Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Η βεβαιότητα του θανάτου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η βεβαιότητα του θανάτου


Της Ευγενίας Μπογιάνου

«Βουβαίνεται και η μοίρα μπροστά στην ύβρη των ανθρώπων / που θέλουν και ξεχνούν / ότι αυτό που ανθίζει και το χαίρονται τη μια μέρα / μαραίνεται και χάνεται την επομένη». Οι στίχοι του ίδιου του Θανάση Χατζόπουλου που λειτουργούν ως μότο στην αρχή του βιβλίου, συμπυκνώνουν όλη την ουσία του έργου. «Ιστορικός ενεστώς»: ο εξαιρετικός τίτλος, ένας ευφυής συνδυασμός τού σήμερα με το παρελθόν, του «τώρα» με την ιστορικότητα, της αιώνιας επανάληψης της ανθρώπινης κατάστασης, που φθίνει διαρκώς και βυθίζεται στη φθορά, δηλώνει τη μοναδική βεβαιότητα: η ζωή είναι μια πορεία προς τον θάνατο. «Ζωή - ένα τραύμα στην ανυπαρξία», για να θυμηθούμε και τον απαράμιλλο Γιάννη Ρίτσο. Γύρω από αυτό το «τραύμα», ο Χατζόπουλος στήνει μια σπουδή για τη ματαιότητα, για τον πόνο που περικλείεται μέσα στην ανθρώπινη ύπαρξη, για την κοινότοπη -γι’ αυτό ίσως και σπαρακτική- διαπίστωση ότι ο θάνατος είναι ένα γεγονός που κατακυριεύει τα πάντα. Όσο κι αν ο Ανέστης Πρωτονοτάριος, που εργάστηκε ως συντάκτης επί τριακονταπενταετία στα κοινωνικά της «Καθημερινής», προσπαθεί «να στρέψει το βλέμμα εκάστου των ενδιαφερομένων προς την προσδοκώμενη κατάσταση, αλλά και να το αποτρέψει από το αντίπαλο δέος», αυτό, το «αντίπαλο δέος, ήταν πάντα εκεί». «Έτσι ο βίος του έγινε εκείνο το αλωνάκι, αυτή η ημισέλιδη κάθειρξη με τις γραμματοσειρές που έκλειναν το άλλοθι του θανάτου συν το άλλοθι της ζωής και λογάριαζαν πως μπορούσαν να συνοψίσουν μέσα σε ελάχιστο χώρο τους όρους και τις αλήθειες, τα ψέματα και τα σκαμπανεβάσματα ενός ανθρώπινου βίου». Αυτό που κάνει και ο ίδιος ο Χατζόπουλος. Επινοεί μια σειρά από βιογραφικά ανθρώπων ασήμαντων και καθημερινών, ανθρώπων που τίποτε το ιδιαίτερο δεν φωτίζει τον βίο τους, «απλώνοντάς τους» σε μια μεγάλη χρονική περίοδο, όπου δίπλα στις μικρές ιστορίες τους θάλλει και η Ιστορία και, με ύφος αποστασιοποιημένο και σχολαστικό, σαν να γράφει νεκρολογία σε εφημερίδα, αφηγείται, μέσα στον ελάχιστο χώρο λίγων σελίδων ή και παραγράφων μερικές φορές, όλα τα σκαμπανεβάσματα του βίου τους. Όλα όσα περιλαμβάνονται ανάμεσα σε δύο κουκίδες. Αυτή της γέννησης και αυτή του θανάτου. Κι όσο κι αν ο θάνατος αποτελεί το αναπόδραστο γεγονός, δεν παύει να είναι ανοίκειος. Ένας ξένος προς την ύπαρξη επισκέπτης. Στο «Νεκροτομείο» -ένα από τα πιο δυνατά κείμενα του βιβλίου-, η Ευρυδίκη δεν μπορεί να αναγνωρίσει τον άντρα της. Το άδειο κουφάρι απέναντί της μοιάζει απείραχτο, «χωρίς ίχνος γρατσουνιάς αλλά ούτε και θανάτου». Κοιτάζοντάς το, ανακαλεί στη μνήμη όλη τη βία της ζωής της. Και σ’ αυτό το πρόσωπο που δεν έχει πια πνοή, σιγά-σιγά, «άρχισε να εδραιώνεται η βεβαιότητα του θανάτου∙ του θανάτου του μέσα της». Μαζί μ’ αυτό έρχεται και η απελευθέρωση από το άλγος της κοινής τους ζωής. «Το νεκροτομείο είχε ξετυλίξει το μαζί σ’ αυτό το μεταξύ που είχε βάλει ανάμεσά τους, το πτώμα». Αλλά μερικές φορές και ο ίδιος ο θάνατος παίζει τα δικά του παιχνίδια. Το κενοτάφιο της οικογένειας Μαυροσκούφη, το οποίο κατασκευάστηκε πριν ακόμη την αγορά της μόνιμης κατοικίας τους, παραμένει εσαεί αδειανό, «αραχνιάζει και ρημάζει και δεν προσδοκά να ιδεί νεκρόν». Το μικρό σκάφος στο οποίο επέβαινε η τριμελής οικογένεια βυθίζεται στην πορεία του προς τα Κύθηρα την εικοστή Φεβρουαρίου του 1897. «Μόνον ο οικογενειακός τάφος του Ιωάννη Μαυροσκούφη κατ’ έτος την εικοστήν Φεβρουαρίου σαν να περιβάλλεται από ένα αεράκι που σηκώνει τη σκόνη, τη στροβιλίζει και την εναποθέτει πάλι στη θέση της, ενίοτε μαζί με αραιές χιονονιφάδες». Εικόνες άξιες της πένας ενός ποιητή. Η θητεία του Χατζόπουλου στην ποίηση κρύβεται -δίχως να «βαραίνει» ή να αποπροσανατολίζει- πίσω από κάθε αράδα του. Με την ειρωνική ματιά και το υπόγειο χιούμορ του, υπονομεύει το ίδιο το γεγονός του θανάτου. Στολίζει με ελαφρότητα το βάρος της αναπότρεπτης πτώσης, της πορείας προς την ανυπαρξία. Με όπλο του την ιδιαίτερη χρήση της γλώσσας, ένα μείγμα λόγιας και δημοτικής, που ξέρει να αφηγείται με ακρίβεια αλλά και ποιητική ανάταση, όλα όσα καθορίζουν τη μοίρα των ανθρώπων. Κλείνοντας το μάτι στη ματαιότητα.
 

Θανάσης Χατζόπουλος, «Ιστορικός ενεστώς»

Εκδ. Πόλις

Σελ. 112

Τιμή:12 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL