Συνέντευξη: Μάνια ΖΟΥΣΗ
Η ιστορία της «Ιφιγένειας η εν Αυλίδι», που αναδεικνύει τη μεγάλη θυσία του ενός για έναν πόλεμο των πολλών και φτάνει μέσα από τους αιώνες έως τις μέρες μας, συνεχίζοντας να αφηγείται τους πολέμους και τις θυσίες των ανθρώπων, παρουσιάζεται απόψε και αύριο στο Θέατρο της Επιδαύρου από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού.
«Σήμερα ο πόλεμος του ενός παρουσιάζεται σαν το συλλογικό καλό που πρέπει να υπηρετήσεις» εξηγεί ο σκηνοθέτης, μιλώντας για μια παράσταση όπου τη μετάφραση υπογράφει ο Παντελής Μπουκάλας, τη μουσική ο Θοδωρής Οικονόμου και πρωταγωνιστούν ο Γιώργος Γλάστρας στον ρόλο του Αγαμέμνονα, η Ανθή Ευστρατιάδου στης Ιφιγένειας, ο Γιώργος Καύκας στου Πρεσβύτη, ο Νικόλας Μαραγκόπουλος στου Μενέλαου, ο Θανάσης Ραφτόπουλος στου Αχιλλέα, ο Χρίστος Στυλιανού στου Αγγελιοφόρου, η Μαρία Τσιμά στης Κλυταιμνήστρας.
«Το όφελος των πολλών δεν είναι άλλο, κατά τον Ευριπίδη, από τους στρατοπεδευμένους χιλιάδες στρατιώτες που περιμένουν να φύγουν» σχολιάζει ο Γ. Καλαβριανός. «Οι στρατηλάτες, που από την εκστρατεία εξαρτάται το κλέος, η δόξα, η φήμη, η τιμή τους, άνθρωποι με προσωπικό όφελος, που πολύ συχνά το 'βαφτίζουν' όφελος της πατρίδας. Και την ίδια στιγμή υπάρχει ένα παιδί που λυσσαλέα προσπαθεί να αντισταθεί. Αλλά μεταστρέφεται στο τέλος και η ίδια, χρησιμοποιώντας έναν λόγο όπου συνυπάρχουν όλα τα επιχειρήματα των υπολοίπων. Κι εκεί αναρωτιέσαι πόσο πίεσαν έναν άνθρωπο οδηγώντας τον να ενστερνιστεί το ιδανικό της όποιας ιδέας».
* Πώς δομείται ο ρόλος και ο λόγος των γυναικών στο έργο, τόσο της Ιφιγένειας και της Κλυταιμήστρας όσο και του χορού;
Οι γυναίκες του έργου δεν μπορούν να αλλάξουν τα γεγονότα. Πηγαίνουν προς αυτά με ψηλά το κεφάλι κι αυτό τις κάνει τραγικές ηρωίδες. Γιατί ξέρουν το τέλος, κι όμως προχωράνε. Αυτό είναι που τους δίνει και το μέγεθος.
Την ίδια ώρα, δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλοι σε ηλικία άνδρες θυσιάζουν έναν νέο άνθρωπο και μάλιστα γυναίκα, με το εύστοχο σχόλιο του Ευριπίδη πως πάντα στον πόλεμο την πληρώνουν οι νεότεροι. Είναι όλοι αυτοί οι άγνωστοι στρατιώτες, τα σημερινά φανταράκια που πάνε με όλη τη φόρα της ζωής στα 18 και 19 χρόνια τους για να πολεμήσουν και στο τέλος το κλέος θα μείνει στους στρατηγούς. Οι ίδιοι το μόνο που μπορούν να έχουν κάπου είναι ένας τάφος κι ένας σταυρός.
* Ποια προσωπικά χαρακτηριστικά της Ιφιγένειας προβάλλονται;
Δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις τους ανθρώπους που πίστεψαν σε κάτι και είπαν 'πάμε!'. Και κάνουν ένα βήμα έξω από την κανονικότητα. Είναι η τόλμη για το άγνωστο. Χωρίς καμία συναίσθηση εκείνη τη στιγμή του ηρωισμού τους. Η Ιφιγένεια δεν πρέπει να αγνοούμε ότι παίρνει αυτή την απόφαση πιεσμένη από έναν αφόρητο κλοιό, καθώς είναι ουσιαστικά αναγκασμένη. Και μέσα σ' αυτόν τον κλοιό της ανάγκης λέει 'πάμε'. Όπως κι ο Αγαμέμνονας είναι αναγκασμένος. Όλοι είναι άνθρωποι που δεν αγνοούν το προσωπικό καλό. Δεν είναι παράλογοι. Αγαπούν τη ζωή. Αλλά έχουν απέναντί τους συνεχώς εμπόδια. Ξέρουν τι θα πει ευτυχία της ζωής. Αλλά δεν βρίσκονται τη σωστή χρονική στιγμή. Δεν συμπίπτει δηλαδή την ίδια στιγμή η θέλησή τους για ζωή. Κάτι που έχει ολέθρια αποτελέσματα. Το ασύμπτωτο των προθέσεων μπορεί να είναι καταστροφικό.
* Ποια είναι η σκηνοθετική ανάγνωση του έργου;
Πήγα στην αφετηρία των ηρώων που είναι η προσπάθειά τους να ζήσουν. Στην πολύ βαθιά και αντανακλαστική τάση του ανθρώπου να γραπωθεί από τη ζωή. Όταν λέμε την ιστορία, μένουμε στο μέγεθος της απόφασης, αλλά το ότι προηγουμένως έχουμε παλέψει για τη ζωή το αφήνουμε πίσω. Η Ιφιγένεια χτυπιέται για τη ζωή της. Ο Αγαμέμνονας και ο Μενέλαος επιχειρηματολογούν για τον βίο, όπως και η Κλυταιμήστρα. Από εκεί ξεκίνησα. Όλους αυτούς τους αντιμετωπίζουμε ως υπερήρωες. Αλλά ο Ευριπίδης έφτιαξε χαρακτήρες με τέτοιο ψυχολογικό βάθος και τόσα επίπεδα, που πραγματικά τους ενανθρώπισε. Κάτι που για το σύγχρονο ψυχολογικό θέατρο το θεωρούμε αυτονόητο, αλλά για τότε δεν ήταν".
