Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
18.2°C20.4°C
4 BF 71%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
16 °C
13.6°C17.8°C
1 BF 82%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.0°C19.4°C
3 BF 69%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Αραιές νεφώσεις
25 °C
22.2°C24.8°C
6 BF 38%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.9°C17.4°C
2 BF 100%
Βλαστικοί, γονιμικοί και πολεμικοί χοροί των Σουάζων
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Βλαστικοί, γονιμικοί και πολεμικοί χοροί των Σουάζων

Κείμενο - φωτογραφίες:
ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2012. Πρώτο πρωινό στο Εσβατίνι, όπως επισήμως ονομάζεται η Σουαζιλάνδη, και την Κοιλάδα του Εζουλβίνι όπου έφθασα το προηγούμενο μεσημέρι μετά από διαδρομή τεσσάρων ωρών με λεωφορείο από το Μαπούτο της Μοζαμβίκης. Δύο λόγοι που ήρθα είναι ο πολιτισμός της χώρας, είτε πρόκειται για τα ήθη είτε για την παράδοση, και η ενδιαφέρουσα φύση της.

Αυτή η υπέροχη φύση με παρακινεί να διανύσω με τα πόδια τη διαδρομή από το κατάλυμά μου μέχρι το χωριό Μαντένγκα, όπου οι άνθρωποι κατοικούν σε καλύβες κυκλοφορούν με τις παραδοσιακές φορεσιές, μαγειρεύουν όπως την παλαιά εποχή, τηρούν τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα και διαβιούν σε περιβάλλον που σέβεται παρελθόν και Ιστορία.

Η αίσθηση που έχω φθάνοντας στο χωριό με τις δεκαπέντε με είκοσι, όπως τις υπολογίζω καλύβες, είναι πως βρίσκομαι σε ένα περίεργο σκηνικό, λίγο καθημερινότητα και λίγο έκθεμα, κάτι που με βοηθά να κατανοήσω ευκολότερα την ντόπια κουλτούρα.

Το πρώτο που ενδιαφέρομαι να δω είναι οι παραδοσιακοί χοροί των Σουάζων. Σε κάθε ήπειρο μπορείς να καταλάβεις πολλά για μια κοινωνία από τους χορούς της, ακόμη περισσότερο από τους παραδοσιακούς. Όμως, ειδικά στην υποσαχάρια Αφρική, οι χοροί είναι ένας ιστορικός, πολιτισμικός, ακόμη και κοινωνικοπολιτικός οδηγός που σε εισάγει στα «άδυτα» κάθε τόπου.


Μία από τις πολλές διαφορετικές χορευτικές φιγούρες του σαμάνου

Γύρω στις 11 ξεκινά ένα πρόγραμμα παραδοσιακών χορών. Χορευτές και μουσικοί είναι παραταγμένοι με παραδοσιακές ενδυμασίες σε έναν απλό χωμάτινο υπαίθριο χώρο, χωρίς πίστες και πάλκα, σε ένα περιβάλλον καθαρώς «χωριάτικο».

Ο πρώτος χορός είναι ο ορισμός της παγανιστικής -βλαστικής και γονιμικής - λατρείας. Ονομάζεται «Ουμλάνγκα» και το νόημά του είναι κάτι σαν «Ο χορός του ζαχαροκάλαμου». Κάθε χρόνο, τέλος Αυγούστου με αρχή Σεπτεμβρίου, νεαρές Σουάζες, υποχρεωτικά παρθένες, συγκεντρώνονται από όλα τα χωριά του Εσβατίνι στο Βασιλικό Χωριό του Λουτζιτζίνι για να αποδώσουν χορευτικά τιμές στη βασιλομήτορα.

Αυτή είναι εν προκειμένω η N’τφόμπι Τ’φβάλα Ν’ντλοκουβάτι (η τρίτη ονομασία είναι ο τίτλος της που ισοδυναμεί με το «συμβασίλισσα»), μητέρα του βασιλιά Μ’σγουάτι, ο οποίος ανέβηκε στον θρόνο το 1986 σε ηλικία 18 ετών, διαδεχόμενος τον πατέρα του Σομπούζα Β’ που είχε βασιλεύσει επί 61 χρόνια.

Στον χορό αυτόν οι νεαρές παρθένες, πολλές από τις οποίες βγαίνουν για πρώτη φορά στην ζωή τους από το χωριό όπου γεννήθηκαν, φορούν κοντά φορέματα, χρωματιστές ζώνες, βραχιόλια σε χέρια και πόδια. Σύμφωνα με το τελετουργικό, στη βασιλομήτορα τις παρουσιάζουν οι πριγκήπισσες της αυλής στολισμένες με κόκκινα φτερά στο κεφάλι.

Καθώς η πολυγαμία είναι νόμιμη στη χώρα, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να διαλέξει ο βασιλιάς την ομορφότερη και πιο εντυπωσιακή χορεύτρια του «Ουμλάνγκα» για σύζυγο. Παρότι χριστιανός στο θρήσκευμα, ο Μ’σγουάτι έχει ούτε λίγο ούτε πολύ 14 συζύγους και 35 παιδιά. Από έναν ντόπιο ξεναγό που γνώρισα ερχόμενος στο χωριό, πληροφορούμαι ότι πολλές από αυτές τις συζύγους τις γνώρισε σε έναν τέτοιο χορό.


Ο πολεμικός «Σιμπάκα», ο οποίος συνοδεύεται από τύμπανα, ξύλινα κρουστά και τραγούδι, κρύβει στοιχεία "συμπαθητικής μαγείας" για τον αφανισμό των τυχόν εχθρών στην μάχη

Κάτι που ίσως σοκάρει έναν Δυτικό, αλλά για τους ντόπιους θεωρείται φυσικό, είναι και ότι οι βασικές φιγούρες του «Ουμλάνγκα» περιλαμβάνουν το απότομο κατακόρυφο σήκωμα του ποδιού έως το κεφάλι ξανά και ξανά. Πέραν του ότι αυτό απαιτεί συστηματική και επίπονη εκγύμναση, αποτελεί, δεδομένου του μικρού μήκους της φούστας, και μια συμβολική «απόδειξη» ότι η χορεύτρια είναι όντως παρθένα.

Αν ο «Ουμλάνγκα» είναι ο κυριότερος γυναικείος χορός, ο κυριότερος ανδρικός είναι ο πολεμικός «Σιμπάκα», ο οποίος συνοδεύεται από τύμπανα, ξύλινα κρουστά και τραγούδι. Πρόκειται για εξαιρετικά ζωηρό χορό που απαιτεί καλογυμνασμένα σώματα. Όπως και με τον «Ουμλάνγκα», έτσι και τώρα, οι χορευτές σηκώνουν εντυπωσιακά ψηλά τα πόδια, τονίζοντας προφανώς την αρρενωπότητά τους.

Με το που ακούγεται και το τελευταίο χτύπημα του τύμπανου, ξαπλώνουν όλοι μαζί στο έδαφος, κίνηση που συμβολίζει την «τύχη» που περιμένει τους εχθρούς στη μάχη. Δεν είναι τυχαίο που όλες οι αφιερωμένες στον βασιλιά και τις εθνικές επετείους εορτές αυτονόητα περιλαμβάνουν ξανά και ξανά τον «Σιμπάκα».

Την παράσταση κλέβει λίγο πριν από το τέλος ένας σαμάνος με βαμμένα κόκκινα μαλλιά. Για ζώνη φοράει το τομάρι μιας λεοπάρδαλης και χορεύει με πηδηχτά βήματα κραδαίνοντας ένα δόρυ. Για τους Σουάζους είναι μεγάλη τιμή να φορούν τομάρι λεοπάρδαλης. Το ζώο αυτό μαζί με το λιοντάρι, τον ρινόκερο, τον ελέφαντα και τον αφρικανικό βούβαλο αποτελούν τα «Πέντε Μεγάλα», δηλαδή τα πέντε ζώα που είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουν οι κυνηγοί.

Αμέσως μετά τον σαμάνο οι κοπέλες σε χορωδία ψάλλουν κάτι σαν γκόσπελ, με το οποίο κλείνει και η παρουσίαση. Από τις ελάχιστες λέξεις που μου είχαν πει νωρίτερα να προσέξω, συγκράτησα αυτές που μιλούσαν για Θεό, αγάπη και ειρήνη.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL