ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΤΕΡΖΗ
Σκηνοθέτης ελάχιστων ταινιών τα τελευταία πενήντα χρόνια, που άλλες εγκωμιάστηκαν στον υπερθετικό βαθμό, άλλες "έμειναν στο ράφι" ή προβλήθηκαν ελάχιστα. Είναι ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τέρενς Μάλικ, ο οποίος βάζει ως όρο στα συμβόλαια που υπογράφει, να μην κυκλοφορούν φωτογραφίες του και να μην έχει την υποχρέωση να δίνει συνεντεύξεις για την προώθηση των ταινιών του - ελάχιστες φορές έχει βρεθεί απέναντι σε δημοσιογράφους.
Η τελευταία του ταινία "Μια κρυφή ζωή" («A Hidden Life»), που βγαίνει το επόμενο διάστημα και στην Ελλάδα, αναφέρεται στην πραγματική ιστορία του Αυστριακού αγρότη Φραντς Γιεγκερστέτερ, ο οποίος, αν και ζούσε σε μια απομονωμένη κοινότητα στις Αυστριακές Αλπεις, είχε την οξύνοια να αντιληφθεί, με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ότι ο Χίτλερ θα αιματοκυλήσει την Ευρώπη... Όταν τον κάλεσαν στον στρατό, μετά τη βασική εκπαίδευση αρνήθηκε να ορκιστεί πίστη στον Χίτλερ, όπως υποχρεώνονταν οι πάντες, από τους στρατηγούς μέχρι τους απλούς στρατιώτες. «Ο άνθρωπος αυτός αντιπροσωπεύει κάτι το διαβολικό», δηλώνει για τον Χίτλερ, και επικαλούμενος την χριστιανική πίστη, ως καλός καθολικός, ο Φραντς αρνείται να ενταχθεί με οποιονδήποτε τρόπο στην πολεμική μηχανή. Τον φυλάκισαν, τον βασάνισαν, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στο Βερολίνο το 1943. Μόλις πριν από δέκα χρόνια η Καθολική Εκκλησία τον αναγνώρισε ως «μάρτυρα της πίστης», προστάδιο της αγιοποίησης...
Η ταινία του Μάλικ παρακολουθεί τον Φραντς στα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του, από το ξέσπασμα του πολέμου μέχρι την εκτέλεσή του. Από τη σχεδόν ειδυλλιακή, αλλά και επίπονη, ζωή στο χωριό του, μαζί με τη γυναίκα του και τις τρεις κόρες τους, μέχρι την απομόνωση και την εξαθλίωση στο κελί της φυλακής. Ο Μάλικ μοντάριζε την ταινία του επί τρία χρόνια, καθώς τα γυρίσματα είχαν τελειώσει το 2016, και το αποτέλεσμα είναι αριστουργηματικό, τουλάχιστον στο επίπεδο της αντίστιξης εικόνων, ήχων, μουσικής και νοηματοδότησης. Για τους ρόλους του Φραντς και της γυναίκας του Φραντσίσκα, ο Μάλικ επέλεξε τον Γερμανό Αουγκουστ Ντιλ και την Αυστριακή Βάλερι Πάχνερ, η οποία μεγάλωσε και αυτή στις Αυστριακές Αλπεις, όχι πολύ μακριά από το χωριό του Φραντς Γιεγκερστέτερ. Η ταινία κλείνει με μια σπουδαία υπόμνηση, από την πένα της συγγραφέως Τζορτζ Έλιοτ, απ’ όπου και ο τίτλος της ταινίας: "Οι άνθρωποι που η ζωή τους είναι ‘κρυμμένη’ από τη ‘μεγάλη Ιστορία’, που αναπαύονται σε τάφους τους οποίους κανείς δεν επισκέπτεται, είναι αυτοί που, σε μεγάλο βαθμό, συσσωρεύουν για λογαριασμό όλων μας το ‘καλό’ σε αυτό τον κόσμο".
Το πέρασμα στη σκηνοθεσία
Ο Μάλικ ξεκίνησε την καριέρα του στο σινεμά στις αρχές της δεκαετίας του '70, συνεργαζόμενος στο σενάριο της ταινίας "Pocket Money" (στην Ελλάδα βγήκε με τον τίτλο "Δυο ατίθασα λιοντάρια") που σκηνοθέτησε ο Στιούαρτ Ρόζενμπεργκ, ένα γουέστερν με πρωταγωνιστές τον Πολ Νιούμαν και τον Λι Μάρβιν. Το επόμενο σενάριό του το σκηνοθέτησε ο ίδιος ("Badlands", 1973), παρά τις μεγάλες δυσκολίες στην παραγωγή. Βασίζεται σε μια ιστορία από το αστυνομικό δελτίο, από τα τέλη της δεκαετίας του ‘50:
Σε μια κωμόπολη της Νότιας Ντακότας, ένας νεαρός σκουπιδιάρης (τον υποδύεται ο Μάρτιν Σιν) που έχει για ίνδαλμά του τον "επαναστάτη χωρίς αιτία" Τζέιμς Ντιν ερωτεύεται μια δεκατετράχρονη με νοητική υστέρηση (την υποδύεται η Σίσι Σπέισεκ). Μια μέρα, όταν ο πατέρας της κοπέλας (στον ρόλο ο Γουόρεν Όουτς), επιχειρεί να τους χωρίσει, ο νεαρός τον σκοτώνει, βάζει φωτιά στο σπίτι και φεύγει μαζί με το κορίτσι για τα Badlands στη Μοντάνα. Μέχρι να φτάσουν εκεί, θα σκοτώσουν, σχεδόν χωρίς αιτία, άλλους εννιά ανθρώπους... Η ταινία έγινε δεκτή με εγκωμιαστικά σχόλια, ωστόσο θα περάσουν πέντε χρόνια μέχρι να ξαναβρεθεί ο Μάλικ πίσω από την κάμερα. Θα "επιστρέψει" το 1978 με τις "Ημέρες ευτυχίας", ιστορία ενός ερωτικού τριγώνου στο Τέξας, στις αρχές του εικοστού αιώνα. Αμέσως μετά ο Μάλικ άρχισε να δουλεύει για λογαριασμό της Paramount πάνω σε ένα σενάριο που αφορούσε την προέλευση της ζωής πάνω στη Γη.
Ωστόσο, κατά το στάδιο της προετοιμασίας της παραγωγής, έφυγε από τις Ηνωμένες Πολιτείες για το Παρίσι, το σχέδιο ναυάγησε και το αποτέλεσμα ήταν να μείνει εκτός κινηματογραφικού χώρου για είκοσι χρόνια. Πολλοί θεώρησαν ότι η κινηματογραφική καριέρα του είχε πρόωρο τέλος, αλλά θα τους διαψεύσει, καθώς επέστρεψε θριαμβευτικά το 1998 με την πολεμική / αντιπολεμική "Λεπτή κόκκινη γραμμή", που έλαβε επτά υποψηφιότητες για Όσκαρ. Η κόλαση του πολέμου στον Ειρηνικό, μέσα στην "ειδυλλιακή" φύση του Γκουανταλκανάλ... Στην οθόνη, παρέλαση αστέρων: Νικ Νόλτε, Τζορτζ Κλούνι, Σον Πεν, Ελίας Κοτέας, Αντριεν Μπρόντι... ενώ οι Μίκι Ρουρκ, Μάρτιν Σιν, Γκάρι Όλντμαν και Μπίλι Μπομπ Θόρντον "περίσσεψαν" στο τελικό μοντάζ. Η ταινία θα κερδίσει τη Χρυσή Αρκούδα στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1999.
Μια από τις ελάχιστες φωτογραφίες του Τέρενς Μάλικ που είναι διαθέσιμες.
Περίοδος πειραματισμού
Ο Μάλικ συνέχισε με την ταινία "Άγνωστος κόσμος" ("The New World"). Το σενάριο βασίζεται στην πασίγνωστη ιστορία της Ποκαχόντας και του Τζων Σμιθ. Η ταινία έκανε πρεμιέρα το 2005 αλλά η τελειομανία του Μάλικ και η εμμονή του στη διαδικασία του μοντάζ είχαν ως αποτέλεσμα να κυκλοφορήσουν τρεις βερσιόν, διαφορετικής διάρκειας.
Ακολούθησε το "ποιητικό" "Δέντρο της ζωής", που απέσπασε το κορυφαίο βραβείο στο Φεστιβάλ των Καννών το 2011, τον Χρυσό Φοίνικα. Από εκεί και πέρα ο Μάλικ περνά σε μια περίοδο αμφίβολων "πειραματισμών", με τις ταινίες "To The Wonder" με πρωταγωνιστές τους Μπεν Άφλεκ, Όλγα Κιριλένκο και Χαβιέρ Μπαρντέμ, που παρουσιάστηκε το 2013 στο Φεστιβάλ Βενετίας προκαλώντας αμηχανία, "Knight of Cups", του 2015, με τον Κρίστιαν Μπέιλ σε ρόλο σεναριογράφου στο Λας Βέγκας, "Song to Song" (2017), με τους Ράιαν Γκόσλινγκ, Μάικλ Φασμπέντερ, Ρούνι Μάρα και Νάταλι Πόρτμαν, και το ντοκιμαντέρ "Voyage of Time", για την ιστορία του σύμπαντος, μία από τις σταθερές εμμονές του Τέρενς Μάλικ...
