Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Εβδομήντα πέντε χρόνια από την αντιφασιστική νίκη των λαών / 9 Μαΐου: Η μέρα που πέθανε ο ναζισμός
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εβδομήντα πέντε χρόνια από την αντιφασιστική νίκη των λαών / 9 Μαΐου: Η μέρα που πέθανε ο ναζισμός

Η 9η Μαΐου είναι η κόκκινη σημαία που ανεμίζει με το σφυροδρέπανο πάνω στο Ράιχσταγκ. Είναι ο στρατιώτης που την κρατά στη φωτογραφία και συμβολίζει όλους εκείνους που έδωσαν μάχη μέχρι θανάτου εναντίον του φασισμού. Είναι η ημέρα των λαών.

Γνωστή και ως ημέρα της αντιφασιστικής νίκης των λαών. Είναι ακόμη το τέλος του πιο αιματηρού πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα, καθώς οι νεκροί στη διάρκειά του έφτασαν τα 50 εκατομμύρια. Είναι η μέρα που πέθανε ο ναζισμός.

Για να φτάσουμε όμως στη 9η Μαΐου, για να φτάσει να κυματίζει η σημαία με το σφυροδρέπανο στο Ράιχσταγκ, έπρεπε να κερδηθεί πρώτα η τελευταία κρίσιμη μάχη. Η μάχη του Βερολίνου. Η μάχη της οποίας το τέλος θα έβρισκε τους ναζιστές καθολικά ηττημένους και την Ευρώπη ελεύθερη. Η μάχη στην οποία όλα θα μπορούσαν να είχαν καταλήξει διαφορετικά, αν δεν είχε βγει μπροστά σε εκείνη και πολλές ακόμη ο Κόκκινος Στρατός.

Η Σοβιετική Ένωση σήκωσε το μεγαλύτερο βάρος του πολέμου ενάντια στον φασισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι το καλοκαίρι του 1944, όταν στη δυτική Ευρώπη οι αμερικανικές και οι βρετανικές δυνάμεις αντιμετώπιζαν 75 γερμανικές μεραρχίες, ο Κόκκινος Στρατός είχε καθηλώσει 200 στο ανατολικό μέτωπο. Το κόστος ήταν τεράστιο. Οι νεκροί της ΕΣΣΔ ξεπέρασαν τα 20 εκατομμύρια. Μαζί με τους ανάπηρους και τους τραυματισμένους, οι ανθρώπινες θυσίες της ΕΣΣΔ πλησίασαν τα 30 εκατομμύρια. Οι νεκροί της Βρετανίας και των ΗΠΑ έφτασαν τους 375.000 και 405.000 αντίστοιχα.

Σημείο αναφοράς για την αντίσταση στον ναζισμό είναι φυσικά και η Ελλάδα, στην οποία αναπτύχθηκε ένα από τα μαζικότερα κινήματα αντίστασης στην Ευρώπη, με πρωτοπόρους το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ και τον ΕΛΑΣ. Μόνο η ΕΠΟΝ μετρούσε 630.000 οργανωμένα μέλη.

Σήμερα, ενώ η Ακροδεξιά έχει αναθαρρήσει, αντί να γίνει ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια για να παραμείνει ζωντανή η ιστορική μνήμη, συμβαίνει το αντίθετο. Διαστρεβλώνεται συστηματικά η πραγματικότητα για την αντιφασιστική νίκη, όπως και η συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης. Επιχειρείται να γραφτεί η ιστορία από την αρχή. Να μειωθεί ο πολιτικός της χαρακτήρας. Να υποβαθμιστεί ως γεγονός. Η 9η Μαΐου 1945, αντί να γιορτάζεται ως «ημέρα των λαών» και ημέρα της «αντιφασιστικής νίκης των λαών», από την Ε.Ε. γιορτάζεται ως «ημέρα της Ευρώπης», με την οποία τιμά τη Διακήρυξη Σουμάν της 9ης Μαΐου 1950.

Ιδιαίτερα όμως σήμερα, καθώς παντού στην ήπειρο προβάλλει ξανά το φάντασμα του ρατσισμού, του εθνικισμού, αλλά και του νεοναζισμού, είναι τουλάχιστον αυτονόητο ότι δεν πρέπει να μπουν στο περιθώριο οι αγώνες της γενιάς του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κατά του ναζισμού και του φασισμού. Δεν πρέπει να παρουσιαστούν διαφορετικά απ’ ό,τι υπήρξαν. Αλλά να αποτελέσουν πολύτιμη παρακαταθήκη και υπόδειγμα για όλους και όλες που παλεύουν για ένα καλύτερο μέλλον σε έναν καλύτερο κόσμο. Το αίμα των αντιστασιακών, το αίμα που χύθηκε στα βουνά, στα ερείπια, στα χαρακώματα, δεν πήγε χαμένο.


Η μάχη του Βερολίνου

Στις 8 Μαΐου 1945 τα στρατεύματα της Σοβιετικής Ένωσης έχουν αποκτήσει σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες τον πλήρη έλεγχο στο Βερολίνο. Έχουν δώσει το καθοριστικό χτύπημα στον στρατό της ναζιστικής Γερμανίας κι έχουν υψώσει την κόκκινη σημαία στη γερμανική Βουλή. Η Σοβιετική Ένωση είναι η χώρα που ηγείται της επιχειρησιακής πλευράς της αντιφασιστικής νίκης. Σε πολιτικό επίπεδο το συμμαχικό αντιφασιστικό μέτωπο καθοδηγείται επίσης από τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ.

Στις 9 Μαΐου 1945, ώρα 00.43 π.μ., υπογράφεται η άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Οι συζητήσεις είχαν εκκινήσει από το βράδυ της 8ης Μαΐου.

Με την υπογραφή της συνθηκολόγησης η γερμανική κυβέρνηση παρέδωσε όλες τις ένοπλες δυνάμεις της σε ξηρά, θάλασσα και αέρα. Το κείμενο συντάχθηκε στα ρωσικά, τα γερμανικά και τα αγγλικά και περιείχε 14 άρθρα. Η συνθηκολόγηση αποτέλεσε το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, με την Ευρώπη να θέτει τους πρώτους στόχους για να μην έχουμε ποτέ ξανά παρόμοιο αιματοκύλισμα.

Η επιχείρηση του Βερολίνου ξεκίνησε στις 16 Απριλίου του 1945. Σύμφωνα με στοιχεία και πληροφορίες που αντλούμε από τον «Ριζοσπάστη» και το άρθρο του Γιώργου Πετρόπουλου στις 28 Απριλίου 2002, από τη γερμανική πλευρά χρησιμοποιήθηκαν σε όλη τη ζώνη πυρός 1 εκατομμύριο άνδρες, 10.400 πυροβόλα και όλμοι, 1.500 άρματα και αυτοκινούμενα βαρέα όπλα και 3.300 αεροπλάνα. Τα στρατεύματα της πόλης διοικούσε ο ίδιος ο Χίτλερ, αν και διοικητής τους είχε οριστεί ο στρατηγός πυροβολικού Βάιντλινγκ.

«Από την πρώτη ημέρα της επίθεσης ο Κόκκινος Στρατός διέσπασε την πρώτη γραμμή άμυνας του εχθρού κι άρχισε η μάχη για τη δεύτερη αμυντική γραμμή. Τις πρώτες τέσσερις ημέρες της επίθεσης τα στρατεύματα του 1ου Λευκορωσικού Μετώπου προχώρησαν 30 χιλιόμετρα σε έκταση μετώπου 70 χιλιόμετρα.

Τα στρατεύματα του 1ου Ουκρανικού Μετώπου, που άρχισαν ταυτόχρονα την επίθεση, διέσπασαν τις εχθρικές γραμμές τις τρεις πρώτες ημέρες και προχώρησαν σε μια μεγάλη κυκλωτική κίνηση κατά των γερμανικών δυνάμεων νοτιότερα του Βερολίνου. Τα σχέδια του γερμανικού στρατηγείου να διατηρήσει την αμυντική γραμμή στους ποταμούς Όντερ και Νάισε, ώσπου να φτάσουν στο Βερολίνο τα αμερικανικά στρατεύματα, απέτυχαν παταγωδώς.

Εν τω μεταξύ μέσα στο Βερολίνο γίνονταν σκληρότατες οδομαχίες. Από τις 26 Απριλίου άρχισε ο κατακερματισμός της πόλης σε τμήματα. Στις 28 του μηνός το συγκρότημα του Βερολίνου κόπηκε σε τρία απομονωμένα τμήματα και η γερμανική διοίκηση έχασε την ικανότητα να διευθύνει τα στρατεύματά της.

Δύο ημέρες μετά, τα σοβιετικά στρατεύματα κατέλαβαν με έφοδο το Ράιχσταγκ και έστησαν στον θόλο του την Κόκκινη Σημαία της Νίκης. Την 1η Μαΐου του 1945 ανακοινώθηκε πως ο Χίτλερ αυτοκτόνησε. Στις 2 Μαΐου και ώρα 3 το μεσημέρι τα γερμανικά στρατεύματα σταμάτησαν κάθε αντίσταση. Το Βερολίνο είχε πέσει».

Λίγες ημέρες αργότερα ο πόλεμος στην Ευρώπη θα τελείωνε οριστικά και ο Στάλιν θα προέβαινε σε μια σύντομη ανακεφαλαίωσή του, η οποία εντοπίζεται στο βιβλίο: Ι. Β. Στάλιν: «Ο Μεγάλος Πόλεμος για την Πατρίδα» (εκδόσεις «Τα Νέα Βιβλία», Αθήνα 1946, σελ. 136-137).

«Πριν από τρία χρόνια ο Χίτλερ δήλωσε δημόσια πως μέσα στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται και ο διαμελισμός της Σοβιετικής Ένωσης και η απόσπαση από αυτήν του Καυκάσου, της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, των Βαλτικών και άλλων περιοχών. Δήλωσε ξεκάθαρα: ‘Θα εξοντώσουμε τη Ρωσία ώστε να μην μπορέσει ποτέ πια να σηκωθεί’.

Αυτό ήταν πριν από τρία χρόνια. Δεν ήταν όμως τυχερό να πραγματοποιηθούν οι παράφρονες ιδέες του Χίτλερ. Η πορεία του πολέμου τις εξανέμισε. Στην πραγματικότητα έγινε κάτι εντελώς αντίθετο από αυτό που έλεγαν μέσα στο παραλήρημά τους οι χιτλερικοί. Η Γερμανία τσακίστηκε κατακέφαλα. Τα γερμανικά στρατεύματα συνθηκολογούν. Η Σοβιετική Ένωση πανηγυρίζει τη νίκη, αν και δεν ετοιμάζεται ούτε να διαμελίσει ούτε να εκμηδενίσει τη Γερμανία».
 

Η ιστορία πίσω από την Κόκκινη Σημαία στο Ράιχσταγκ

Στις 30 Απριλίου 1945, δύο εβδομάδες μετά την έναρξη της επιχείρησης στο Βερολίνο, οι στρατιώτες της Σοβιετικής Ένωσης κατάφεραν να προσεγγίσουν το Ράιχσταγκ. Το κτήριο του γερμανικού Κοινοβουλίου, το οποίο, αν και δεν λειτουργούσε μετά τον εμπρησμό του 1933 (πίσω από τον οποίο βρισκόταν τελικά ο Χίτλερ σύμφωνα με ένορκη κατάθεση ναζί που είδε το φως της δημοσιότητας πέρυσι το καλοκαίρι), εξακολουθούσε να έχει μεγάλη συμβολική αξία.

Εξακολουθούσε να αποτελεί το αρχιτεκτονικό στολίδι του Βερολίνου και το κέντρο της «αυτοκρατορίας» του Χίτλερ. Στην κορυφή του δέσποζε το άγαλμα «Germania», που συμβόλιζε την παντοδύναμη Γερμανία.

Στις 30 Απριλίου 1945 και ώρα 9.50 μ.μ. ο επιλοχίας Μιχαήλ Γιεγκόροφ και ο λοχίας Μελίτον Καντάρια του σοβιετικού στρατού έστησαν την κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο, τη Σημαία της Νίκης, πάνω από τον κεντρικό τρούλο του Ράιχσταγκ.

Αμέσως μετά ο διοικητής της 3ης Στρατιάς Κρούσης στρατηγός Β.Ι. Κουζνετσόφ, που παρακολουθούσε προσωπικά την ιστορική μάχη κατάληψης του Ράιχσταγκ, πήρε στο τηλέφωνο το κέντρο διοίκησης και ανακοίνωσε στον στρατάρχη Ζούκοφ: «Στο Ράιχσταγκ κυματίζει η κόκκινη σημαία! Ζήτω, σύντροφε στρατάρχη!». Την επομένη ξημέρωνε Πρωτομαγιά. Η Παγκόσμια Ημέρα της Εργατικής Τάξης.

Αυτή είναι η ιστορία πίσω από την πρώτη έπαρση της Κόκκινης Σημαίας στο Ράιχσταγκ. Η ιστορία πίσω από τη φωτογραφία, που έγινε παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης και νίκης επί του ναζισμού, είναι κάπως διαφορετική. Την αποκάλυψε αρκετά χρόνια αργότερα ο ίδιος φωτογράφος που την έβγαλε, ο Σοβιετικός Γιεβγκένι Χαλντέι.

Όπως είχε αναφέρει, η φωτογραφία που δημοσιεύτηκε πρώτα στο ιστορικό περιοδικό «Ογκόνιοκ» (το πρώτο τεύχος του κυκλοφόρησε στις 21 Δεκεμβρίου του 1899) βγήκε στην πραγματικότητα στις 2 Μαΐου, όταν η Σοβιετική Ένωση είχε αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο του κτηρίου και του Βερολίνου.

Ο σκοπός του φωτογράφου ήταν να κρατήσει το γεγονός ζωντανό στον χρόνο. Για να μπορέσει όμως να το πετύχει έπρεπε να σκηνοθετήσει μια δεύτερη έπαρση της σημαίας. Επέλεξε λοιπόν τρεις στρατιώτες, οι οποίοι ήταν διαφορετικοί από εκείνους που την είχαν υψώσει δυο μέρες πριν, και έδωσε στον έναν από αυτούς να κρατά μια μεγάλη σημαία που είχε φέρει ο ίδιος. Η σημαία που είχε φέρει ήταν ραμμένη από τρία τραπεζομάντιλα και αντικατέστησε την προηγούμενη, την οποία είχαν πυροβολήσει και καταστρέψει Γερμανοί σκοπευτές.

Η επικρατέστερη εκδοχή υποστηρίζει ότι ο άντρας που ανεμίζει τη σημαία ήταν ο Ουκρανός Αλεξέι Κοβάλεφ, ο οποίος πέθανε τον Σεπτέμβριο του 1997 σε ηλικία 72 ετών στο Κίεβο. Οι άλλοι δύο ήταν ο Αμπντουλακίμ Ιζμαΐλοφ, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 93 ετών τον Φεβρουάριο του 2010 στο χωριό του Τσαγκάρ - Οτάρ, και ο Λεονίντ Γκορίτσεφ (που αναφέρεται κι ως Αλεξέι Γκοριάτσεφ) από το Μινσκ. Ο Α. Ιζμαΐλοφ τιμήθηκε το 1996 ως ήρωας της Ρωσίας.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL