Ένα εμβληματικό βιβλίο, του οποίου υπήρξε φανατική αναγνώστρια σε διάφορες ηλικίες της ζωής της, αλλά και μέλος μιας οικογένειας που μετρούσε τέσσερις γενιές εξίσου φανατικών αναγνωστών, επέλεξε η σκηνοθέτις Ιόλη Ανδρεάδη, να παρουσιάσει στη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, το «Πόλεμος και Ειρήνη» του Τολστόι, που μόλις έκανε πρεμιέρα. «Βιβλίο - καταφύγιο» το χαρακτηρίζει η ίδια, που «κάθε φορά εφιστά την προσοχή μου στην ομορφιά της ζωής. Όπου ο πόλεμος είναι μεγάλος. Ο έρωτας είναι αδιάκοπος. Και η ζωή σκληρή, τρυφερή και σοφή». Το μυθιστόρημα των 1.600 σελίδων μεταφράστηκε και διασκευάστηκε από την ίδια σε διάστημα εννέα μηνών, παίρνοντας τη μορφή ενός νέου θεατρικού κειμένου.
Ένα από τα πιο σημαντικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπου, μέσα από αναρίθμητα κεφάλαια και πρόσωπα, ο Λέων Τολστόι σκιαγραφεί με κάθε λεπτομέρεια τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκεια της γαλλικής εισβολής στη Ρωσία, περιγράφοντας τον αντίκτυπο της εποχής του Ναπολέοντα στην τσαρική κοινωνία, μέσα από τις ζωές πέντε ρωσικών αριστοκρατικών οικογενειών.
Με προσωπικό φίλτρο
«Προτεραιότητά μου στη σκηνοθεσία ήταν να αφουγκραστώ το νέο πλέον έργο, αυτό της διασκευής, σε άμεση συνάφεια με τον καθένα από τους έντεκα πρωταγωνιστές, με τρόπο που να οδηγεί σε μια καθαρή ιστορία επί σκηνής, μέσα από έναν συγκεκριμένο κώδικα που να επικοινωνεί, όσο γίνεται, τόσο με τη διαδικασία των προβών όσο και με τις προσωπικές μου αναμνήσεις από τις αναγνώσεις του πρωτότυπου», εξηγεί η σκηνοθέτις, ομολογώντας πως «πρόκειται για μια θεατρική μεταφορά με έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο, το προσωπικό φίλτρο δηλαδή. Βασικές αρετές του πρωτότυπου βιβλίου σε σχέση με την απόπειρα της θεατρικής του μεταφοράς είναι η θεατρικότητα των περιγραφών του ίδιου του Τολστόι, η θεατρική τους δηλαδή λεπτομέρεια και το γεγονός πως ο συγγραφέας αγάπησε όλους τους ήρωές του - πράγμα που σε καλεί να κάνεις κι εσύ ως διασκευαστής».
Με όχημα τα γεγονότα που έλαβαν χώρα επί ρωσικού εδάφους μεταξύ 1805 και 1820 και έχουν ως επίκεντρο την επίδραση της γαλλικής εισβολής στην τσαρική Ρωσία, ο Λέων Τολστόι πραγματοποιεί μια ανεπανάληπτη, μια οικουμενική σκιαγράφηση της ανθρώπινης ψυχής. Φέρνοντας στο προσκήνιο τα πάθη της ρωσικής αριστοκρατίας την εποχή της Ναπολεόντειας κυριαρχίας, φωτίζει λεπτό προς λεπτό και με κάθε λεπτομέρεια το πέρασμα των ανθρώπων από τη φρίκη του πολέμου στη θαλπωρή της ειρήνης και από το φως του έρωτα στο σκοτάδι και την αποδοχή του θανάτου. Για να εξυμνήσει, συγκινημένος, τη γενναιότητα, την ομορφιά, τη δύναμη ψυχής, τη στρατηγική ευφυΐα και το υψηλό φρόνημα ενός ολόκληρου λαού.
«Η δυσκολία κατά τη θεατρική του μεταφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι κεντρικοί ήρωες που αγάπησε και περιέγραψε τόσο θεατρικά ο Τολστόι είναι τόσοι πολλοί. Και τόσο αξιαγάπητοι. Άρα αποτελεί μεγάλη θυσία η αποσιώπηση έστω και ενός από αυτούς», αναφέρει η Ι. Ανδρεάδη προσθέτοντας πως «μια ακόμη αντικειμενική δυσκολία αποτελούν οι 1.600 σελίδες του έργου, γεμάτες από στοιχεία που προσφέρονται για θεατρική αξιοποίηση. Αλλά εκεί ακριβώς γυρνάει κανείς στην προσωπική επιλογή, τη στηριγμένη σε βιώματα. Και στην εξυπηρέτηση της νέας ιστορίας που ήδη γεννιέται, η οποία σταδιακά σού ‘δείχνει’ τι κρατάς και τι αφήνεις από την ίδια την υπό κατασκευή υπόστασή της».
Η αισθητική της παράστασης εμπνέεται από το κίνημα της ρώσικης πρωτοπορίας και ιδιαίτερα από τα τρισδιάστατα «αντι-ανάγλυφα» του Βλαντιμίρ Τάτλιν. Βασίστηκε μάλιστα σε ένα πολύ συγκεκριμένο γλυπτό της Νατάσας Ροστώφ, το οποίο βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Τολστόι στη Μόσχα.
Στο ρεύμα των γεγονότων
«Πόλεμος και Ειρήνη. Οι δύο αυτές λέξεις διαβάζονται όχι μόνο ως αντίθετες έννοιες, όχι μόνο ως αντίρροπες ιστορικές δυνάμεις, αλλά και ως διάδοχες πραγματικότητες, που η μια γεννά την άλλη σε ατέρμονη διαδοχή», υπογραμμίζει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Νίκος Διαμαντής συμπληρώνοντας: «Νά λοιπόν που η κίνηση της Ιστορίας και οι ανθρώπινες ζωές που αυτή συμπαρασέρνει καθώς σαρώνει τον χρόνο αποκαλύπτονται επί σκηνής προσφέροντας μια υπόδειξη για τη δική μας σημερινή, μεταιχμιακή θέση στο ρεύμα των γεγονότων».
Στην παράσταση, τον ρόλο του Τολστόι και του στρατηγού Κουτούζωφ κρατά ο Κώστας Καζάκος, ενώ μεταξύ άλλων πρωταγωνιστούν οι Ρούλα Πατεράκη, Γεράσιμος Γεννατάς, Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Βασιλική Τρουφάκου κ.ά.
