Το νέο ταμείο ανάκαμψης που ανακοίνωσε την Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διττό στόχο, σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, να βοηθήσει τα κράτη - μέλη να αντεπεξέλθουν στην κρίση που προκάλεσε η πανδημία και ταυτόχρονα να κατευθύνει με συντονισμένο τρόπο και τους “27” προς ένα κοινό όραμα για την επόμενη μέρα.
Αυτό σημαίνει πως δεν θα δίνεται “λευκή επιταγή” στους δικαιούχους, αλλά θα υπάρχουν συγκεκριμένοι όροι και προϋποθέσεις, οι οποίοι ωστόσο, όπως υποστηρίζεται, δεν θα μοιάζουν με αυτούς των προγραμμάτων στήριξης.
Από την αρχή της θητείας της η Επιτροπή της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν έχει βάλει ως προτεραιότητα την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της Ε.Ε. Παρά τη φιλόδοξη όμως “Πράσινη Συμφωνία” της, πολλοί ήταν αυτοί που έκριναν ως “ψίχουλα” τα ποσά που περιλάμβανε.
Εφόσον εγκριθεί, το ταμείο ανάπτυξης με συνολικό προϋπολογισμό 750 δισ. φαίνεται πως θα μπορέσει να αυξήσει σημαντικά “από το παράθυρο” τον προϋπολογισμό της Πράσινης Συμφωνίας, αλλά και των υπόλοιπων βασικών προγραμμάτων της Ε.Ε., όπως η Συνοχή, η Αγροτική Πολιτική και η Περιφερειακή Ανάπτυξη, αφού θα αποτελέσει ένα επιπλέον εμπροσθοβαρές κομμάτι του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2021-2027.
Η τελική συμφωνία -δεδομένων των διαφωνιών που έχουν εκφράσει οι “τέσσερις σφιχτοχέρηδες” της Ε.Ε.- θα είναι σίγουρα κάπως διαφοροποιημένη από την πρόταση της Επιτροπής, κυρίως σε ό,τι αφορά την αναλογία επιδοτήσεων και δανείων ή και το μέγεθός τους, ωστόσο είναι σαφές ότι τα βασικά σημεία θα διατηρηθούν.
Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Ειδικότερα, στο επίκεντρο του νέου ταμείου θα υπάρχει ο νέος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 560 δισ. ευρώ (310 δισ. επιχορηγήσεις και 250 δισ. δάνεια), ο οποίος, σύμφωνα με την Επιτροπή, θα χρησιμοποιηθεί για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα, μεταξύ άλλων σε σχέση με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.
Θα είναι διαθέσιμη σε όλα τα κράτη - μέλη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος θα πάει στις χώρες και τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο, προκειμένου να μειωθούν οι αποκλίσεις μεταξύ των κρατών - μελών.
Κριτήρια και χρόνοι
Το μέγιστο ποσό ανά κράτος - μέλος θα καθοριστεί με βάση ένα προκαθορισμένο κλειδί κατανομής, το οποίο λαμβάνει υπόψη τον πληθυσμό, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και την ανεργία. Ο μέγιστος όγκος δανείων για κάθε κράτος μέλος δεν θα υπερβαίνει το 4,7% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματός του.
Εξάλλου η πρόταση της Επιτροπής ορίζει ότι τουλάχιστον το 60% των επιχορηγήσεων θα πρέπει να έχουν δεσμευτεί νόμιμα έως τα τέλη του 2022, ενώ το υπόλοιπο 40% μέχρι το τέλος του 2024. Τα δάνεια θα πρέπει να ζητηθούν το αργότερο έως το τέλος του 2024.
Σύνδεση με Ευρωπαϊκό Εξάμηνο
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για σύνδεση των κονδυλίων του μηχανισμού αυτού με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, δηλαδή τη διαδικασία συντονισμού της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής της Ε.Ε.
Αυτό ερμηνεύτηκε από πολλούς ως μια προσπάθεια να επανέλθει από την “πίσω πόρτα” η λιτότητα και συγκεκριμένα να μπορούν τα υπόλοιπα κράτη - μέλη να ελέγχουν τη δημοσιονομική πειθαρχία όσων επωφελούνται περισσότερο από τα κονδύλια και τα δάνεια.
Ωστόσο ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις απέκλεισε το ενδεχόμενο “μικροδιαχείρισης” από τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. σημειώνοντας πως η Επιτροπή θα είναι υπεύθυνη για την έγκριση και την παρακολούθηση των χρηματοδοτούμενων έργων, όπως γίνεται και με τα χρήματα του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.
Συγκεκριμένα, όπως εξήγησε ο ίδιος, τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επωφεληθούν από αυτό το ταμείο θα πρέπει να προετοιμάσουν ένα εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, το οποίο θα κατατίθεται κάθε Οκτώβριο μαζί με το προσχέδιο του προϋπολογισμού τους ή τον επόμενο Απρίλιο με το ετήσιο σχέδιο μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Η Επιτροπή θα αξιολογεί το κάθε σχέδιο με βάση το κατά πόσο συμβάλλει στην επίτευξη των προτεραιοτήτων που προσδιορίζονται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και θα θέτει συγκεκριμένα “ορόσημα”.
“Θέλω να είμαι πολύ ξεκάθαρος, δεν πρόκειται για αιρεσιμότητα και εισβολή από τις Βρυξέλλες” υπογράμμισε χθες ο επίτροπος Οικονομικών Πάολο Τζεντιλόνι εξηγώντας ότι τα κράτη - μέλη θα έχουν την “ιδιοκτησία” των πολιτικών που θα εφαρμόζουν για την ενίσχυση της ανάπτυξης και την ενδυνάμωση του κοινωνικού ιστού, οι οποίες θα πρέπει να είναι “συνεπείς” με τις προτεραιότητές της Ε.Ε. και κυρίως την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Αύξηση κεφαλαίων για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, τη Συνοχή και την Αγροτική Ανάπτυξη
Μεταξύ των επιμέρους νέων προγραμμάτων των οποίων την ενίσχυση πρότεινε η Επιτροπή, στο πλαίσιο του ταμείου ανάπτυξης, ιδιαίτερη σημασία αποκτούν ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, η Συνοχή και η Αγροτική Ανάπτυξη.
Συγκεκριμένα, για τη στήριξη της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα, η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθεί το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης με έως και 40 δισ. ευρώ, δηλαδή να πενταπλασιαστεί από τα 7,5 δισ. του αρχικού προϋπολογισμού, στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας.
Η Επιτροπή προτείνει επίσης την ενίσχυση του προϋπολογισμού για το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης κατά 15 δισ. ευρώ για τη στήριξη των γεωργών και των αγροτικών περιοχών ώστε να προβούν στις διαρθρωτικές αλλαγές που είναι αναγκαίες σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, κάτι που ίσως να μετριάσει τις ενστάσεις που είχαν κυρίως οι χώρες της συνοχής για την προηγούμενη πρόταση της Επιτροπής για το επόμενο ΠΔΠ, που μείωνε κατά δεκάδες δισ. τα εν λόγω κονδύλια.
Σημαντική ενίσχυση 55 δισ. λαμβάνουν προγράμματα όπως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους μέσω μιας νέας πρωτοβουλίας (REACT - EU) που θα προστεθεί μάλιστα στο τρέχον ΠΔΠ (2014-2020) προκειμένου να στηριχθούν οι πολιτικές συνοχής, κατά τη φάση ανασύνταξης από την κρίση.
Τέλος, η Επιτροπή προτείνει ένα αυτόνομο πρόγραμμα για την υγεία για την περίοδο 2021-202, το πρόγραμμα «EU4Health», προϋπολογισμού 9,4 δισ. ευρώ.
