Της Ευγενίας Μπογιάνου
Ο Νικήτας Σινιόσογλου στη «Λεωφόρο ΝΑΤΟ», μια δοκιμή περιπλάνησης, όπως ο ίδιος δηλώνει, περπατώντας κατά μήκος της οδού ταχείας κυκλοφορίας που ενώνει τον Ασπρόπυργο με την Ελευσίνα, αναζητώντας την προσωπική του «Ελευσίνα», αφήνει το βλέμμα να πλανηθεί και να αιχμαλωτίσει οτιδήποτε ερεθίζει την περιέργειά του, απαθανατίζοντάς το με τη φωτογραφική μηχανή (οι φωτογραφίες του συγγραφέα, τραβηγμένες όλες κατά τη διάρκεια ενός απογεύματος, συνοδεύουν την έκδοση στο τέλος του κειμένου), αφήνοντας με τη σειρά του και το μυαλό να πλανηθεί στις δικές του σκέψεις και τους δικούς του στοχασμούς, ταξιδεύοντας σε αχαρτογράφητες πολλές φορές περιοχές, που γεννούν συναισθήματα τα οποία κατακλύζουν ψυχή και σώμα.
Περιπατητής - παρατηρητής
«Όσο πλανιέμαι παραέξω, τόσο μαζεύομαι κι απλώνομαι στον εαυτό μου μέσα». Αυτό το άπλωμα μέσα στους λαβυρίνθους ενός διαρκώς μεταλλασσόμενου εαυτού, ο οποίος όμως κινείται και αναπνέει μέσα στη δημόσια σφαίρα και άρα επηρεάζεται απ’ αυτήν, βρίσκεται στην αιχμή της πένας του Σινιόσογλου. Ο περιπατητής - παρατηρητής κινείται μέσα σε έναν κόσμο σύγχρονων ερειπίων. «Σκουπίδια και κάθε λογής υλικά πεταμένα στα λασπόνερα συμφύρονται σε μια ξυλοδεσιά πανάθλια απ’ όλες τις απόψεις. Από την άγρια μπόρα οι λαμαρίνες και τα σίδερα παίρνουν πατίνα οστρεώδη και ανταυγάζουν - η λάσπη είναι λούστρο, γιορτή ανηλεής. Στέκω στον ρηχό χείμαρρο, έτοιμος να παραδώσω τα όπλα». Τίποτα ελκυστικό δεν χαϊδεύει το βλέμμα του. Ο περιβάλλων χώρος με την εγκατάλειψη και την ασχήμια του έχει αντίκτυπο, άμεσο μάλιστα, στα συναισθήματά του, στις σκέψεις και στις διαθέσεις του. Στην ίδια του την ψυχοσύνθεση. «Τι θα απογίνω μες στο φόβο πως γίνομαι ό,τι κοιτάζω;» Μάντρες, νερόλακκοι, εγκαταλειμμένα τροχόσπιτα, κοντέινερ, ο λαστιχένιος άνθρωπος της Michelin και η απομίμησή του, συνθετικοί χλοοτάπητες, «μπάζα ακαταμέτρητα κι άσφαλτο, νεόπλασμα ξερό και στραγγισμένο». Αυτά είναι όσα τον περιβάλλουν. Αυτά φωτογραφίζει. Τίποτα εξεζητημένο ή εντυπωσιακό. Όλα ευτελή.
Ένα κείμενο που σαγηνεύει
Η Λεωφόρος ΝΑΤΟ «διόλου δεν προκαλεί την αποστροφή της φρέσκιας πληγής. Η λεγόμενη ασκήμια έχει εντέλει τη ζωή της». Αλλά η λεωφόρος ΝΑΤΟ δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται, αντικατοπτρίζει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της σύγχρονης ζωής, «την ολοκληρωτική κατίσχυση του κράτους», «τον τόπο που αρνείται να γίνει τοπίο». Η νεότερη Ελλάδα, κατά τον απαράμιλλο στιλίστα, κατά τον φλανέρ Μιχαήλ Μητσάκη, είναι ένας τόπος ασύμπηκτος, που «υπάρχει ως μετά βίας ιστορία, ένα συνονθύλευμα που διεκδικεί το παρόν χωρίς να πήζει ποτέ σε τίποτα». Σ’ αυτό το ασύντακτο και ακατάτακτο παρόν κινείται η ψυχή του πλάνητα, ηττημένη ήδη από τις απώλειες αλλά όχι παραιτημένη, καθώς παλεύει να φτάσει κάπου, σε μια ύστατη στιγμή, σε έναν ύστατο τόπο, σε μια συνέχεια, σ’ αυτό που αντιπροσωπεύει για τον καθένα από μας η Ελευσίνα. Κι ενώ η «Λεωφόρος ΝΑΤΟ» είναι ένα στοχαστικό κείμενο, με δύσκολες έννοιες, με χρήση σπάνιων, ίσως πολλές φορές και «δύσχρηστων» λέξεων, ένα κείμενο δίχως καμία δράση επίσης, καταφέρνει να σαγηνεύσει, να διαβαστεί εντέλει με μια ανάσα, όπως αν ήταν ένα περιπετειώδες ανάγνωσμα. Ο ίδιος ο φλανέρ, ο περιπλανώμενος αφηγητής, γίνεται κομμάτι αυτής της περιπέτειας, που το νόημά της είναι ακριβώς αυτό: δεν έχει καμιά σημασία αν διαδραματίζεται πάνω στην άσφαλτο, μέσα στα σκουπίδια και στα ευτελή υλικά, δίπλα στις σιδεροτροχιές που έχουν κρυφτεί από τα ξερόχορτα, δίπλα στα απόκρυφα βοσκοτόπια ή αν είναι μια υπόγεια αργή εσωτερική διαδικασία.
Αναφερόμενος σε μια φράση του Σπένγκλερ από την «Παρακμή της Δύσης» λέει ο Σινιόσογλου το εξής: «Όλο και συχνότερα μου μένουν οι λογοτεχνικές εκτροπές των φιλοσόφων παρά οι φιλοσοφίες τους». Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και γι’ αυτόν. Το βιογραφικό του είναι εντυπωσιακό: Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Καίμπριτζ και εντεταλμένος ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στον Τομέα Νεοελληνικών Ερευνών. Διαβάζοντας όμως τη «Λεωφόρο ΝΑΤΟ» έχουμε την εντύπωση ενός ατόφιου ποιητή. Δεν είναι μόνο ή δεν είναι τόσο η εξαιρετικά προσεγμένη γλώσσα, όσο το βαθύ αίσθημά του και το ότι, εντέλει, τον κατανοούμε -αν είναι κι αυτό ένα από τα ζητούμενα- μέσω της απολαύσεως.
Νικήτας Σινιόσογλου, «Λεωφόρος ΝΑΤΟ»
Εκδ. Κίχλη
136 σελ. Τιμή: 12 ευρώ
