη μελαγχολία των Βαλκανίων, για τη μελαγχολία που κατακάθεται πάνω στον κόσμο, για τη μελαγχολία του προηγούμενου αιώνα, αλλά και τη σημερινή. Μπορεί το «Φυσικό μυθιστόρημα» -εξαιρετική η μετάφραση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου- να μην φτάνει σ’ αυτό το επίπεδο, σίγουρα όμως είναι μια καλή εισαγωγή στη «Μελαγχολία», ένα πρώτο βήμα για να ξεκλειδώσει κανείς τον πολύπλοκο κόσμο του συγγραφέα, καθώς υπάρχουν κι εδώ όλα εκείνα τα στοιχεία τής δημιουργίας του Γκοσποντίνοφ που κάνουν τόσο ευδιάκριτη και ξεχωριστή τη φωνή του. Ενός ανθρώπου που, παρά τις έντονες λατινοαμερικάνικες επιρροές -κυρίως του Μπόρχες-, φαίνεται να τραβά τον δικό του μοναχικό δρόμο.
Ξεκινάει ασταμάτητα
Το «Φυσικό μυθιστόρημα» ξεκινά από ένα τέλος. Το τέλος της σχέσης του αφηγητή με τη γυναίκα του, καθώς εκείνη του ανακοινώνει πως είναι έγκυος από έναν άλλο άντρα. Παρ’ όλα αυτά, είναι γεμάτο αρχές. Ακριβώς όπως το βιβλίο που ονειρεύεται να γράψει ο αφηγητής. «Η δική μου υπερφίαλη επιθυμία είναι να φτιάξω ένα μυθιστόρημα μόνο από αρχές. Ένα μυθιστόρημα που να ξεκινάει ασταμάτητα, να υπόσχεται κάτι...»
Χρησιμοποιώντας ποικίλο υλικό -άρθρα για κηπουρική, για μελισσοκομία, αναφορές στις μύγες, τις τουαλέτες, βιβλία Φυσικής Ιστορίας, φυλλάδια, καταλόγους, αναφορές στη Βίβλο, σε λογοτεχνικά βιβλία, σε φιλοσόφους, σε κινηματογραφικές ταινίες- ο αφηγητής αυτό που σίγουρα καταφέρνει είναι να μιλήσει για όλα όσα τον πονάνε, για όλα όσα τον θρυμματίζουν για την ακρίβεια, μιλώντας φαινομενικά για δεκάδες άλλα πράγματα. Κάνοντάς το αυτό χωρίς καμιά αποστασιοποίηση παρ’ όλα αυτά, αλλά ως ένας άνθρωπος συντετριμμένος, που όμως δεν παύει να διατηρεί ατόφιο το χιούμορ του και μια σωτήρια περιπαικτική διάθεση.
Γράφει όπως σκέφτεται
Γράφει όπως σκέφτεται. Δίχως σειρά, δίχως στρατηγική, δίχως αναστολές. «Θέλω κάποιος να πει: αυτό το μυθιστόρημα είναι ωραίο επειδή δεν έχει αναστολές». Ο ήρωας στροβιλίζεται χωρίς άξονα, μετακινείται, αλλά η απομάγευση της ζωής τον ακολουθεί παντού, όπως τον ακολουθεί και όλη η θλίψη τής μετασοσιαλιστικής Βουλγαρίας, όλη η γκριζάδα της δεκαετίας του ’90 που διανύει. Διηγείται με μια αίσθηση κατεπείγοντος, καταφεύγοντας πολλές φορές σε καταλογογράφηση -πράγμα που έκανε ακόμη ποιο έντονα στη «Μελαγχολία»- σαν να πρόκειται να καταστραφεί ο κόσμος και καλούμαστε να πάρουμε επιλεκτικά μαζί μας τα πράγματα που μας καθόρισαν ή που μας επηρέασαν. Είναι ένας βαθιά θλιμμένος άνθρωπος, ένας αποτυχημένος, ο οποίος προσπαθεί να αφηγηθεί την πορεία τής συντριβής του.
Ένα βιβλίο για την ίδια τη γραφή
Προσπαθεί να βρει το «πώς». Εκεί βρίσκεται το στοίχημα. Στο ποιον τρόπο θα βρεις για να τα πεις όλα αυτά. Γιατί, πρωτίστως, το «Φυσικό μυθιστόρημα» είναι ένα βιβλίο για την ίδια τη γραφή. «Είναι συλλέκτης ιστοριών, αλλά δική του ιστορία δεν έχει» διαβάζουμε στο μότο ενός κεφαλαίου. Αυτός ο συλλέκτης ιστοριών, λοιπόν, έχει δική του ιστορία -την ιστορία της πτώσης του μέσα σ’ έναν κόσμο που βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ ενός θλιβερού παρελθόντος κι ενός αβέβαιου μέλλοντος- και παλεύει να βρει βηματισμό για να την πει. «Πρέπει να ψάξω να βρω ένα τέλος» λέει, «πώς το είπαμε... Να απελευθερώσω εκείνη τη μύγα στο κεφάλι μου. Να ανοίξω μια μικρή τρύπα». Η ιστορία του είναι μια μύγα μέσα στο κεφάλι του που μεταμορφώνεται σε λέξεις. Το αποτέλεσμα είναι αυτή η μεταμοντέρνα έξυπνη αφήγηση που οδηγεί, μέσα από παράδρομους και μονοπάτια, συνομιλώντας με τη Φιλοσοφία, σε ένα ανοιχτό τέλος, ένα τέλος γεμάτο αρχές, δίνοντας παράλληλα τη δική της εκδοχή για την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης. Γι’ αυτό το άβατο που είναι τα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το, για ακόμη μία φορά εξαιρετικό, εξώφυλλο των εκδόσεων Ίκαρος είναι σε σχεδιασμό και εικονογράφηση του Χρήστου Κούρτογλου.
Georgi Gospodinov, «Φυσικό μυθιστόρημα»
Εκδόσεις Ίκαρος
Μετάφραση: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
Σελ. 184
Τιμή: 9,99 ευρώ
