Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
Γράφοντας με χρώματα και με γραμμές τα ίχνη της ψυχής μας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γράφοντας με χρώματα και με γραμμές τα ίχνη της ψυχής μας

Της Λήδας Καζαντζάκη

Οι ποιητές και οι εικαστικοί ανέκαθεν συμπορεύονται. Σε πορείες, παράλληλες και ενίοτε κοινές, ανίχνευσης και ανάδειξης των μύχιων παλμών και των χρωμάτων που συνθέτουν την ανθρώπινη υπόστασή μας. Από την αρχαιότητα μέχρι την Αναγέννηση και τις περιπετειώδεις δεκαετίες της γέννησης των ρηξικέλευθων κινημάτων του μοντέρνου -του εξπρεσιονισμού, του ντανταϊσμού, του σουρρεαλισμού ή της ρώσικης πρωτοπορίας- έως τις μέρες μας.

Καθιστούν έτσι ανεξίτηλο σημείο της «χρυσής αναλογίας τους» το γνωστό και πολυχρησιμοποιημένο, λόγω της ευστοχίας του, ρητό που αποδίδεται στον λυρικό ποιητή και επιγραμματοποιό Σιμεωνίδη από την Κέα: «Η ζωγραφική είναι ποίηση σιωπώσα, η δε ποίηση είναι ζωγραφική λαλούσα». Είναι το σημείο από το οποίο εκκινεί ο εικαστικός Γιάννης Ψυχοπαίδης τη μακρόχρονη ενασχόλησή του με την ποίηση, από τον Όμηρο και τον Παρμενίδη, τον Κάλβο και τον Παλαμά, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη, τον Ρίτσο, τον Σεφέρη και τον Ελύτη, τον Εμπειρίκο, τον Σαχτούρη, τη Δημουλά, τον Κοντό, τον Φωστιέρη αλλά και τον Μπάυρον, τον Ρεμπώ, τον Μπρεχτ ή τον Λόρκα. Για να αναφέρουμε κάποιους μόνον από αυτούς.

Η αναδρομική του έκθεση, που φέρει τον τίτλο «Ποιητικά» και παρουσιάζεται στον κατ' εξοχήν αρμόζοντα χώρο, στο αίθριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, είναι ενδεικτική, θα τολμούσα να πω, και της εικαστικής του διαδρομής. Που αναδεικνύεται βήμα-βήμα μέσα από το στέρεο και ευαίσθητο στήσιμό της από τη σκηνογράφο Λιλή Πεζανού και με τη βοήθεια του καταλόγου που την συνοδεύει και έχει μορφώσει με το ίδιο σκεπτικό η Βάσω Αβραμοπούλου.

Οι επιλογές του Ψυχοπαίδη είναι, πιστεύω, απολύτως συνειδητές. Θέλουν να προβάλουν τα ριζοσπαστικά πνεύματα που άλλαξαν την πορεία της τέχνης και μετάλλαξαν το προσωπικό σε πολιτικό. Όπως το μεταμορφώνει κι ο ίδιος ανέκαθεν στην καλλιτεχνική του πράξη. Εισδύει στον κόσμο των ποιητών με το δικό του αναγνωρίσιμο καλλιτεχνικό ιδίωμα, που προκύπτει από τον συγκερασμό της τεχνικής του κολλάζ με τις ενεργητικές πινελιές του μεταϊμπρεσιονισμού αλλά και με μια γραφή χειρονομιακή. Που του επιτρέπει να δείξει την εποχή μέσα στην οποία οι συγκεκριμένοι ποιητές λειτουργούσαν ως δρώντα υποκείμενα και επιζητούσαν μέσα από τον ανατρεπτικό λόγο τους την αλλαγή των κατεστημένων και των δεδομένων.

Μεταμορφώνει την «Οδύσσεια» του Ομήρου μέσα στην αχλή των αχνών χρωμάτων του μύθου, που περιβάλλει αποτυπώματα στίχων της, σβησμένων από τα περιγράμματά τους αρχαίων αγαλμάτων και κερματισμένων σημερινών αναγνωστριών της, σε ένα σύγχρονο ανάγνωσμα της πάλης του ανθρώπου με το πραγματικό που δεν θέλει να αντικρίσει.

Μεταπλάθει τις μορφές που προβάλλει ο προσωκρατικός φιλόσοφος του ενός ποιήματος Παρμενίδης, διατηρώντας τα πιο ουσιαστικά στοιχεία τους, σε λιτές φόρμες της σκέψης της μετάβασης από την άγνοια στην αυτογνωσία. Χαράζει στο ξύλο με αδρά, ρεαλιστικά περιγράμματα, σε ένα τοπίο ονειρικό μ' ένα φεγγάρι κίτρινο, το χέρι που στη «Φοινικιά» του Κωστή Παλαμά θέλει να αισθανθεί «της γης το μέγα καρδιοχτύπι».

Δένει «στο σώμα, στην ενθύμηση» που «πονούμε» του αυτόχειρα, εμβληματικού ποιητή της γενιάς του '20 Κώστα Καρυωτάκη, που δεν άντεξε τη μιζέρια της γραφειοκρατίας, τους «Απογοητευμένους» του εκφραστή του κινήματος της «Νέας Αντικειμενικότητας», στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, Μαξ Μπέκμαν.

Δείχνει την «Οκτάνα» του εισηγητή του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα Ανδρέα Εμπειρίκου ως ένα πανδαιμόνιο αυτούσιων ή επιζωγραφισμένων φωτογραφιών από τον κινηματογράφο, τη διαφήμιση αλλά και τις σκοτεινές πλευρές της μετεμφυλιακής Ελλάδας, των παρτιτούρων και των μικροαστικών της κεντημάτων. Με το πρόσωπο του ποιητή αποτυπωμένο πάνω σε ένα παζλ όπου στο μέσο του κυριαρχεί η «Προέλευση του Κόσμου» του Γκυστάβ Κουρμπέ ως ενσάρκωση της Πόλης της «αληθινής ελευθερίας» του Έρωτα που οραματιζόταν. Προβάλλει την «Πορεία» του εξορισμένου στα ξερονήσια Γιάννη Ρίτσου σε ένα εξωπραγματικό γαλάζιο της θάλασσας, ανάμεσα σε συρματοπλέγματα που όριζαν τον ορίζοντά του. Ή στο πλαισιωμένο σε ένα καβαλέτο, που διαρρηγνύει τη ζωγραφική επιφάνεια, τοπίο του Πάνου Κυπαρίσση τη «σύνοψη τούτου του κόσμου που βρίσκει πάντοτε τρόπο να νίψει τα χέρια του».

Συνδέει τον Σαχτούρη και τον Γκόγια μέσα σε σχέδια νευρώδη και άγρια, που φανερώνουν τις εκλεκτικές τους συγγένειες, συλλαμβάνουν μέσα στις σχηματοποιημένες φιγούρες τη θλίψη και τη βαρβαρότητα του λασπωμένου ονείρου» και «της δυστυχίας που απέξω έγδερνε τις πόρτες». Προβαίνει σε αφαιρετικές διατυπώσεις στον Λόρκα, που οδηγούν σε μορφές πλασμένες με μερικές μόνον κόκκινες και κίτρινες, δυναμικές πινελιές και επιθετικές χειρονομίες, ανολοκλήρωτα περιγράμματα. Που αντανακλούν «τον πόνο του ταύρου» και «το σκληρό αίμα», που «δεν υπάρχει δισκοπότηρο... να το βαστάξει».

Φτιάχνει μορφές αρχαϊκές και πρωτόγονες που πυκνώνουν, όπως στην ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη, τον χρόνο και τις λέξεις σε «σκέψεις, αισθήματα», που «χαράζουν το κενό» και οδηγούν στο περιεχόμενο της ύπαρξης. Σμιλεύει τα πρόσωπα της ποίησης που μας σφράγισαν, με βάση τη φαντασία του ή τις φωτογραφίες που βρήκε, «μια φανταστική πινακοθήκη επώνυμων χαρακτήρων», καθώς λέει ο ίδιος. Που αποτελούν και τη δική του πινακοθήκη. Και θέτουν στο προσκήνιο το πάγιο ερώτημα της σχέσης της τέχνης με την ίδια την κοινωνία αλλά και της έκφρασης αυτής καθεαυτήν.

Δημιουργεί με τις ανάγλυφες, ζωγραφικές ή χαρακτικές, εικόνες του, μέσα από την αναζήτηση του εσωτερικού λόγου που συνδέει τις δυο αυτές τόσο συγγενείς μορφές της τέχνης, αυτήν την «πολύτιμη συνεύρεση του ατομικού μέσα στο συλλογικό και του δημόσιου μέσα στο ιδιωτικό», όπου το μέτρο αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο τους.

«Στους πιο δύσκολους καιρούς» γράφει ο Ψυχοπαίδης στη συνάντησή του με την ποίηση της Κικής Δημουλά, «η ποίηση στέκεται η αναγκαία οικοσκευή με τα απολύτως απαραίτητα. Βοήθημα και ζύγι γι' αυτούς που 'χουν ανάγκη για κουράγιο, συντροφιά και στήριγμα. Αλλά και διαρκής και μόνιμη αναζήτηση του μέτρου. Απόλυτη αξία σε καιρούς σχετικότητας, ματαίωσης, ακύρωσης. Πολύτιμο και σπάνιο δίδαγμα ήθους, συνέπειας και πείσματος. Και πολύτιμη συνεύρεση του ατομικού μέσα στο συλλογικό και του δημόσιου μέσα στο ιδιωτικό». Και μας την παραθέτει ως μια πολύτιμη παρακαταθήκη.

Γιάννης Ψυχοπαίδης «Ποιητικά»,

Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Αίθριο 4ου ορόφου ΕΒΕ

Διάρκεια έκθεσης: μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2020

Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 9.00-22.00

Σμιλεύει τα πρόσωπα της ποίησης που μας σφράγισαν, με βάση τη φαντασία του ή τις φωτογραφίες που βρήκε, «μια φανταστική πινακοθήκη επώνυμων χαρακτήρων», καθώς λέει ο ίδιος. Που αποτελούν και τη δική του πινακοθήκη. Και θέτουν στο προσκήνιο το πάγιο ερώτημα της σχέσης της τέχνης με την ίδια την κοινωνία αλλά και της έκφρασης αυτής καθεαυτήν

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL