με ένα εικαστικό ιδίωμα που εναλλάσσεται μέσα από άπειρους πειραματισμούς συνεχίζει στα 85 του χρόνια να είναι παρών. Με αφορμή την έκθεση «Επί-συνθέσεις» που πραγματοποιείται στο Ίδρυμα Κακογιάννης έως τις 23 Ιουνίου, μιλά στην "Αυγή" για τη γοητευτική και περιπετειώδη διαδρομή του βίου και της τέχνης του, από τη γενέθλια Μεσσήνη όπου ζωγράφιζε ταμπέλες για ένα χαρτζιλίκι, τους φωτισμένους δασκάλους του, τις μεγάλες εικαστικές σχολές στο Παρίσι, υποστηρίζοντας πως «Ταλέντο είναι η επιμονή. Επί της ουσίας είναι μια νεύρωση». Με τα πρόσφατα έργα του να απεικονίζουν κυρίως γυναικείες φιγούρες, ο Τάκης Κατσουλίδης δεν διστάζει να παραδεχθεί πως «η γυναίκα είναι ό,τι σπουδαιότερο κυκλοφορεί στη Γη. Τα έργα μου φρόντισα να αποπνέουν το ωραίο. Αυτό που ήταν πάντα ιδανικό στην τέχνη» υπογραμμίζει.
Άρχισα να ζωγραφίζω από οκτώ χρονών. Η πρώτη ζωγραφιά που θυμάμαι, όταν ήμουν ακόμα μαθητής στο μονοτάξιο δημοτικό στον Ταΰγετο, ήταν ένας γάιδαρος, που έβοσκε έξω από το σχολείο. Ο δάσκαλος ενθουσιάστηκε κι έλεγε πως οι μεγάλοι καλλιτέχνες είναι αλλόκοτοι, αλαφροΐσκιωτοι. Μου είχε κάνει εντύπωση αυτό. Όλοι μιλούσαν από τότε για ταλέντο».
Συνέντευξη στη Μάνια Ζούση
* Τι είναι αυτό που κάνει τους καλλιτέχνες να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους ανθρώπους;
Ταλέντο είναι η επιμονή. Επί της ουσίας είναι μια νεύρωση, γιατί επιμένεις σε κάτι, ακόμη κι αν είναι εναντίον του συμφέροντός σου. Όταν σπούδαζα στη Σχολή Καλών Τεχνών και με ρωτούσαν τι κάνω και τους απαντούσα χαρακτική, μου έλεγαν αφού φοιτάς που φοιτάς στο Πολυτεχνείο, δεν σπούδαζες αρχιτέκτονας; Οι άνθρωποι δεν καταλάβαιναν τίποτα. Μόνο θαύμαζαν αυτό που έκανες. Νομίζω ότι η διαφορά του καλλιτέχνη από έναν κοινό άνθρωπο είναι ότι υπάρχει μια νεύρωση. Εάν ένας καλλιτέχνης δεν επιμένει, σημαίνει ότι δεν έχει ταλέντο. Αν θα κάνεις μεγάλα και σπουδαία έργα ή θα καινοτομείς, είναι μια άλλη υπόθεση. Έλεγα πάντα στους μαθητές μου πως αν μπορούν να ζήσουν χωρίς να κάνουν τέχνη, ας μην κάνουν. Υπάρχει αυτό το όριο. Η τέχνη είναι άχρηστη. Δεν είναι μια καρέκλα να κάτσεις. Είναι κάτι που μπορείς να ζήσεις και χωρίς αυτό. Δεν προσφέρει κάτι χρήσιμο, αλλά προσφέρει άλλα πράγματα, τα οποία είναι εσωτερικής φύσεως, χρήσεως και αισθητικής. Η τέχνη δεν αποδεικνύεται. Προκύπτει μέσα στους αιώνες και θέλει χρόνο. Χτίζεις σιγά σιγά το πετραδάκι και φτάνεις αργά σε μια κορφή, εάν φτάσεις. Είναι πολλοί που δεν φτάνουν ή τα παρατάνε. Και πολλές φορές όσο κάνεις να ανέβεις, άλλο τόσο χρειάζεται και για να κατέβεις και να χαθείς.
* Υπήρξατε τυχερός στην καλλιτεχνική σας διαδρομή, έχοντας φωτισμένους δασκάλους;
"Στο Γυμνάσιο δίδασκε ο Στυλιανόπουλος, καθηγητής Τεχνικών, που όταν πρωτοείδε ζωγραφιά μου απάντησε πως αποκλείεται να το έχω κάνει εγώ, αλλά η αδελφή μου. Μια μέρα μετά, που με είδε να ζωγραφίζω μπροστά του, με αποδέχθηκε. Και μου έλεγε συχνά: 'εσύ έχεις πολύ ομορφιά μέσα σου και πρέπει να τη βγάλεις'. Με ήξεραν και μιλούσαν όλοι για μένα γιατί ζωγράφιζα. Και σχεδίαζα από τότε γράμματα. Έκανα ταμπέλες. Όταν πέτυχα στη Σχολή Καλών Τεχνών, στο προκαταρκτικό έτος είχα καθηγητή τον Μόραλη. Στα εργαστήρια της χαρακτικής, ο Γιάννης Κεφαλληνός δεν ξεπεράστηκε ούτε από όλους όσους συνάντησα στο Παρίσι και στην Μποζάρ. Για να μάθουμε την ξυλογραφία, μας είχε δώσει το όρθιο ξύλο, αυτό που παλιά γίνονταν οι εικονογραφήσεις των βιβλίων. Κι ένα αντίγραφο του Ονορέ Ντωμιέ που έπρεπε να αποτελειώσουμε. Μετά από τριακόσιες ώρες δουλειά το αντέγραψα πιστά. Κι όταν ο Κεφαλληνός το είδε, αποφάνθηκε πως τέλειωσα με την ξυλογραφία. Το καλοκαίρι δούλεψα μαζί του στα λευκώματα. Όταν πέθανε έμεινα χωρίς υποστηρικτή. Για να ζήσω δούλευα σε λιθογραφείο κάνοντας ρετούς στα φιλμ. Αλλά κουράστηκαν τα μάτια μου στη ρετουσέρα. Αργότερα γνώρισα τον Τάσο, συνεργάστηκα μαζί του και κάναμε τα πρώτα έγχρωμα γραμματόσημα της εμπορικής ναυτιλίας που βραβεύτηκαν. Φεύγω με υποτροφία στο Παρίσι. Επιστρέφοντας διδάσκω σχεδιασμό γραμμάτων στη Σχολή Δοξιάδη που μόλις είχε ανοίξει".
Ο Κατσουλίδης εξελίσσει το ελληνικό αλφάβητο και δουλεύει πάνω στα γράμματα, δημιουργώντας δικές του γραμματοσειρές. Στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και στην Ecole Estienne για τη γραφή και τον σχεδιασμό γραμμάτων και τις γραφικές τέχνες γνωρίζει τον μεγάλο σχεδιαστή Φρούτιγκερ που τον δίδαξε πώς σχεδιάζονται οι οικογένειες των γραμμάτων. Επιστρέφει στην Ελλάδα, όπου διαπιστώνει πως χρησιμοποιούνται τυπογραφικά γράμματα του λατινικού αλφαβήτου καθώς τα ελληνικά είχαν ελλείψεις, αφού είχαν σχεδιαστεί το 1860 και δεν είχαν ανανεωθεί. Όταν δίδασκε στα ΤΕΙ, το 1985, φεύγει για δυο χρόνια με υποτροφία ερευνητικού προγράμματος πηγαίνοντας να μελετήσει στο εθνικό τυπογραφείο της Γαλλίας. Σχεδιάζει την πρώτη γραμματοσειρά, τα Απολλώνια.
* Υπήρξατε αγαπημένος δάσκαλος πολλών φοιτητών που έγιναν σπουδαίοι επαγγελματίες γραφίστες σε μια ακμαία αγορά.
Το επάγγελμα του δασκάλου είναι αχάριστο. Στη δική μου περίπτωση, δεν έχω παράπονο, γιατί έχω βγάλει τουλάχιστον 3.000 σπουδαστές από τη Δοξιάδη και τα ΤΕΙ. Οι περισσότεροι είναι επαγγελματίες και με εκτιμούν. Όταν ακούν για μένα ή όταν με βλέπουν, πάντα με χαιρετούν πολύ ζεστά, κάτι που με χαροποιεί. Σήμερα οι γραφικές τέχνες ευημερούν και οι Έλληνες γραφίστες είναι ισάξιοι με τους Ευρωπαίους.
* Συνεχίζετε να ασχολείστε ακόμη με τα γράμματα;
Όταν κουραζόμουν από τη ζωγραφική, σχεδίαζα γράμματα. Έχω σχεδιάσει δέκα γραμματοσειρές. Η τελευταία σειρά είναι τα Μεσσηνιακά.
* Στη ζωγραφική τι είναι αυτό που αγαπάτε περισσότερο;
Από τα μέσα της δεκαετίας του '60 ασχολήθηκα με την αφηρημένη τέχνη και προβληματιζόμουν απάνω σε αυτήν. Στο Παρίσι κατάλαβα πόσο δύσκολο είναι να κάνεις ανεικονική τέχνη. Έκανα μοντέρνες ξυλογραφίες. Το '67 έκανα τους "Κύκλους" όπου πάνω σε ένα περιστρεφόμενο μοτέρ έβαλα ένα καβαλέτο, με αποτέλεσμα τα χρώματα να εκσφενδονίζονται κάνοντας κύκλους και τετράγωνα. Ήταν μια καινοτομία. Πρώτη έκθεση με αυτά ήταν στο Παρίσι, καθώς εδώ είχαμε δικτατορία. Είχε μεγάλη επιτυχία. Κάθε φορά θέλω να αισθάνομαι ότι κάνω κάτι καινούργιο. Στη συνέχεια έκανα τα "Φωτεινά", όπου με φώτα και λάμπες φθορίου αντικατέστησα τον καμβά και ζωγράφισα πάνω σε πλέξιγκλας. Ήταν μια άλλη καινοτομία. Έτσι πήγα πιο πέρα τον ρεαλισμό. Στη συνέχεια έκανα τις "Γυναίκες", αποτέλεσμα επιζωγραφίσεων. Πάντα ασχολούμαι με τη γυναίκα, γιατί πιστεύω είναι ό,τι σπουδαιότερο κυκλοφορεί στη Γη. Δεν μπορώ να φανταστώ έναν πλανήτη χωρίς γυναίκες. Θα ήταν βαρετό. Όλα μου τα έργα έχουν μέσα γυναικεία φιγούρα. Τα έργα μου φρόντισα να αποπνέουν το ωραίο. Αυτό που ήταν πάντα ιδανικό στην τέχνη. Η εφευρετικότητα δεν γίνεται τέχνη.
