«Η Εξημέρωση» ξεκίνησε ως μια σύντομη σκηνή, διάρκειας 24 λεπτών, που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου “The Future of Europe”, το οποίο διοργάνωσε το Θέατρο της Στουτγκάρδης το 2018 και ήταν η επίσημη συμμετοχή της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου.
«Η πρώτη αφήγηση του Παπαμάρκου πατούσε πάνω στον Ηρόδοτο και την 'Άλωση της Μιλήτου' και περιέγραφε τη στάση των Συβαριτών απέναντι στην άλωση μιας αδελφικής πόλης, που ήταν η σιωπή, καθώς δεν αντέδρασαν. Αλλά και τη στάση των Αθηναίων, που πενθούν γι' αυτήν την άλωση, για την οποία αισθάνονται ευθύνη καθώς όλα τα ιωνικά φύλα, και κυρίως οι Αθηναίοι, εγκαταλείπουν τους Μιλήσιους στο έλεος των Περσών.
Όλη αυτή η αφήγηση μιλά ήδη για πολύ κομβικά πολιτικά θέματα με την ουσία της λέξης, καθώς αφορά τους ανθρώπους και τον τρόπο που χειρίζονται τη ζωή και τους συνανθρώπους τους. Μιλά για τον πόλεμο, τον ξεριζωμό, τη βία, τη λογοκρισία, την ενοχή, την προσπάθεια να ξεπλύνει και να εξημερώσει τη βία μέσα από το πένθος» εξηγεί η Γεωργία Μαυραγάνη μιλώντας για το βασικό πρώτο υλικό πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η νέα παράσταση και το οποίο διευρύνθηκε.
Η κοινή αγωνία συγγραφέα και σκηνοθέτη ήταν πως η ιστορία επαναλαμβάνεται, παρ' όλα αυτά η ανθρωπότητα δείχνει πως δεν θέλει να μάθει.
«Έτσι ο Δημοσθένης επέλεξε σοφά να περάσει στον κάτω κόσμο, στους νεκρούς, σαν μια προσπάθεια να βρει κανείς εκεί την απάντηση» αποκαλύπτει η σκηνοθέτης.
«Σαν να βουτά κανείς μέσα στον άδικο θάνατο και προσπαθώντας μέσα από τους νεκρούς να δει τι είναι αυτό που συμβαίνει και τι μπορεί να μάθει. Αυτό που κάνει με το συγκεκριμένο κείμενο ο Δημοσθένης, και οφείλω να ομολογήσω ότι με δυσκόλεψε αρκετά, είναι ότι εκθέτει αρκετές αφηγήσεις από αυτές που φτιάχνουμε οι ζωντανοί για τον θάνατο, αφηγήσεις από τη Νέκυια, την Αινειάδα, πατώντας αρκετά στον αρχαίο λόγο και αφομοιώνοντας στοιχεία ακόμα και από τη δημοτική λαϊκή ποίηση και τις παραλογές.
Στην ουσία αυτό που κάνει είναι να αναιρεί συνέχεια αυτές τις αφηγήσεις λέγοντας ότι είναι αναπαραστάσεις των ζωντανών. Σαν να είναι αδύνατον για τον άνθρωπο να συναντήσει την ουσία του τι σημαίνει να είναι κανείς νεκρός. Και τι είναι αυτός ο θάνατος. Για να καταλήξει στο τέλος πάλι σε μια ιστορική αφήγηση του Πλουτάρχου, την περίπτωση του στρατηγού Κίμωνα, που αρρωσταίνει κατά τη διάρκεια της μάχης και οι Αθηναίοι, για να μην χάσουν, παίρνουν το νεκρό του σώμα, το δένουν με σχοινιά στην πλώρη του καραβιού και νικούν. Κάνοντας έτσι ένα μεγάλο σχόλιο για το πώς κανείς διαχειρίζεται στην ουσία τους νεκρούς του αλλά και τη μνήμη του. Γιατί οι ζωντανοί αυτό κάνουμε. Διαχειριζόμαστε τη μνήμη τους, πολλές φορές καταπώς μας βολεύει».
Σε γνώριμους δρόμους
Η παράσταση, όπως αποκαλύπτει η Γεωργία Μαυραγάνη, δεν βαδίζει πάνω σε γνώριμους, παλαιότερους δρόμους. Καθώς η θεματική ξεφεύγει από τους πρόσφυγες, που προσέφεραν την αρχική μαγιά, και αφορά όλους μας.
Υποστηρικτικά παραμένουν τα ντοκουμέντα από βίντεο, φωτογραφίες, αποσπάσματα συνεντεύξεων που μιλούν καθολικά.
«Υπάρχει μια φωτογραφία από τα Δεκεμβριανά. Αλλά και το κεφάλι του Άρη Βελουχιώτη. Μπορεί κάποιος να καταλαβαίνει ή όχι, μπορεί να ξέρει ή όχι, μπορεί να αναγνωρίζει ή όχι. Δεν είναι αυτός ο στόχος μου, αν και κλείνω το μάτι σε εκείνον. Δεν θέλω ωστόσο να δεσμευτώ ιστορικά.
Με ενδιαφέρει να υπάρχει σαν ντοκουμέντο, δεν θέλω όμως να χρωματιστεί με την κακή έννοια της πολιτικής. Αυτό το κείμενο έχει πολύ αρχαίο τρόπο μέσα, σε κάποιες στιγμές μάλιστα ο λόγος είναι ποιητικός και θυμίζει τρόπο τραγωδίας. Χρησιμοποιεί αυτόν τον τόνο και τη διάθεση. Τα ντοκουμέντα συνομιλούν με αυτόν τον τρόπο φέρνοντάς τον στο τώρα. Στην ουσία πάτησα στο πολύ απλό πράγμα που αναφέρει ο Όμηρος -και είναι οι σκιές. Στην ουσία είναι ένα ταξίδι στον κόσμο των σκιών» υποστηρίζει.
Στην ερώτηση πώς η μεγάλη και η μικρή ιστορία γίνεται βιωματική δραματουργία και παραδίδεται στη σκηνή, αλλά και πόσο βασάνισε την ίδια αυτό το ανορθόδοξο ταξίδι, η Γεωργία Μαυραγάνη απαντά:
«Δυσκολεύτηκα πολύ να απομακρυνθώ από την πρώτη εικόνα που είχα φτιάξει. Και, όταν άρχισα να νιώθω το ενιαίο έργο, κατάλαβα ότι στην ουσία βλέπω τον μονόλογο ενός νεκρού. Έτσι το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου είναι ηχογραφημένο. Ακριβώς για να δημιουργηθεί αυτή η απόσταση. Να είναι ξεκάθαρο ότι βουτάς σε μια μνήμη".
Μια πικρή παράταση
"Στο κομμάτι του κάτω κόσμου ήταν για μένα πολύ έντονο ότι συναντά κανείς τους δικούς του νεκρούς. Είναι μια πικρή παράσταση. Δεν προτείνει λύση. Αλλά χαίρομαι που μιλά για κάτι για το οποίο το θέατρο μοιάζει να μην μιλά πια. Για την πολιτική και υπαρξιακή διάσταση του ανθρώπου. Θέατρο κάνουμε για να συνομιλήσουμε, να στοχαστούμε, να σκεφτούμε, να συγκινηθούμε».
Στην «Εξημέρωση» πρωταγωνιστούν οι Νίκος Γιαλελής, Μάνος Πετράκης, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Ξένια Καλογεροπούλου, Ηλίας Κατέβας, Ελίνα Ρίζου.
