Του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Συγκινημένος από τη σκηνοθεσία της πρεμιέρας της όπεράς του «Ευγένιος Ονιέγκιν», στο Θέατρο Μάλυ της Μόσχας, στα 1879, που υπέγραψε ο επικεφαλής του Τομέα Δραματουργίας του Ωδείου της Μόσχας Ιβάν Σαμάριν (1817-1885), ο Π. Ίλ. Τσαϊκόφσκυ συνέθεσε, στα 1884, μιαν «Απόδοση Ευγνωμοσύνης» για ορχήστρα εγχόρδων, που λίγους μήνες αργότερα, με τον θάνατο του σημαντικού αυτού θεατρανθρώπου, μετονομάσθηκε σε «Ελεγεία». Με αυτήν εγκαινίασε η Κρατική Ακαδημαϊκή Συμφωνική Ορχήστρα της Ρωσίας «Ευγένιος Σβετλάνωφ» (γνωστότερη μέχρι το 1990 ως «της ΕΣΣΔ») τη μοναδική κατά φιλοξενίαν συναυλία της στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» (Φίλων της Μουσικής) του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Η πρόσφατη αυτή προσθήκη στο ρεπερτόριό της επέτρεψε να λάμψει, από τα πρώτα κιόλας μέτρα, μια ευρεία σύνθεση των εγχόρδων ενός σχηματισμού με βαρύ παρελθόν, αφού ο οργανισμός που αξιοποιεί τον αείμνηστο αρχιμουσικό στην επωνυμία του αριθμεί δυσθεώρητο σώμα εγγραφών υψηλής ποιότητας υπό την μπαγκέτα του, πολλές δεκάδες των οποίων μάλιστα συγκρότησαν κυριολεκτική εγκυκλοπαίδεια της ρωσικής / σοβιετικής συμφωνικής μουσικής ήδη στις απαρχές της ψηφιακής εποχής. Η αίσθησή μας, μολαταύτα, μετά την παρακολούθηση τής 25ης Νοεμβρίου του 2019, είναι πως το κενό στο πηδάλιο του 83ετούς σχηματισμού, τον οποίο ο Σβετλάνωφ οδήγησε, ως καλλιτεχνικός διευθυντής, για 35 συναπτά χρόνια (1965-2000), παραμένει ευδιάκριτο, τουλάχιστον όταν η Ορχήστρα δεν τελεί, όπως εν προκειμένω, υπό την διεύθυνση τού νυν -και μέχρι το 2021- υπευθύνου της Βλαντιμίρ Γιουρόφσκι.
Εν πρώτοις πάντως, ο οικείος ως μετάκληση της ΚΟΑ μαέστρος της αθηναϊκής συναυλίας Ντανιέλ Ράισκιν αντιμετώπισε επιτυχώς την αντικατάσταση του αρχικά προβλεπόμενου Σάσα Ραζντιέστβενσκυ από την διόλου ευκαταφρόνητη, όπως αποδείχθηκε, ομότεχνή του Αλένα Μπάεβα για το κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα έργ. 35 σε αυτή την καθολικά αφιερωμένη στον Τσαϊκόφσκι συναυλία. Ήταν μια δυναμική και σφριγηλή ανάγνωση της δημοφιλούς παρτιτούρας, βορβορώδους ρωσικού λυρισμού στη συνοδεία, αλλά και με τον αναγκαίο χώρο στην 34χρονη, προκειμένου να αναπτύξει τα παθητικά της ρουμπάτι. Σε αυτή την οιονεί ατταβιστική εκτύλιξη του ώριμου ρομαντικού ιδιώματος, με τις συνεχείς εναλλαγές εσωτερικότητας και εξωστρέφειας, θαυμάσαμε την τονική της ασφάλεια (και στον αυτοσχεδιασμό του βασικού α' μέρους), τη μελωδικότητα στην καντιλένα, ιδίως από Βιενιάφσκι Στραντιβάρι βιολί του έτους 1723, εν ολίγοις τη σφαιρική επίδειξη τεχνικής και μουσικής εντέλειας. Τη ρέουσα και εμπροσθοβαρή εκτύλιξη της κεντρικής καντσονέτα σημάδεψε ο ενδιαφέρων διάλογος τής βιολονίστας με τα πνευστά, αν και θεωρούμε ότι ο υπερτονισμένος ρόλος κλαρινέτου και αυλού κατά την επανέκθεση του θέματος από το βιολί διακινδύνευσε την κάλυψη της φέρουσας μελωδίας τής κίνησης από τη δική τους απόκριση! Λυτρωτικά ταχεία, η αγωγική διαχείριση του τελικού αλέγκρο βιβατσίσιμο εξελίχθηκε σε tour de force «υπερηχητικής» ανταλλαγής της Μπάεβα με την Ορχήστρα, ενώ και εν προκειμένω καίριοι υπήρξαν οι σχολιασμοί των ξύλινων, ως τυπικά μελαγχολικά σχόλια του συνθέτη, όχι υπεράνω υποψίας ναρκισσισμού στην προβολή των πολυφωνικών ευκαιριών του έργου.
Τη βραδιά ολοκλήρωσε η 5η συμφωνία, δυσχερής κυρίως στην επεισοδιακή ανάπτυξη του α' μέρους της, όπου τυχόν αμηχανία στη διαχείριση του ειρμού περιορίζει καθοριστικά την εμβέλεια μιας ερμηνείας. Στο πλαίσιο αυτό και με τη σκέψη στην αβίαστη δραματικότητα των ηχογραφήσεων του Σβετλάνωφ, η ανάγνωση του Ράισκιν για το μέρος παρέμεινε επιφανειακή, χωρίς το βάθος κατανόησης που απαιτεί αυτή η τόσο βιωματική μουσική, ενώ η ρομαντική αύρα παρέμεινε ζητούμενο ακόμη και στην εμβληματικά νοσταλγική β' κίνηση. Η καλοκουρδισμένη, μηχανική διαδρομή των δύο τελευταίων, λιγότερο περίπλοκων μερών και των ανκόρ που ακολούθησαν δεν ήταν δυνατόν να μεταβάλουν την καταληκτική αίσθηση απώλειας μιας όχι καθημερινής ευκαιρίας για πρότυπη απόλαυση του Τσαϊκόφσκι από τις καλλιτεχνικές δυνάμεις της κοιτίδας του…
