Της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Υπάρχει ένα ιδιότυπο λογοτεχνικό είδος που πολύ αγαπώ, η ταξιδιωτική λογοτεχνία. Η οδοιπορία, η φυγή, η περιπλάνηση, η αναπαράσταση των τόπων -ακόμα και φανταστικών- ο στοχευμένος τρόπος του περιηγητή, οι εντυπώσεις του προσκυνητή, ή αντίθετα ο αποσπασματικός τρόπος του flaneur που ανοίγει μετά ένα ανεξάντλητο ερευνητικό πεδίο, ο υβριδικός τόπος του Sebald που χαρτογραφεί ψυχικά τοπία της λογοτεχνίας στις διαδρομές του -έχουν ανανεώσει μια παραγνωρισμένη ίσως περιοχή της γραφής, διευρύνοντας την εμβέλεια και την ένταση, δίνοντας βάθος στις ανεξάντλητες απεικονίσεις του έξω στο μέσα, του τόπου στην ιστορία, στη μνήμη, προσωπική και συλλογική, δημιουργώντας νέα πεδία αυτοπροσδιορισμού, αυτογνωσίας- ανατροφοδότησης και εμπλουτισμού της λογοτεχνίας, της χαράς της γραφής και της απόλαυσης της ανάγνωσης.
Σε αυτήν την κατηγορία, της πολύτροπης αυτής λογοτεχνικής κατηγορίας, εντάσσεται και το πρόσφατο βιβλίο του Νίκου Βατόπουλου, δημοσιογράφου της “Καθημερινής”, γνωστού για την ενασχόλησή του για χρόνια με θέματα πολιτιστικού ρεπορτάζ, σε θέματα αθηναϊκά και αστικού πολιτισμού. Έμπειρος στην αστική ιχνηλασία, επαρκής σε θέματα αρχιτεκτονικής και της ιστορίας της ενεργός σε διαδικτυακές ομάδες που εξερευνούν και μελετούν την πόλη -την Αθήνα- μετά τη δημοσίευση των αθηναϊκών κειμένων του, επιχειρεί με τον ποιητικό τίτλο «Όπου και να ταξιδέψω» μια διαρκή συνάντηση με το ίδιο και το άλλο σε εικοσιτέσσερις πόλεις της Ελλάδας.
Από το πίσω κάθισμα του οικογενειακού αυτοκίνητου όπου ο μικρός ταξιδιώτης περιηγείται την Ελλάδα τη δεκαετία του ’60, από τις σελίδες του «Τετραδίου εντυπώσεων» με φωτογραφίες από τα ταξίδια και ημερολογιακές καταγραφές κατά την πατρική προτροπή, φευγαλέες εικόνες από τη συλλογή γραμματοσήμων του παππού -εκεί η πρώτη φορά που αντικρίζει το καμπαναριό στην πόλη της Ζακύνθου, ένα κομμάτι ύφασμα από τη φορεσιά της κυρά Φροσύνης στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο- δημιουργεί ένα παλίμψηστο εντυπώσεων από παλιά ως πρόσφατα. Παρακολουθεί μια συναυλία στη Χάρμαινα, ξεναγείται από Δραμινούς ποιητές, η μνήμη μιλάει και η γνώση συνεπικουρεί για να κατασκευαστεί ένα πορτρέτο πολύπλοκο, ένας χάρτης τρυφερότητας των πόλεων, ένα βάθος ανθρώπινης ευαισθησίας, μια συγκρότηση που καλεί τον αναγνώστη να αναπολήσει, να συλλογιστεί, να επαναλάβει, να επαναχαράξει.
Το «αστικό απόθεμα» ένας όρος που πρωτοσυναντώ στο βιβλίο αυτό και που ερμηνεύω σαν τη ζωτική δύναμη που συσσωρεύει μια πόλη στην ιστορία της είναι αυτό που τον κινητοποιεί και το αναγνωρίζει κάθε φορά, τον εμπνέει να οραματίζεται το μέλλον. Το βλέμμα του επαρκούς περιηγητή πολύτιμο για τον επόμενο που θα χαράξει τη διαδρομή του. Τα Ξενία -κατεδαφισμένα, εγκαταλελειμμένα ανθολογούνται, κουφάρια ξενοδοχείων, τα ξενοδοχεία της δεκαετίας του ’20 στα Γιάννενα και στην Καρδίτσα, το καφενείο του Θίασου στην Άμφισσα, ονόματα σπουδαίων αρχιτεκτόνων ανά πόλη, κατάλογος υποκαταστημάτων της Τράπεζας της Ελλάδας -τι πρωτότυπος τρόπος ανθολόγησης των κρατικών κτηρίων- η προ Ίντερνετ αλληλογραφία με τον Συριανό δικηγόρο, οι παλιοί φωτογράφοι και τα άλμπουμ τους, η ζωντανή επαφή με τους ανθρώπους που δημιουργούν σε κάθε πόλη αναδεικνύει ένα παλίμψηστο εικόνων, βλεμμάτων, μια ζωντανή βιωματική και λόγια προσέγγιση.
Συνειρμοί, συνδέσεις, ονόματα, αναμνήσεις, αναγνώσεις. Οι Εβραίοι της Κομοτηνής -η αυτοβιογραφία ενός βιβλίου του Μισέλ Φάις, ο Γιωσέφ Ελιγιά και το «Τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή, χρονικά, τοπικές και αρχιτεκτονικές μελέτες λογίων για τον τόπο τους, μεσαιωνικά χρονικά - αφηγήσεις, μικρά πραγματολογικά κοσμήματα: τι απέγιναν οι Μούσες της Πλατείας Ομονοίας; Ποιες γωνιές στην οδό Μανδηλαρά στη Λάρισα μοιάζουν με αντίστοιχες στη Νέα Σμύρνη και τα Πατήσια, το αγαπημένο βιβλιοπωλείο «Δύο» στην Ξάνθη και η Σύγχρονη Έκφραση του Νίκου Λαμπρόπουλου στη Λιβαδειά, μια αντιστοίχιση διαρκώς του άγνωστου στο ήδη γνωστό, του ανοίκειου στο οικείο, επανανοηματοδότηση του βλέμματος, ματιά που καλεί να την ακολουθήσεις. Τα οδοιπορικά δοκίμια του Νίκου Βατόπουλου για τις πόλεις της Ελλάδας προβλέπεται ακούω να συμπληρωθούν. Έχουν ανοίξει δρόμους στη γραφή και την περιήγηση. Δικαιώνουν την αγάπη για το ωραίο, για τη γνώση, για το όραμα στο μέλλον, αναβαπτίζουν την περιήγηση ένδον και έξω, την ανάγνωση, τη γραφή και τη δημιουργία.
"Όπου και να ταξιδέψω - Περπατώντας σε 24 πόλεις"
Νίκος Βατόπουλος
Μεταίχμιο, 2019
352 σελ.
Τιμή 18,80 ευρώ
