Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί, συστατικό του δημοκρατικού δρόμου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί, συστατικό του δημοκρατικού δρόμου

Του Τάσου Αναστόπουλου*

Προσωπικά πιστεύω ότι ένα από τα κύρια αίτια της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ και των λαϊκών δημοκρατιών της ανατολικής Ευρώπης ήταν η απουσία θεσμών ελεύθερης έκφρασης της λαϊκής βούλησης μέσω γενικών εκλογών, δηλαδή μέσω ενός αξιόπιστου αντιπροσωπευτικού συστήματος ικανού να εκλογικεύει και να ενσωματώνει τις αντιθέσεις που ανέκυπταν κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, έστω και του υπαρκτού...

Θεωρώ επίσης ότι ως ΣΥΡΙΖΑ έχουμε τοποθετηθεί αμετάκλητα απέναντι στα ζητήματα αυτά, αφού ως θεμελιώδης αρχή του καταστατικού μας ορίζεται ο δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό, δηλαδή ο συνδυασμός της διαρκούς εμβάθυνσης και διεύρυνσης της δημοκρατίας με στρατηγικό στόχο τον σοσιαλισμό. Με το πνεύμα αυτό είναι αυτονόητο ότι ο δημοκρατικός δρόμος απαιτεί τη διαρκή συγκατάθεση της μεγαλύτερης δυνατής πλειοψηφίας των πολιτών, η οποία σε πρώτη προσέγγιση εκφράζεται μέσω ελεύθερων γενικών εκλογών με βάση το πολυκομματικό αντιπροσωπευτικό σύστημα.

Για όλα τα παραπάνω αιφνιδιάστηκα διαβάζοντας στον πρόλογο του βιβλίου του Κώστα Δουζίνα «Από την έδρα στα έδρανα» ότι «η ανιστόρητη και άμετρη υποστήριξη της αντιπροσωπευτικής αρχής... εγκαταλείπει τις θεωρητικές θέσεις και τις πολιτικές καταβολές της Αριστεράς».

Προοπτική καλύτερης ζωής για όλους

Εφόσον ο δημοκρατικός δρόμος κατανοείται ως η μακροχρόνια διαδικασία εκδημοκρατισμού όλων των λειτουργιών της κοινωνίας, ανεξάρτητα από τις όποιες δικαιολογημένες ενστάσεις μπορεί να τεθούν ως προς τη συνέχεια αυτής της διαδικασίας, μπορούμε να ελπίζουμε ότι η πρόοδος αυτής της προσπάθειας θα οδηγήσει σε μια τάση ενσωμάτωσης των κοινωνικοπολιτικών αντιλήψεων της μεγάλης πλειονότητας των πολιτών σε μια προοπτική καλύτερης ζωής για όλους. Εξίσου λογικά, όμως, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι, προϊόντος του δημοκρατικού δρόμου, η προσέγγιση στην εκπλήρωση βασικών προϋποθέσεων του σοσιαλισμού, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την υλική ποιότητα ζωής, δεν θα οδηγήσει σε πολιτική αποχαύνωση αντί για πολιτική εγρήγορση. Με βάση την τρέχουσα κοινωνική υποκειμενικότητα, δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε ότι μια βαθιά αλλοτριωμένη κοινωνία, δέσμια του καταναλωτισμού και του ατομισμού, μπορεί στην πολύ μεγάλη της πλειονότητα να κινηθεί στηρίζοντας ενεργητικά μια διαδικασία άμεσων έως και μακροπρόθεσμων δραστικών αλλαγών σε θεσμούς, αξίες και τρόπους ζωής που, εκτός από το παρόν, στοχεύουν κυρίως στο μέλλον. Είναι αυτονόητο ότι για ζητήματα του μέλλοντος μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε και όχι προφητείες.

Δημοκρατικός μετασχηματισμός των θεσμών

Με βάση τα προηγούμενα, έχω προσωπικά καταλήξει ότι, για να είμαστε στοιχειωδώς ακριβείς, οφείλουμε να μιλάμε για δημοκρατικό δρόμο με ορίζοντα τον σοσιαλισμό αποδίδοντας στη λέξη «ορίζοντας» την ουσιαστική της σημασία. Ανακύπτει όμως το ερώτημα σε ποιες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες και θεσμικές προϋποθέσεις θα στηρίζεται αυτή η χωρίς όρια χρόνου, έκτασης και βάθους προσπάθεια εκδημοκρατισμού των λειτουργιών του πολιτικοκοινωνικού συστήματος. Η επίτευξη ευρύτατων συμμαχιών πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων ορίζει σε κάποιο βαθμό τις πολιτικοκοινωνικές συνθήκες στήριξης του δημοκρατικού δρόμου.

Ως προς τις θεσμικές προϋποθέσεις, παραφράζοντας τον Πουλαντζά, θεωρώ ότι η διασφάλιση της ελεύθερης και απολύτως αναλογικής έκφρασης της λαϊκής βούλησης μέσω του αντιπροσωπευτικού πολυκομματικού συστήματος σε συνδυασμό με αξιόπιστες πρακτικές άμεσης δημοκρατίας πρέπει να αποτελούν εκ των ων ουκ άνευ συστατικά του δημοκρατικού δρόμου, αλλιώς ο δρόμος αυτός δεν θα δικαιολογεί το όνομά του και ουσιαστικά δεν θα υπάρξει.

Η περίοδος των Μνημονίων έφθειρε τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας μας. Οι κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν από την αρχή του 2015, και ιδιαίτερα μετά το δημοψήφισμα, αντιμέτωπες με την ανάγκη ανάληψης δράσης για τη θεσμική ανασυγκρότηση μέσω του δημοκρατικού μετασχηματισμού των θεσμών ως πολύ σημαντικού μέρους του συνολικού σχεδίου του κόμματος για έξοδο από τα Μνημόνια και την κρίση.

Όμως η θεσμική ανασυγκρότηση σε ένα κράτος - μέλος της σημερινής Ε.Ε. και της Ευρωζώνης δεν μπορεί να είναι κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που ονομάζεται αστικός εκσυγχρονισμός και αποτέλεσε κεντρική εξαγγελία του δικομματικού συστήματος ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., η οποία τελικά διαψεύστηκε με επώδυνο τρόπο.

Το γεγονός ότι στη διάρκεια της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αυτή η τακτική επιλογή δεν τέθηκε υπό την έγκριση των μελών κι έτσι δεν ενσωματώθηκε ρητά στο πρόγραμμα του κόμματος αποκαλύπτει την αμηχανία της ηγεσίας μπροστά στην ανάληψη ενός έργου που τυπικά ανήκει στις αστικές πολιτικές δυνάμεις.

Ενεργός συμμετοχή των πολιτών

Αυτό που λογικά μπορούμε να υποστηρίξουμε είναι ότι η θεσμική ανασυγκρότηση μπορεί να μην είναι κοινωνικά ουδέτερη και, εφόσον επιτελείται υπό τη διακυβέρνηση αριστερών δημοκρατικών δυνάμεων σε συνδυασμό με την απολύτως απαραίτητη συλλογική και ατομική ενεργό συμμετοχή των πολιτών, μπορεί να συμβάλει στη διείσδυση της δημοκρατίας σε όλες τις λειτουργίες της κοινωνίας και γι’ αυτό μπορεί να αξιολογείται ως συστατικό του δημοκρατικού δρόμου με ορίζοντα τον σοσιαλισμό.

Σύμφωνα με τον Κ. Δουζίνα, «το όνομα της Αριστεράς που καλείται να κυβερνήσει σε μια θάλασσα νεοφιλελευθερισμού είναι η συνεχής και πολύμορφη αντίφαση». Για τη χώρα μας στην περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, μια σημαντική πλευρά αυτής της αντίφασης ήταν η άσκηση εκσυγχρονιστικής πολιτικής, δηλαδή η ανάληψη ενός έργου των αστικών πολιτικών δυνάμεων στο πλαίσιο της αναγκαίας θεσμικής ανασυγκρότησης της χώρας.

Η συνεπής και σταθερή εφαρμογή των πολιτικών του δημοκρατικού δρόμου εμπεριέχει τις δυνατότητες άρσης της αντίφασης αυτής μέσω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που, σύμφωνα πάλι με τον Κ. Δουζίνα, θα αποσκοπούν «στη συνεχή μεταφορά πόρων από το κεφάλαιο στην εργασία και ισχύος από το κράτος στους πολίτες». Όμως η αλλαγή των ταξικών ισορροπιών ως αποτέλεσμα του δημοκρατικού δρόμου μπορεί να είναι εφήμερη, καθόσον η συνέχεια αυτής της πολιτικής, όπως υπαινίχτηκα στην αρχή, υπόκειται στους περιορισμούς που απορρέουν από την έκφραση της βούλησης των πολιτών μέσω ελεύθερων γενικών εκλογών με πιθανό αποτέλεσμα την επιβράδυνση, την αναστολή ή και την ακύρωση αυτής της διαδικασίας. Ο δρόμος για το μέλλον είναι πολύ μακρύς και το κόμμα μας, δίπλα στη σημαία του σοσιαλισμού, οφείλει να κρατάει ψηλά τη σημαία του σεβασμού στις διαδικασίες έκφρασης της ελεύθερης λαϊκής βούλησης και να διαπαιδαγωγεί τα μέλη του μ’ αυτές τις αξίες.

Συνοψίζοντας, θα έλεγα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ και οι σύμμαχοί του θα πρέπει να είναι και να το αποδεικνύουν ότι είναι οι ειλικρινείς και αφοσιωμένοι υπερασπιστές των δημοκρατικών θεσμών. Μόνο έτσι μπορεί να διατηρεί το νόημά του ο δημοκρατικός δρόμος και να διατηρηθεί σε βάθος χρόνου ανοικτή η μακρά πορεία προς τον σοσιαλιστικό ορίζοντα.

* Ο Τάσος Αναστόπουλος είναι μέλος της Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ Μίκρας

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL